Jan Styka - polski malarz z przełomu XIX i XX wieku

Kolejną sprawą, na jaką chciałabym zwrócić Państwa uwagę, jest sukcesywna zmiana, jaka dokonywała się w polskiej kulturze w XX wieku. W przedwojennych podręcznikach z literatury polskiej czy też traktujących o literaturze powszechnej, można spotkać się ze stanowiskiem, iż literatura zawsze miała określone zadanie do wypełnienia. Zaobserwować też można silne związki literatury z historią Polski. Pisarze i poeci doskonale zdawali sobie sprawę z ogromu pracy jaką powinni wykonać na rzecz własnej Ojczyzny. Ich publikacje były narzędziem obrony polskości, obrony wiary katolickiej. Służyły utrzymaniu pamięci o najwspanialszych chwilach w historii polskiego Narodu.
W przedwojennych podręcznikach literatury spotykamy się z zupełnie innym podziałem epok literackich niż w późniejszych książkach przeznaczonych do nauki dla dzieci i młodzieży. Spotkałam się z systematyzacją podawaną przez np. Wiktora Doleżana (niestety w Internecie trudni mi odnaleźć właściwy odnośnik, dlatego zachęcam Państwa do samodzielnych poszukiwań).

Czy wskazywanie na konkretne zadanie stojące przed literaturą, łączenie jej z umiłowaniem Ojczyzny, obroną tradycji mogło mieć przełożenie na wychowanie młodzieży w Polsce ? Czy literatura nie przyczyniała się w znacznym stopniu do postaw patriotycznych, do gotowości oddania życia w jej obronie, czy nie uwrażliwiała na życie przyszłych pokoleń  (czyli de facto nas) ?

Czy uprzednie pokolenia nie odznaczały się większą dbałością o tych, którzy przyjdą po nich ? Czy przedwojenni Polacy nie dysponowali przypadkiem znacznie prawdziwszą wiedzą na temat ludzkiego postępowania niż obecni "światli naukowcy" ? Wreszcie, czy możliwe byłoby poddanie ich procesom ogłupienia na masową skalę, tak jak dzieje się to obecnie ? Czy ktokolwiek z nich pozwoliłby na to, by jego kraj był systematycznie demoralizowany przez kobiety lekkich obyczajów lub zidiociałych mężczyzn ? Czy ktokolwiek z nich miałby wątpliwości odnośnie tego, czy dewiacja seksualna (np. pedalstwo) zawsze jest godne potępienia ? Czy jakikolwiek przywódca polityczny wygłupiałby się, przyznając, że posiada w swoich szeregach dewiantów lub ludzi, którzy weszli na drogę grzechu i tkwią tam bez wstydu i chęci porzucenia złego postępowania ?
Czy jakikolwiek smarkacz plułby bez opamiętania na polskie symbole, na polską tradycję ? Czy zdewastowanie świętych symboli (jak np. oblanie farbą figurki Najświętszej Maryi Panny) nie pociągnęłoby za sobą konsekwencji w postaci dorwania sprawców i ich publicznego ukarania oraz potępienia ?
Wszyscy doskonale znamy odpowiedź na powyższe pytania. A w związku z tym, dlaczego nie ma silnego odzewu ze strony polskiego społeczeństwa na debilne hasła głoszone przez jeszcze bardziej debilnych ludzi ?
Jak to się dzieje, że w polskiej telewizji nie poświęca się uwagi na rzeczową krytykę skandalicznych zachowań, a zamiast tego po tysiąc razy powtarza się te same migawki z banalnym komentarzem ? Jak to być może, że media publiczne poświęcają wiele czasu na sprawy mało istotne, na porwanie Amelki, a nie na przytoczenie aktualnej sytuacji na świecie, szczególnie w rejonach konfliktowych ?

