Bohaterowie Rzeczypospolitej. Kmdr ppor. Heliodor Laskowski

KMDR PPOR. HELIODOR LASKOWSKI ROCZNICA ŚMIERCI.
Zmarł w wieku 37 lat w Egipcie 12 kwietnia 1936 r Wybitny oficer Polskiej Marynarki Wojennej, szef i inżynier Artylerii i Służby Uzbrojenia w Kierownictwie Marynarki Wojennej RP, twórca uzbrojenia na Helu które odebrało istotną rolę w czasie wojny obronnej 1939 r. Człowiek o niepospolitych zdolnościach, ogromnej wiedzy, energii i pracowitości poświęcając ją sprawie Marynarki Wojennej.

Zasług komandora Laskowskiego nie da się zaprezentować w jednym opracowaniu, ale warto poznać jego niespożytą energię, zapał, patriotyzm i zaangażowanie w Polskiej Marynarce Wojennej.
Heliodor Laskowski doskonale znał kilka języków obcych, m.in niemiecki, francuski i co zrozumiałe, rosyjski.

,,Baza służy dla floty, a nie flota dla bazy. Dlatego w latach międzywojennym Gdynię jako główną bazę Polskiej Marynarki Wojennej należy jak najszybciej ufortyfikować, aby odpowiednio zabezpieczyć port zarówno od strony zatoki jak i morza". pisał kmdr. Heliodor Laskowski

W rezultacie powstały: bateria nadbrzeżna na tzw. Cyplu Oksywskim uzbrojona była w dwie armaty Canet wz. 91/92 kal. 100 mm oraz cztery baterie przeciwlotnicze po 2 armaty Schneider wz. 22/24 kal. 75 mm. 3. Bateria Przeciwlotnicza została zlokalizowana na Grabówku, który od 1930 r znajdował się w granicach administracyjnych Gdyni.
I właśnie ta budowa zapoczątkowała militarną historię dzielnicy.

Urodził się 20 czerwca 1898 w Nieszawie w Galicji. Był synem Teodora (1874−1929) i Marii z Krygierów. W latach 1908−1914 uczęszczał do 8 klasowego Gimnazjum filologicznego oo. Jezuitów w Chyrowie Galicja. Po wybuchu wojny i wkroczeniu na teren Królestwa armii niemieckiej, rodzina Laskowskich przeprowadziła się w 1915 roku na Ukrainę.
Powodem było poszukiwanie Teodora Laskowskiego przez policję niemiecką i grożące mu aresztowanie. Tu Heliodor ukończył 8 klasę i w 1916 r zdał maturę. Następnie rozpoczął studia w Instytucie Technologicznym w Piotrogradzie.
Jako student został powołany do wojska. Na własną prośbę został skierowany do marynarki wojennej, a nst wyslany do szkoły miczmanów, gdzie odbył przeszkolenie.

Po zdaniu pomyślnie egzaminu otrzymał stopień miczmana- najniższy stopień oficerski w marynarce wojennej carskiej Rosji. W 1917 r otrzymał nominację oficerską.
W styczniu 1918 r zgłosił chęć wstąpienia do armii polskiej. Z rozkazu udał się na misję, gdzie został schwytany przez bolszewików i odstawiony pod silną eskortą do aresztu. Za poręczeniem ojca został wypuszczony. Po ciężkiej chorobie rozpoczął studia w Warszawie.
7 grudnia 1918 r został przyjęty do Wojska Polskiego z zatwierdzeniem posiadanego stopnia miczmana i przydzielony rozkazem szefa Sztabu Generalnego, generała dywizji Stanisława Szeptyckiego do Sekcji Marynarki Wojennej przy Ministerstwie Spraw Wojskowych.
Tam dostał skierowanie do Modlina i na rozkaz komendanta twierdzy 20 listopada 1918 r został mianowany Oficerem Flotylli Fortecznej. Laskowski zdobywał tam doświadczenie jako oficer w Polskiej Marynarce Wojennej.
14 stycznia 1921 r. decyzją Józefa Piłsudskiego, Heliodor Laskowski skierowany został do tworzącej się floty wojennej, do Dywizjonu Ćwiczebnego na stanowisko młodszego oficera na kanonierce ORP „Komendant Piłsudski” cenne uzupełnienie wiedzy teoretycznej i praktycznej oraz potem na ORP ,,Generał Haller".

