Bohaterowie Rzeczypospolitej. Lwowskie Orlęta

POLSKIE TERMOPILE. BITWA POD ZADWÓRZEM. 17 sierpnia 1920 r w miała miejsce bitwa pod Zadwórzem. Heroiczna obrona Orląt Lwowskich przeszła do historii jako ,,Polskie Termopile". Młodzież z ochotniczego batalionu kpt. Bolesława Zajączkowskiego i zgrupowania rotm Romana Abrahama, przeciwstawiła się przeważającym siłom bolszewickiej 1 Konnej Armii Siemiona Budionnego.

W pobliżu wsi Zadwórze 330 polskich ochotników przez kilkanaście godzin opóźniało podejście wojsk sowieckich do Lwowa. 

Polacy zdobyli po ciężkich walkach umocnione pobliskie wzgórze i śmiałą szarżą na bagnety zmusili baterię nieprzyjacielskiej artylerii do przerwania ostrzału i do wycofania się za wieś.

Mimo ostrzeliwania przez artylerię i broń maszynową śmiertelny bój trwał 11 godzin. W tym czasie obrońcy odparli sześć szarż konnych. Batalion uległ dopiero po przybyciu nowych sił kawalerii bolszewickiej i po wyczerpaniu amunicji. 

Otoczeni przez wroga żołnierze nie poddali się nawet wtedy, kiedy zabrakło amunicji. Kapitan Zajączkowski o zmierzchu rozkazał pozostałym przy życiu ok. 30 żołnierzom wycofywanie się grupami do barszczowickiego lasu. 

W trakcie odwrotu nadleciały 3 sowieckie płatowce, które ostrzelały broniących się i wycofujących żołnierzy. 

W nierównej walce poległo 318 polskich żołnierzy. Ostatni akt dramatu rozegrał się koło budki dróżnika kolejowego, gdzie bolszewicy zmasakrowali 30 pozostałych przy życiu ochotników.

Ostrzeliwani z broni maszynowej przez sowieckie samoloty, bezbronni, otoczeni przez Rosjan, walczyli jeszcze krótko na kolby w pobliżu budki dróżnika budynek kolejowy nr 287. 

Orlęta lwowskie broniły się już tylko bagnetami, tocząc do wieczora krwawy bój. Sowieci, rozwścieczeni oporem Orląt, rąbali ich szablami, rannych dobijali kolbami. 

Zabitym odcinali głowy, ręce i nogi. Pozostali przy życiu ranni oficerowie ostatnimi nabojami odbierali sobie życie. 

Kilkunastogodzinną bitwę przeżyło 12 rannych, 25 dostało się do niewoli,  wrócili do Polski w 1923 r. w ramach wymiany jeńców. 

Dowódca, kpt. Zajączkowski, popełnił samobójstwo, z resztą ocalałych oficerów.

20 sierpnia na pole bitwy dotarł polski pociąg pancerny „Huragan”. Na pobojowisko przybyli polscy żołnierze i rodziny poległych. Na stacji kolejowej Polacy znaleźli 318 ciał polskich żołnierzy, zmasakrowanych, zbezczeszczonych i obrabowanych. 

Leżących w sierpniowym słońcu, obdartych z odzieży i zmasakrowanych ciał nie można było zidentyfikować. Rozpoznano jedynie 106. Wszystkich poległych pochowano początkowo w zbiorowej mogile w pobliżu miejsca bitwy. 

Zwłoki 7 poległych obrońców: kpt. Bolesława Zajączkowskiego, dowódcy, kpt. Krzysztofa Obertyńskiego, ppor. Jana Demetera, pchor Władysława Marynowskiego, por Tadeusza Hanaka, kpr Stefana Gromnickiego i szer. Eugeniusza Szarka pochowano potem uroczyście z honorami na Cmentarzu Obrońców Lwowa w oddzielnej kwaterze Zadwórzaków. 

Ostatnich 2ch obrońców ekshumowano i pochowano na kwaterach rodzinnych.

Ciała pięciu poległych oficerów, które dało się zidentyfikować, zostały pochowane na cmentarzu Orląt we Lwowie.

Na żołnierskim cmentarzu, w pobliżu usypanego na cześć poległych kurhanu,  umieszczono tablicę pamiątkową z napisem „Orlętom poległym w dniu 17 sierpnia 1920 r w walkach o całość ziem kresowych”.

Pod Zadwórzem zginął m.in. 19-letni Konstanty Zarugiewicz, polski Ormianin, uczeń 7 klasy, obrońca Lwowa 1918 r., Kawaler Krzyża Virtuti Militari i Krzyża Walecznych.

W 1925 r  matka Konstantego, Jadwiga Zarugiewiczowa została poproszona, aby spośród ciał znalezionych na pobojowisku wskazać jedno, które przewieziono do Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie.

Opór ochotników pod Zadwórzem umożliwił innym oddziałom polskim wycofanie się i zajęcie pozycji obronnych pod Lwowem. 

Heroiczna walka osamotnionego polskiego batalionu piechoty na jeden dzień związała walką siły sowieckiej dywizji kawalerii, której Budionnemu zabrakło pod Lwowem i Zamościem. 

Bitwa pod Zadwórzem na kilka godzin opóźniła marsz 1 Armii Konnej na Lwów i ułatwiła wojskom polskim przygotowanie obrony miasta.

Mała stacja kolejowa Zadwórze stała się symbolem bohaterskiej walki młodzieży lwowskiej. W okresie międzywojennym określana była jako „Polskie Termopile”.
.

UPAMIETNIENIE 

Do 1939 r pomnik chwały był celem wypraw kombatantów, harcerzy i młodzieży, połączonych z oddawaniem honorów, składaniem ślubowań i przyrzeczeń. 

Artysta Stanisław Batowski w 1934 r namalował obraz batalistyczny „Zadwórze polskie Termopile” Ukrywany do 1945 r w Muzeum Narodowym, po raz pierwszy był eksponowany w 1996 r w Krakowskim Muzeum Narodowym na wystawie „Sławne bitwy oręża polskiego”. 

Nekropolia w Zadwórzu przetrwała II wojnę światową i okres władzy sowieckiej. W latach 90dziesiątych firma „Energopol” przeprowadziła renowację nekropolii i nagrobków, schodów, tablicy i otoczenia cmentarza.

W 1990 r na jednej z kolumn Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie, wśród tablic z pól bitewnych, umieszczono obok Lwowa – Zadwórze.

Od 2013 r grupa pasjonatów historii organizuje upamiętniający marsz z Zadwórza do Lwowa, czym nawiązują do przedwojennej tradycji.

CZEŚĆ I CHWAŁA BOHATEROM ️

https://www.facebook.com/share...