Jak odkryto Gród Biskupin

31 Sierpnia.1933 we wsi Biskupin na Pałukach miejscowy nauczyciel Walenty Szwajcer znalazł w pobliskim jeziorze drewniane szczątki, które okazały się pozostałościami przedsłowiańskiej osady. Na skutek prowadzonych prac melioracyjno-irygacyjnych poziom wody w jeziorze Biskupińskim w 1933 r. obniżył się na tyle, że z wody zaczęły wystawać fragmenty umocnień starożytnej osady. Miejscowi chłopi zaczęli odnajdywać różne zabytkowe przedmioty, nie zdając sobie jednak sprawy z ich archeologicznej wartości.

Dopiero dzieci uczęszczające do miejscowej wiejskiej szkoły poinformowały o dziwnych znaleziskach swojego nauczyciela Szwajcera, a ten nagłośnił sprawę. 

O odkryciu wystających z wody drewnianych bali powiadomił on prof. Józefa Kostrzewskiego z Poznania. Badania wykopaliskowe zostały zainicjowane w 1934 r  i kontynuowane były do wybuchu II wojny światowej. 

W czasie wojny, w latach 1939-1942, specjalny niemiecki oddział SS-Ausgrabung Urstätt, pod dowództwem Hauptsturmführera prof. dr Hansa Schleifa prowadził wykopaliska na terenie osady biskupińskiej w celu wykazania jej pragermańskości. 

Po wojnie ukuto teorię, że ponieważ niemieckie badania nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, okupant postanowił zlikwidować stanowisko archeologiczne poprzez zasypanie go ziemią i piaskiem.

 Efektem tych działań według propagandy było to, że część odsłoniętych przed wojną znalezisk nie nadawała się do ponownej ekspozycji. Następnie polscy archeolodzy pod kierunkiem Zdzisława Rajewskiego wznowili badania i kontynuowali je do roku 1974. 

Ogółem przebadano ok. 3/4 powierzchni osady. Obecnie większa część obiektu ponownie została zasypana ziemią i torfem.

Badania w Biskupinie zarówno w okresie międzywojennym, jak i po wojnie były przykładem najwyższego możliwego wówczas poziomu metodycznego prowadzenia wykopalisk, stanowiąc wzór do naśladowania nie tylko w Polsce, ale i za granicą. 

W Biskupinie w okresie międzywojennym zainicjowano interdyscyplinarne badania paleoekologiczne, dokonywano eksperymentów archeologicznych, inicjując w ten sposób archeologię eksperymentalną. 

Wojciech Kóčka w czasie tych badań po raz pierwszy w Polsce zastosował fotografię dokumentacyjną wykonywaną przy pomocy wypełnionego wodorem balonu z zainstalowanym aparatem fotograficznym.

Gród w Biskupinie jest jedynym w Polsce stanowiskiem archeologicznym, dla którego opracowano program długoterminowej konserwacji.

Konserwacja polega na utrzymywaniu wysokiego poziomu wody w jeziorze otaczającym stanowisko oraz wdrożeniu systemu monitorowania parametrów środowiska dla zapewnienia optymalnych warunków przetrwania autentycznej substancji zabytkowej.

16 września 1994 r Gród w Biskupinie uznany został za pomnik historii Polski