Mimo młodego wieku, dzięki ogromnej wiedzy, energii i pracowitości został jako kapitan marynarki szefem Służby Artylerii i Uzbrojenia w Kierownictwie Marynarki Wojennej RP.
W październiku 1925 r. ponadto został dodatkowo wyznaczony wykładowcą w Oficerskiej Szkole Marynarki Wojennej w Toruniu. Na wykłady z artylerii morskiej dojeżdżał z Warszawy, co dwa tygodnie na jeden dzień. Jednorazowo prowadził 3-4 godziny zajęć ze słuchaczami jednego kursu.

Ponieważ nie było w tym czasie jeszcze polskich podręczników z tego przedmiotu prowadził zajęcia dyktując podchorążym wiadomości.
Podch. Wojciech Francki, wspominał: „No i zaczął, a my osłupieliśmy. Jego tempo mówienia było podobne do serii karabinu maszynowego. Pisał na tablicy formuły bardzo szybko, zapełniał tablicę w kilka minut, ścierał i dalej szły formuły.
W połowie wykładu jeden z kolegów zameldował wykładowcy, że lepiej by było, aby zaraz nie ścierać tablicy po jej zapełnieniu, a zostawić trochę czasu na notowanie. Laskowski się uśmiechnął i zapewnił, że postara się o zwolnienie tempa. Zwolnił, ale na 5-10 minut, po czym wrócił do starej szybkości”.

W trakcie roku szkolnego Laskowski oprócz swoich normalnych obowiązków służbowych pisał skrypty z artylerii morskiej dla podchorążych OSMW. Drukował je na powielaczu w KMW I sam zawoził je do Torunia i rozprowadzał wśród podchorążych. Jego wykłady i skrypty cieszyły się wielką popularnością u podchorążych, ale zyskały również uznanie szefa KMW, kmdr. Jerzego Świrskiego.
W 1932 r Heliodor Laskowski odbył też kilkudniowy staż na okrętach francuskich: na krążowniku lekkim „Duguay Trouin" 22-23.06. i pancerniku „Bretagne" 24-26.06.

Z odzyskaniem niepodległości w 1918 r Polska odzyskała dostęp do morza. Przyznano na mocy Traktatu Wersalskiego pas wybrzeża o długości ok 142 km licząc Mierzeję Helską z obu stron.
Nie dysponowano ani flotą, ani portem morskim prawdziwego zdarzenia, gdyż port w Pucku umożliwiał jedynie obsługę małych jednostek, natomiast korzystanie z portu w Gdańsku nie zawsze było możliwe.
Podjęto zatem działania zmierzające do stworzenia zarówno floty handlowej, jak i wojennej. Pozyskaniem okrętów wojennych podjął się Departament do Spraw Morskich.

Po odzyskaniu niepodległości polska artyleria nadbrzeżna praktycznie nie istniała. Przeważającą w tym czasie koncepcją militarną było stworzenie na Helu bazy zaopatrzeniowej marynarki, która miała być broniona siłami morskimi floty.
Laskowski udowadniał, że ta koncepcja jest nie do przyjęcia. ,,Baza może stać się całkowicie bezbronna, bezkarnie ostrzeliwana i bezużyteczna, trzeba natomiast stworzyć silnie uzbrojona bazę lądową, pod której skrzydła mogą się schronić jednostki floty w razie potrzeby remontu, zaopatrzenia lub innych problemów".

Pomysłodawcą i orędownikiem silnego ufortyfikowania bazy Marynarki Wojennej na Półwyspie Helskim był kmdr. ppor. Heliodor Laskowski,
Plan opracowany pod kierunkiem Laskowskiego przewidywał możliwość prowadzenia ognia do celów od pełnego morza aż do rejonu Zatoki Puckiej. Dzięki jego energicznym staraniom i pracom studialnym sfinalizowano w końcu liczne, kolejne wnioski i projekty w sprawie tworzenia artylerii większego kalibru na Helu.

To właśnie Laskowski uznał proponowany francuski sprzęt za przestarzały i przełamał monopol Francji na dostawy uzbrojenia doprowadzając do rezygnacji z zakupu francuskich dział.
W 1933 r udał się w podróż służbową do Szwecji, w celu zakupienia uzbrojenia dla budowanego w stoczni francuskiej stawiacza min „Gryf”. Równocześnie nawiązał tam kontakt z firmą Bofors i zamówił dostawę czterech armat wz. 30 kalibru 152,4 mm.
Umowę na ich dostawę z terminem realizacji 26 miesięcy Marynarka Wojenna zawarła 20 grudnia 1933 r.
W czerwcu i wrześniu 1935 r armaty znalazły się w gdyńskim porcie. Przypłynęły transportowcem Marynarki Wojennej ORP WILIA. Na Hel jechały koleją, a później transportowano je po ułożonej z podkładów kolejowych drodze, na specjalnie skonstruowanych saniach przetaczanych na stalowych rurach.

