Z przedwojennego zbioru najpiękniejszych utworów poetyckich

W dzisiejszym wpisie pragnę skierować Państwa uwagę na polską kulturę uwiecznioną w przedwojennej poezji. Prawdziwej poezji, niosącej ze sobą określone wartości i realne treści, a nie wydumane i bezsensowne wynurzenia, często bez ładu i składu.

Jeden z przedwojennych polskich wierszy traktuje o łzach matki i ich wpływie na losy człowieka. Płacz matki nad nierozsądnym postępowaniem dziecka, dziś przez wielu błaznów z psychologii i psychiatrii zostałby potraktowany jako osobista patologia rodzicielki, która nie może pogodzić się z "samodzielnością" własnego dziecka. Przedwojenni Polacy doskonale zdawali sobie sprawę, że matczyne żale należy rozpatrywać w kategoriach poważnego przewinienia dziecka, które doprowadziło swą matkę do takiego stanu. Sama postać Matki i matczynej opieki jest znakiem rozpoznawczym polskości - tradycji i kultury polskiej. Znaczenie rodzicielki w polskim społeczeństwie zostało odzwierciedlone w niezliczonych publikacjach na ten temat, gloryfikacji matki i jej poświęcenia rodzinie.

Przejdźmy jednak do znakomitego polskiego wiersza zatytułowanego "Łzy matki", którego autor ukrywa się za inicjałami A. N. :

"Pewnego razu ... słuchajcie dziatki !
Widziałem - do tej chwili mnie jeszcze,
Gdy wspomnę o tym, przechodzą dreszcze - 
Łzy jednej matki.

Ona nie mogąc zbytniej swawoli
Pokonać radą, słowem ni czynem,
Płakała cicho w ciężkiej niedoli
Nad swoim synem.

O ! Jeśli moi mili słuchacze
Jest coś strasznego na naszym świecie,
To rzecz jest straszna, gdy matka płacze
Na własne dziecię.

Bo owe łzawe kropelki rosy,
Co z oczu matki płyną strumieniem,
Z czasem na dziecka krnąbrnego losy
Spadną kamieniem,

I tak zaciążą na grzechów szali
W wyrokach Bożych matczyne łezki,
Że nad tą matką aż się użali
Ojciec niebieski.

I Ten, co świata dzierżąc obszary
Grzech skruchą zmyty przebacza wszelki,
Nie pozostawi bez strasznej kary
Łez rodzicielki.

Starajcie się więc iść cnoty torem,
Chroniąc w swych sercach uczuć zadatki,
I swą krnąbrnością, swoim uporem
Nie martwcie matki.

Aby ta, która życie wam dała,
Barwiąc wasz żywot w promienie jasne,
Nigdy z boleścią nie zapłakała
Na dziecko własne ".

Pomimo faktu, że powyższy wiersz został zaadresowany do dzieci, zebrano i uwieczniono go w tomie przeznaczonym dla osób dorosłych, którym nieobcy jest los Polski i Polaków.

Warto też sięgnąć do innego wiersza traktującego o sytuacji człowieka po chrzcie świętym. Autorem jest K. Brodziński :

"Po chrzcie dziecięcia" :

"Wpisujcie w księgę żołnierza Bożego !
Wyrzekł się czarta i wszelkich spraw jego;
Wiernie pod znakiem Boga i człowieka
Przez całe życie wojować przyrzeka.
Nie płacz dziecino ! cieszyć się potrzeba,
Bo już masz prawo do dziedzictwa nieba,
I choć na troski przyszłoś na tę ziemię,
Nagroda trudów twych przeważy brzemię.
Chwal Pana twego każda duszo żywa,
Że z łaski Jego na ziemi przybywa
Nam bliźni, człowiek krajowi potrzebny,
Rodzicom dziecię, a Bogu służebny".

A czym są cnoty niewieście i jaki owoc przynoszą na świecie ? Odpowiedź na to pytanie dostarcza nam inny wiersz, autorstwa A. Oppmana, zatytułowany "Polskich niewiast serca święte" :

"Od początku dziejów naszych, od uwicia gniazdek laszych,
Odkąd białe orły słyną bujające nad krainą,
Odkąd żyje polska strzecha, polskich pieśni lecą echa, - 
Lśnią jak gwiazdy wniebowzięte polskich niewiast serca święte.
One Kingi, Salomeje, z których Boża cnota wieje,
I Jadwigi nieskażone dziś noszące z gwiazd koronę,
Szły przez głogi i przez ciernie Jezusowi służąc wiernie,
Wobec Boga czcią przejęte polskich niewiast serca święte.
I te, które syny swoje na śmiertelne słały boje,
Na Tatara i Turczyna, gdzie śmierć krąży krwawosina,
Gdy tamci walczyli w bitwie, one trwały we łzach, modlitwie,
W mocy swojej niepojęte polskich niewiast serca święte.
Czy wieśniaczki, czy królowe, one zawsze jednakowe,
W możnym zamku, w kurnej chacie w równym chodzą majestacie,
Czy w płótniance, czy w koronie, zawsze każda zorzą płonie,
Zawsze słodko uśmiechnięte polskich niewiast serca święte.
Ach ! I dzisiaj z równą mocą blaskiem cnoty nam migocą,
Starodawnej pełne wiary rozświecają pomrok szary,
Koją bóle i tęsknoty, wznosząc w niebo ducha loty,
Wżdy miłością wskroś przejęte polskich niewiast serca święte.
Więc gdy wkoło biją gromy, gdy drżą z grozy polskie domy,
Gdy się los nasz chwieje, waży, one stoją wciąż na straży,
Jak anioły nieskalane, duszą całą wzwyż podane,
W mękach życia nieugięte polskich niewiast serca święte".

Zakończmy przegląd przedwojennej liryki wierszem Zygmunta Krasińskiego "Do kobiety" :

"Choć znęcisz serce twoich oczu kryształem,
Lub je podeptasz czczej myśli lichością,
Nie będziesz jeszcze żywym ideałem,
Nie będziesz jeszcze niewieścią pięknością.
Skromność bez wiedzy lub rumiane lice
Również się dzisiaj na mało przydały;
Nie być, lecz wyróść musisz na dziewicę,
Przechodząc z wolna świat ten bólu cały.
A gdy z twych natchnień i mąk i łez mnóstwa,
Wybłyśnie w końcu święty obraz Bóstwa,
I twarz ci zleje światłem wiecznotrwałym,
Gdy na twym bladym, marmurowym czole
W wieniec się mocny splotą życia bóle,
Wtedyś pięknością, wtedyś ideałem".

W ostatnim z przytoczonych liryków, kobiece piękno zostało powiązane nie z wrażeniem nienaruszalności młodzieńczej, lecz z czymś całkowicie przeciwnym - z oznakami zapracowania, zmęczenia, czy nawet malującego się na kobiecej twarzy udręczenia, a może rozmodlenia. Dla dzisiejszego czytelnika zabieg ten może wydawać się niezrozumiały. Ukazuje on jednak w sposób dość precyzyjny odmienność polskiej kultury od światowego szaleństwa czy pozorów dobra złączonego z poczuciem piękna czy estetycznego wyglądu zewnętrznego.

A może ktoś z Państwa chciałby sięgnąć do przedwojennej polskiej poezji i wydobyć z niej słowa warte przypomnienia ?

Gorąco do tego namawiam.

Wszystkie powyżej zacytowane wiersze pochodzą z przedwojennej publikacji zatytułowanej "Antologia polska. Zbiór najpiękniejszych utworów poetyckich w XXVII rozdziałach, zebrał i wydał ks. S.J.", tom II, wydane w Cieszynie.