Czy wyobrażacie sobie Państwo sytuację, w której nasz Rodak, Jan Paweł II, piastujący najwyższy urząd w Kościele Katolickim, bez sprawdzenia kto do niego przyjeżdża i w jakiej sprawie, na wyraźne wskazanie zdemoralizowanej kobiety całuje po rękach przypadkowego człowieka i przeprasza go za rzekome winy Kościoła ?
Czy jakikolwiek przywódca polityczny obawiałby się reakcji kobiet - prostytutek, wyzbytych z wszelkich zahamowań i głośno wrzeszczących o chęci zabijania własnych dzieci ? A gdzie jest nasza polska duma ? Gdzie nasz honor ? Gdzie nasze zobowiązanie i wdzięczność wobec uprzednich pokoleń za ich poświęcenie ?
Czy to być może, aby wolność Polski rozumiana była jako pełna swoboda w czynieniu tego, co się chce bądź w dozwalaniu na tego typu zachowania ?

Gdzie podział się rozum Polaka ?

Jak wielokrotnie próbowałam to zaznaczać, jednym z podstawowych rysów odróżniających przedwojennego Polaka od przedstawiciela innych nacji, był wielki szacunek wobec symboli religijnych, głęboka pobożność oraz dbałość o zachowanie czystości obyczajów traktowanej jako czystość seksualna również ze strony człowieka dorosłego.
Dzisiaj dziwimy się bezczelności podejmowanych działań mających na względzie demoralizację dzieci, ale czyż nie nastąpiła wcześniej demoralizacja kobiet i mężczyzn ? Czy nie powinniśmy łącznie traktować obrony niewinności Narodu - jako sumy czystości seksualnej kobiet, mężczyzn i dzieci ? Czyż kobieta, która zmuszona jest rozstać się z mężem nie powinna zachować czystości seksualnej przez resztę życia ? Czyż mężczyzna, który nie chce mieć zdradzającej go żony, nie powinien przywyknąć do życia w czystości seksualnej ? A czy tacy rodzice nie byliby najlepszym wzorem dla własnych dzieci ? Czy ich postępowanie nie byłoby podstawowym czynnikiem uodporniającym własne dzieci przed zepsuciem ?
Sądzicie Państwo, że wszystko to nie jest możliwe ? Nic bardziej mylnego. Przedwojenni autorzy jasno wskazywali, że zachowanie czystości seksualnej nie zależy od konkretnych indywidualnych predyspozycji człowieka, lecz możliwe jest do osiągnięcia przez każdego. To właśnie przedwojenni psychologowie i im podobni usiłowali mącić w naszym społeczeństwie i wprowadzać do niego szereg nieprawdziwych twierdzeń.

Proszę choćby spojrzeć na broszurkę napisaną przez psychologa Władysława Witwickiego zatytułowaną "O pewnej psychologii sukcesu w związku z artykułem Boya o wystawie Styków" :

