Facebook – i dalej niż nieskończoność (1)

Sprawa usuwania kont narodowców i patriotów na Facebooku weszła w interesującą fazę: z jednej strony środowiska narodowe wykazały się właściwą sobie energią i zdołały akcję tę zatrzymać, z drugiej jednak w Internecie – w tym na niniejszej blogosferze – pojawiły się głosy o zbyt małym zainteresowaniu całą tą sprawa, zarówno ze strony rządu, jak i ogółu środowisk patriotycznych.

Przy okazji podnoszona jest kwestia znaczącej roli, jaką Facebook odgrywa w kształtowaniu postaw i światopoglądu ludzi młodych.

Uważam, że uwagi te zawierają sporo racji: projekty tworzenia jakichś „własnych prawicowych mediów społecznościowych”, konkurencyjnych w stosunku do facebooka to – przynajmniej na obecnym etapie – nieziszczalne mrzonki.

Natomiast brak zainteresowania, bojkotowanie, czy umniejszanie znaczenia tego medium może skutkować obudzeniem się z ręką w nocniku, już przy okazji następnych wyborów. Pamiętajmy, że dobrą zmianę zawdzięczamy w dużej mierze temu, że – nawiązując do wypowiedzi redaktora naczelnego gazety wyborczej – to „gówniarze sami sobie wzięli”, czego Michnik dać im nie chciał.

W zalążku debaty publicznej na temat Facebooka i jego cenzorskich ciągotek, który to zalążek uważne oko może – z użyciem lupy, ale jednak – zaobserwować w mediach – np. w Telewizji Republika, czy TVP Info – przewija się dość często motyw prywatności Facebooka. Podnoszony jest argument, że skoro Facebook jest prywatny, to nie można żądać od jego właścicieli, by w kreowaniu rozmaitych obowiązujących na tym portalu polityk kierowali się czymkolwiek innym niż swoje własne widzimisię.

Do tej właśnie ważnej kwestii chciałbym się w niniejszym artykule odnieść. Uważam bowiem, że choć takie stawianie sprawy jest w naszej kapitalistycznej rzeczywistości całkiem naturalne, to jednak po głębszym zastanowieniu sprawa ta okazuje się wcale nie tak prosta, jak się na pierwszy rzut oka wydaje.

Zacznijmy od tego, że pomimo istnienia dość silnie ugruntowanego pojęcia własności intelektualnej, istnieje pewna immanentna różnica pomiędzy tą właśnie własnością oraz własnością materialną.

Niestety: światowe ustawodawstwo idzie tutaj w kierunku traktowania obu tych pojęć tak samo, albo bardzo podobnie, co jest podyktowane głównie chęcią ochrony praw twórców (potężnych twórców, dodajmy) a nieco wbrew rzeczywistości.

Informacja bowiem, inaczej niż materia, potrafi się samoistnie rozmnażać: wykradzenie komuś informacji nie musi powodować – i bardzo często nie powoduje – jej automatycznego braku u dotychczasowego właściciela, jak to ma miejsce w przypadku przedmiotów materialnych, jak np. telewizor, czy samochód.

Realną stratą z tytułu kradzieży własności intelektualnej ponoszoną przez właściciela jest zazwyczaj co najwyżej brak zysku. Stąd też wcale nie jest oczywiste, czy własność intelektualną oraz materialną w ogóle powinno się traktować tak samo.

Narastający problem trolli patentowych dobitnie ukazuje, że nie są to wyłącznie akademickie rozważania i myślę, że opisana powyżej sprawa będzie jeszcze powracać.

W niniejszym artykule przytaczam ją jednak tylko po to, by wykazać, że obowiązujące rozwiązania legislacyjne sprawy własności intelektualnej są niedoskonałe i cały czas ewoluują, nie zaś po to, by sugerować, że własność prywatna w ogóle może podlegać zawieszeniu, ograniczeniu, czy też zanegowaniu.

Każda bowiem próba ingerencji w prawo własności prywatnej a już zwłaszcza taka, która zmierza w kierunku jego umniejszania, w sposób całkowicie zrozumiały może – a nawet powinna – kojarzyć się źle, jako kolejna „głowa Lenina znad pianina”. Własność prywatna musi podlegać ochronie i stanowi – obok prawa do wolności – jeden z głównych fundamentów naszej zachodnioeuropejskiej cywilizacji.

Gdyby zatem zniesienie cenzury na Facebooku wymagało uderzenia w ten fundament, to niezależnie od moich patriotycznych poglądów stanąłbym w tej sprawie po stronie Zuckerberga: użytkownicy mogą co najwyżej prosić go o pewne decyzje, czy zachowania, ale nie mają żadnych podstaw aby je wymuszać, ponieważ Facebook stanowi prywatną własność swojego właściciela, który może ze swoją własnością robić to, co mu się podoba.

Postarajmy się jednak – wbrew przytoczonemu powyżej uproszczeniu – objąć sytuację Facebooka z całą jej złożonością.

Pogłębiona refleksja może nas bowiem zaprowadzić do wniosku, że w celu przeciwstawienia się stronniczości decyzji podejmowanych przez administrację Facebooka – ale też innych tego typu portali – wcale nie musimy uciekać się do śmierdzących socjalistyczną zgnilizną prób negowania prawa do własności prywatnej, czy też ograniczania go w jakikolwiek sposób…

Wręcz przeciwnie: należy powołać się na to prawo.

W celu zilustrowania koncepcji, posłużę się przykładem horroru, który w czasach dzisiejszych raczej rzadko (jeśli w ogóle) się zdarza, a który nosi nazwę „wspólny samochód”.

