Niezwykły pałac, niezwykła wystawa

Jeśli jeszcze nie wiecie, gdzie w najbliższych tygodniach spędzić wolne, wakacyjno-urlopowe chwile w interesującym miejscu, w dodatku bez konieczności odległych wypraw na morze, w góry czy nad jeziora, to proponuję wypad 90 km a zachód od Warszawy do Pałacu Radziwiłłów w Nieborowie k. Łowicza.
Ten znajdujący się w doskonałym stanie XVII-wieczny zabytek otoczony jest pięknym ogrodem. Nic dziwnego, że w minionych latach tu właśnie nakręcono wiele filmów i seriali, m.in. Kariera Nikodema Dyzmy, Chłopi, Popioły, Lalka, Wielka Miłość Balzaka, Pensja Pani Latter, Złoto Dezerterów, Lotna , Łuk Erosa, Frankenstein, Akademia Pana Kleksa, Lotna, Plebania czy Ojciec Mateusz.
We wnętrzach pałacu znajduje się stała wystawa - muzeum wnętrz rezydencji pałacowej z XVII-XIX wieku oraz muzeum majoliki. W Nieborowie prezentowane są też wystawy czasowe.
Jeszcze do 15 września można obejrzeć interesującą wystawę pamiątek rodzin Sobieskich i Radziwiłłów, zorganizowaną wspólnie przez samo Muzeum w Nieborowie i Arkadii oraz Fundację „Trzy Trąby” - Strażnicy Wizerunku Maryjnego. Na kolekcję składają się m.in. przedmioty związane z bitwą wiedeńską 1683 r. w tym znaleziony podczas odsieczy obraz Matki Boskiej oraz portrety członków nieświeskiej linii Radziwiłłów. Większość pokazywanych eksponatów stanowi własność osób publicznych. Jak zapewniają organizatorzy pokazywane na wystawie obrazy i pamiątki rodzinne są publicznie pokazywane po raz pierwszy.
Jest jeden wyjątek. Dotyczy najcenniejszego dzieła - obrazu Matki Boskiej, wcześniej prezentowanego dwukrotnie (w 1883 r. i w 1983 r.) podczas specjalnych wystaw, które  upamiętniały rocznicę bitwy pod Wiedniem. Jej głównodowodzący, król Jan III Sobieski, uznał ten obraz jako symbol zwycięstwa nad siłami tureckimi i otoczył go wraz z rodziną kultem. Uwiecznione w dziele anioły trzymają specjalne banderole opatrzone napisami, odnoszącymi się do imienia króla: In hac Imagine Mariae Victor ero Ioannnes – (W tym obrazie Maryi ja Jan będę zwycięzcą) oraz In hac Imagine Mariae Vinces Ioannes – (W tym obrazie Maryi zwyciężysz Janie).
Interesujący jest związek obrazu, należącego początkowo do Sobieskich, z pałacem Radziwiłłów w Nieborowie. Otóż po śmierci wnuczki króla Jana III w 1740 r., spuściznę jego rodu odziedziczył wnuk siostry króla, Michał Kazimierz Radziwiłł (dla przyjaciół Rybeńka), który urządził w pałacu Radziwiłłów Nieświeżu (obecnie na Białorusi) kaplicę dla obrazu. Przekazał też swoim następcom obowiązek modlitwy, opieki i ochrony dzieła. Sam obraz zaczęto nazywać po jakimś czasie Matką Boską Nieświeską lub Radziwiłłowską. W Nieświeżu pozostał do 1939 r. Przed rozgrabieniem przez wojska sowieckie obraz uratowała opiekunka ostatniego nieświeskiego ordynata – Leona Radziwiłła, a tuż po wojnie zwróciła rodzinie.
Obecnymi strażnikami dzieła są Maria Anna Radziwiłł i Maciej Radziwiłł, znany biznesmen i sponsor kultury, założyciel Fundacji „Trzy Trąby” i współpomysłodawca wystawy w nieborowskim pałacu.
Szczegółowo o jego historii można się dowiedzieć choćby z wikipedii. Dość powiedzieć, że powstał w latach 90. XVII w., zbudowany na podstawie projektu słynnego Tylmana z Gameren przez ówczesnego prymasa Michała Radziejowskiego. Po jego śmierci pałac był własnością kilku znanych rodów, a od 1774 aż do jego nacjonalizacji przez władze komunistyczne w 1945 r. znajdował się w rękach Radziwiłłów.
Jak można przeczytać na stronie internetowej obiektu cała rodzina Radziwiłłów w lutym 1945. została deportowana przez NKWD do Związku Sowieckiego i osadzona w obozie w Krasnogorsku. Ówczesny dyrektor warszawskiego Muzeum Narodowego Stanisław Lorentz, zgodnie z wcześniejszym porozumieniem z Radziwiłłem, otoczył opieką unikatowy pałac nieborowski i jego zbiory oraz zabytkowy ogród w Arkadii, włączając je niezwłocznie w skład warszawskiego Muzeum Narodowego, jako jego oddział. To uratowało pałac i jego zbiory przed dewastacją i rozproszeniem w najgorszym okresie ortodoksyjnego stalinizmu.
Zanim do tego doszło z pałacem związana jest jeszcze jedna ciekawa historia. Otóż przez kilka miesięcy między końcem Powstania Warszawskiego, a tzw. wyzwoleniem przez Armię Czerwoną w styczniu 1945 r. był miejscem, w którym znalazła schronienie ponad setka przedstawicieli znanych rodów polskich, wcześniej przebywających w pałacu w Wilanowie. Wśród nich znana aktorka, Beata Tyszkiewicz.
Wszyscy chętni chcący poznać dzieje ludzi i rodzin ze szlacheckich rodów znajdą ciekawe informacje na ten temat podczas lektury ostatnio wydanej książki wydanej przez Fundację im. XBW (Księcia Biskupa Warmińskiego) Ignacego Krasickiego „Świat polskiej szlachty”. Autorzy, Marcin Rosołowski i Arkadiusz Bińczyk, przybliżyli koleje życia wybranych przedstawicieli rodów szlacheckich żyjących na przestrzeni kilku wieków. Wśród opisanych postaci są członkowie znanych polskich rodów, tacy jak: Adam Jerzy Czartoryski, Michał Piotr Radziwiłł, Karol Lanckoroński, Sebastian Lubomirski, Feliks Sobański, Adam Potocki, Kazimierz Krasicki. Na stronach książki można też poznać historie rodzin Bonerów czy Abakanowiczów.
Wszyscy opisywani odcisnęli swoje piętno na polskiej historii. Znaleźli się wśród nich twórcy nowoczesnej bankowości, pionierzy niezależnej prasy, prekursorzy organizacji pozarządowych czy założyciele bibliotek i pierwszych muzeów naszej historii. Wiele z tych postaci pozostaje dzisiaj niesłusznie zapomnianych.