https://www.pbc.rzeszow…

Witwicki kreuje się na "neutralnego" naukowca, ale w istocie mocno krytykuje polskiego artystę- malarza Jana Stykę. Napomina o "prymitywnych przenośniach patriotycznych" w malarstwie Jana Styki. Płótno zatytułowane "Polonia" opisuje jako obraz "przeznaczony do rozbudzania patriotyzmu u maluczkich i zapoznawania ich z popularnie ujętą historią Polski i historią patriotyzmu polskiego po zaborach"(str. 7). Wyraża się pogardliwie o polskości pisząc : "Nastroje katolickie wiąże się w Polsce z narodowymi - inna rzecz czy słusznie - nie od czasów Styki przecież, tylko od wieku 17-tego i od czasów saskich" (str. 9). Polskiego malarza, autora takich obrazów jak : "Quo vadis, Domine ?" (1925), "Polska zmartwychwstała" (1919) czy "Chrystus z cierniową koroną" (1925) analizuje pod kątem braku "normalności", precyzując, że zachowanie Styki było "na pograniczu zdrowia duchowego i psychopatii" (str. 10). Formułuje zarzut, że malarz kształcił się na wykładach oo. Jezuitów. Pisze : "Przejmował się łatwo byle czym i zapalał, nie krytykując i nie konfrontując jednych zdań z drugimi. Raczej wyobraźnią niż rozumem wierzył w Chrystusa i Apollina, modlił się do jednego i drugiego i doznawał łask od obu naraz (...) na krytyczne przemyślenia jednego i drugiego nie było go stać" (str. 10). Zaskakujące jest przy tym, że to nie kto inny jak pan psycholog Witwicki fascynował się greckimi bożkami, grecką mitologią i to w takim stopniu, że przetłumaczył wiele dzieł greckich filozofów, ale cóż pozostawmy to bez komentarza.
Na stronie 11 wydanej broszurki, psycholog Witwicki podejmuje gdybanie o rozbujałym seksualizmie Jana Styki. Ponadto, "obserwator życia" usiłuje przekonać czytelnika, że rzekomy seksualizm malarza odzwierciedla się w jego żarliwości religijnej. Proszę zauważyć, że jest to jedno z tych twierdzeń psychologicznych, które na stałe weszło do 'publicznego obiegu', praktycznie bez żadnej refleksji oraz krytyki na temat jego poprawności.
Oczywiście, pan psycholog Witwicki nie kończy na tym stwierdzeniu i dodaje, że patrioci i pobożni są w istocie tacy sami jak "racjonaliści" (proszę zauważyć, w jaki sposób Witwicki unika słowa "ateiści") - jedyne, co ich od siebie różni to większa liczba "okazji do żalu" u pobożnych. Poczucie grzechu i większy rygoryzm u pobożnych usiłuje połączyć z popędem seksualnym. Wmawia swojemu czytelnikowi, że malowanie nagości na obrazach zawsze połączone jest z upodobaniem autora do sfery seksualnej (str. 14). Zarzuca polskiemu malarzowi "grę na uczuciach religijnych i narodowych".
Sam opowiada się za promowaniem "realizmu" w sztuce, przez co rozumie, wyzbycie się wszelkich elementów religijnych z obrazów, rzeźb itd.
Pod koniec swojej książeczki, Witwicki wyraża pewne, dość znaczące stwierdzenie :
"Zadaniem krytyka nie jest daremnie narzucać ludziom upodobania, obce ich naturze, tylko raczej uświadamiać, ujmować w słowa i porządkować jakoś naturalne, wieczne, ludzkie, a choćby tylko grecko-łacińskie - nasze reakcje estetyczne. Jeżeli takie są" (str. 16). proszę bliżej przyjrzeć się temu ostatniemu zdaniu. Witwicki był psychologiem aktywnie niszczącym polską kulturę, polską wiarę religijną, polskie tradycje. Trudno nie widzieć w jego zmaganiach z polską kulturą "narzucania ludziom upodobań, obcych ich (polskiej) naturze", choć raczej nie atakując polskości zupełnie wprost, bezpośrednio, bez osłonek. Czyż Witwicki nie czynił wysiłków, by ludziom "uświadamiać, ujmować w słowa i porządkować", przystosowując jakoś do ich sposobu pojmowania świata - skłonności oraz reakcje, które wyglądając na naturalne, typowo ludzkie, w rzeczywistości były im obce ?
Czyż współcześni psychologowie i psychoterapeuci odarci z resztek rozumu i pamięci o polskim pochodzeniu nie czynią podobnie, żyjąc w przekonaniu, że uświadamiają ludziom ich "prawdziwe reakcje" ?

Co powodowało, że Witwicki próbował odrzeć z godności malarza Jana Stykę ? Być może odpowiedź na to pytanie znajdziemy w takich obrazach Styki jak : "Polonia" (z roku 1890), "Regina Poloniae. Matka Boska błogosławiąca" (z 1883 roku) czy "Zgon na pobojowisku" (z 1880 roku).

Na dzisiaj tyle.
Kolejny wpis za 2 tygodnie.