Dajmy na to, że dwie osoby – na przykład mój sąsiad oraz ja – wspólnie użytkują jeden czterokołowy wehikuł… Wizja sama w sobie straszna, nieprawdaż?.. Niezależnie jednak od wszystkich okropności, sprawa własności takiego samochodu zdaje się być jasna: skoro samochód jest zarejestrowany na mnie, to kiedy trzeba rozstrzygnąć spór o pierwszeństwo w użytkowaniu (np. wyjazd na wczasy), wtedy samochód ten należy do mnie. Jednakże gdy na horyzoncie zdarzeń pojawi się kosztowna naprawa, wtedy – co równie oczywiste – jest to własność wspólna.

Tego typu sytuacja niesie jednak ze sobą pewne ryzyko: Sąsiad mianowicie może w końcu stracić cierpliwość i w pewnym momencie udać się do sądu, gdzie przedstawi paragony i faktury ze sfinansowanych przez siebie napraw oraz zakupów części zamiennych, jak również powoła świadków na to, że długie godziny spędzał w kanale usmarowany po łokcie, miast igrać wesoło z dziecięciem w parku.

Wyrok w takim przypadku nie jest wcale jednoznacznie przesądzony… Sąd – jeśli bierzemy pod uwagę demokratyczne i kapitalistyczne stosunki – nie odbierze mi oczywiście zarejestrowanego na mnie samochodu, może jednak uznać, że skoro sąsiad wniósł do ogólnej wartości wehikułu swój niezaprzeczalny, możliwy do udokumentowania wkład, to coś mu się z tego tytułu należy: na przykład procent od zysku w przypadku ewentualnej sprzedaży. Nie stanie się to wbrew koncepcji własności prywatnej, ale właśnie w oparciu o to pojęcie: sąsiad wniósł do wspólnego przedsięwzięcia własną wartość w postaci należących do niego (kupionych przez niego) części oraz włożonej przezeń pracy.

Powyższe dywagacje wystarczą chyba za dostateczne wyjaśnienie tudzież uzasadnienie faktu rzadkości występowania zjawiska współwłasności samochodu, jednakowoż dla pana Zuckerberhga niosą one raczej smutną informację…

Otóż: z Facebookiem jest w zasadzie dokładnie tak samo, jak z opisanym powyżej samochodem. Z tą jedną, wszelako, różnicą, że o ile w pierwszym przypadku sąsiad był tylko jeden, to w przypadku Facebooka takich „współuczestniczących właścicieli” są miliony.

Powód takiego ujęcia sprawy jest bardzo prosty: Facebook jest tym, czym jest, właśnie dlatego – i ze względu na to – że ludzie umieszczają na nim swoje zdjęcia, profile, filmy i artykuły…

Innymi słowy: wnoszą swój wkład w tworzenie Facebooka.

W razie wątpliwości zastanówmy się: gdybyśmy w jednej chwili wykasowali wszystkie konta i usunęli wszystkie treści, które nie są dziełem pana Zuckerberga ani zatrudnianych przez niego pracowników obsługi, to czy nadal Facebook byłby tak dobrym biznesem?

Jasne jest przy tym, że użytkownicy nie są właścicielami – ani nawet współwłaścicielami – w sensie formalnym, niemniej jednak fakt, że to oni – a nie pan Zuckerberg – tworzą Facebooka i wspólnie wypracowują jego popularność (będącą źródłem dochodów właściciela), może stanowić ważny argument w ewentualnym sporze, wymagającym odpowiedzi na pytanie, czy w tym wypadku właściciel serwisu może zrobić ze swoją własnością „wszystko, co mu się podoba”, czy też powinien się jednak liczyć z ludźmi, którzy obdarzyli zaufaniem jego oraz zainicjowane przez niego przedsięwzięcie.

Dla takiego postawienia sprawy istnieje przynajmniej jeden bardzo poważny precedens, który od dawna stanowi standard w kapitalistycznych krajach: zakład pracy. Fakt, że teoretycznie każda fabryka – czy inne przedsiębiorstwo – stanowić może własność prywatną, którą właściciel władny jest kupić, sprzedać, czy też podjąć inne ważne, dotyczące jej decyzje, nie oznacza, że może z tą własnością robić wszystko, tylko dlatego, że jest to jego własność.

Ograniczenia w dysponowaniu własnością wynikają w tym przypadku z faktu, że zakład pracy to również jego pracownicy, którzy – jako ludzie – muszą być traktowani podmiotowo a nie przedmiotowo. Niezależnie od obowiązujących w poszczególnych krajach różnic w legislacyjnych szczegółach, społeczeństwa tworzące tak zwaną Zachodnioeuropejską Cywilizację nie mają wątpliwości co do tego, że prawa pracowników wymagają ochrony i nie każde działanie właściciela zakładu pracy można uzasadnić prawem własności.

Prawo to nie może bowiem dotyczyć przedmiotowo osoby ludzkiej. W naszej cywilizacji dawno zgodziliśmy się, że nikt nie może legalnie posiadać niewolników.

W przypadku stosunku pracy rzecz dawno doczekała się wielu szczegółowych rozwiązań prawnych. Szybki postęp informatyzacji sprawił natomiast, że w sprawach związanych z Internetem - na przykład w dziedzinie serwisów społecznościowych - prawo na razie nie nadążą za szybko ewoluującą rzeczywistością.

Ochrona prywatnych interesów właścicieli internetowych portali nie stanowi jednak wystarczającego uzasadnienia dla braku postępu w tej dziedzinie: użytkownicy mogą – a być może nawet powinni – walczyć o swoje prawa tak, jak niegdyś walczyli o nie pracownicy.

Jak zatem widać sprawa nie jest tak prosta, jak ją przedstawiają lewicowi aktywiści, którym akurat ostatnie działania administracji Facebooka konweniują, jako zgodne z ich politycznymi poglądami.
 

ciąg dalszy nastąpi...