Zostały zamontowane na potężnych żelbetowych stanowiskach. Bateria we wrześniu 1935 r. przeprowadziła próbne strzelania.
Bateria była najpotężniejsza w całej przedwojennej Polsce. Bateria broniąca polskiego wybrzeża miała nr 31 i znajdowała się w Helu, na skraju cypla.
W skład baterii wchodziła centrala artyleryjska, dwie drewniane wieże kierowania ogniem, główna i zapasowa z zamontowanym dalmierzem oraz ogólny schron amunicyjny, z którego w razie potrzeby miała zostać dostarczona amunicja do stanowisk bojowych.
Dodatkowo baterię wzmocniono dwoma przestarzałymi francuskimi działami Schneider.

W kolejnych latach zbudowano magazyn amunicji specjalnej i nowoczesne koszary, lecz zaniedbano system kierowania ogniem i zapas amunicji.
Przewidywania komandora Laskowskiego były trafne, podczas obrony Wybrzeża we wrześniu 1939 r bateria usytuowana na cyplu helskim odegrała istotną rolę w obronie Helu.
W grudniu 1935 r z powodu pogorszenia stanu zdrowia został wysłany do szpitala w Warszawie. Stamtąd został skierowany na kurację klimatyczną do Egiptu, gdzie zmarł 12 kwietnia 1936 r, w wieku 37 lat.
Powodem śmierci było zapalenie nerek z nadciśnieniem tętniczym.

Pionier obronności Wybrzeża Polskiego, konstruktor, komandor podporucznik Heliodor Laskowski, tęsknił do Nieszawy i po śmierci został zgodnie ze swoja wolą pochowany w swoim rodzinnym mieście, w grobowcu rodzinnym na cmentarzu w Nieszawie.
Już po śmierci Heliodora Laskowskiego, w dniu 27 lipca 1937 r w firmie Bofors podpisano umowę na kolejne 4 działa kalibru 152,4 mm. Było to sfinalizowanie negocjacji Laskowskiego − odlewy na lufy tych dział wykonane zostały jeszcze podczas pobytu polskiej delegacji na próbach odbiorczych w 1935 r
Dział tych nie zdążono dostarczyć do Polski z powodu wybuchu wojny.

Dziś po baterii cyplowej pozostało kilka obiektów ukrytych w lesie. Wszystkie obiekty baterii łączą ścieżki i szlak turystyczny. Ruina stanowiska nr 1 jest obecnie w wodzie, z powodu erozji brzegu zatoki.
Natomiast w stanowisku nr 4 znajduje się ekspozycja poświęcona pamięci kmdr. por. Zbigniewa Przybyszewskiego, który w 1939 r dowodził baterią „cyplową” na Helu.
.
ORDERY I ODZNACZENIA
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Złoty Krzyż Zasługi pośmiertnie, 11 listopada1936
Srebrny Krzyż Zasługi 10 listopada 1928
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921- 9 listopada 1928
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości 27 listopada 1928
Państwowa Odznaka Sportowa
Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych
.
UPAMIĘTNIENIE
Na wniosek kolegów i przyjaciół dowódca MW kontradmirał Jerzy Świrski nadał uroczyście 1 stycznia 1937 r 4-działowej baterii na cyplu helskim imię Heliodora Laskowskiego zmieniając tym samym rozkazem jej numer z 1 na 31, w uznaniu jego zasług.
Pod koniec 1938 r dowódcą baterii Laskowskiego zostaje kapitan marynarki Zbigniew Przybyszewski.
20 czerwca 1998 r dla uczczenia 100 rocz urodzin Heliodora Jana Laskowskiego w Nieszawie została odsłonięta tablica pamiątkowa.
Senat Akademii Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte dnia 29 października 2020 r nadał imię kmdr. ppor. Heliodora Laskowskiego budynkowi Broni Rakietowej i Artylerii - Akademii Marynarki Wojennej.

https://www.facebook.com/profi...