Wieszcz o Rosji, o polityce niemieckiej i francuskiej

Te pułki podług carskiego ukazu
Ciągną ze wschodu, by walczyć z północą;
Tamte z północy idą do Kaukazu;
Żaden z nich nie wie, gdzie idzie i po co?

   Tak, oczywiście, to tylko fragment nie oddający istoty dzieła. Fragment jednego z lepszych tekstów (nie tylko polskiej i nie tylko literatury). Droga do Rosji, stanowiąca fragment Ustępu III części Dziadów to tekst historiozoficzny, politologiczny (jak byśmy dzisiaj modnie powiedzieli także geopolityczny), nie pozbawiony zarazem spojrzenia z perspektywy filozoficznej czy religijnej (na temat walorów stricte literackich nie wypowiadam się, bo się na tym po prostu nie znam). Niby każdy czytał, niby każdy zna. Chociaż... czy na pewno?
   Właśnie portret zmilitaryzowanej Rosji, kraju permanentnej, przygotowywanej lub trwającej wojny, jest dla Mickiewicza kontekstem naprawdę świetnego, karykaturalnego przedstawienie postawy Francji i Niemiec (czy, jak pisał gdzie indziej z przekąsem "Europy cywilizowanej") wobec Imperium.

Ich oficery? — Tu Niemiec w karecie,
Nucąc Szyllera pieśń sentymentalną,
Wali spotkanych żołnierzy po grzbiecie.
Tam Francuz gwiżdżąc w nos pieśń liberalną,
Błędny filozof, karyjery szuka
I gada teraz z dowódcą Kałmuka,
Jakby najtaniej wojsku żywność kupić.
Cóż, że połowę wymorzą tej zgrai?
Kasy połowę będą mogli złupić;
I jeśli zręcznie dzieło się utai,
Minister wzniesie ich do wyższej klasy,
A car da order za oszczędność kasy.

   I pozwolę sobie jeszcze zacytować stosunkowo dobrze znany (chyba? jeżeli w ramach kolejnej "reformy oświaty" tekst ów nie został jeszcze wyrzucony z kanonu) fragment z Mickiewiczowskiego Przeglądu wojska:

Zostało tylko dla następnych carów
Przylewać kłamstwa w brudne gabinety,
Przysyłać w pomoc despotom bagnety,
Wyprawić kilka rzezi i pożarów;
Zagrabiać cudze dokoła dzierżawy,
Skradać poddanych, płacić cudzoziemców,
By zyskać oklask Francuzów i Niemców,
Ujść za rząd silny, mądry i łaskawy.

Niemcy, Francuzi, zaczekajcie nieco!
Bo gdy wam w uszy zabrzmi huk ukazów,
Gdy knutów grady na karki wam zlecą,
Gdy was pożary waszych miast oświecą,
A wam natenczas zabraknie wyrazów;
Gdy car rozkaże ubóstwiać i sławić
Sybir, kibitki, ukazy i knuty -
Chyba będziecie cara pieśnią bawić,
Waryjowaną na dzisiejsze nuty.
  *  *  * Z youtube:
Rosyjscy żołnierze z 331 pułku 98 dywizji wojsk powietrzno-desantowych wzięci do niewoli wczoraj przez armię ukraińską mówią o okolicznościach swojego znalezienia się na terytorium Ukrainy