Czym się różnimy?

Zachód jest naszą nieodwzajemnioną miłością. Podziwiamy go od kilku wieków, gonimy i nigdy go dogonić nie będziemy w stanie. I właśnie w tej pogoni zapisany jest wyrok naszej drugoplanowości. Zamiast kontynuować prace nad tworzeniem własnej kulturowej rzeczywistości – naśladujemy obcą. Czym więc się różnimy i w czym tkwi istota tej różnicy?

Najkrócej mówiąc – w odwołaniu się do miłości – istocie chrześcijaństwa, która w Polsce już za Piastów była żywa, a za Łokietka i Kazimierza Wielkiego - szczególnie. Pokazuje to nawet tak komercyjnie podana „Korona królów”. Ta idea oczywiście przyszła z Zachodu, ale odkrycia geograficzne na przełomie XV/XVI w. ją zniszczyły. Zatrzymała się w Polsce i uzewnętrzniła w zapisie umowy horodelskiej. Najważniejszy punkt umowy horodelskiej brzmi:
 
Wiadomo wszystkim, że nie dostąpi łaski zbawienia kto nie będzie wspierany tajemnicą miłości, która nie działa opatrznie, która promienieje własna dobrotą. Zwaśnionych godzi, pokłóconych łączy, odmienia nienawiście, uśmierza gniewy i dodaje wszystkim pokarm poko-ju, rozproszone zbiera, znękane krzepi, nierówne gładzi, krzywe prostuje, wszelkie cnoty wspomaga, a żadnej nie szkodzi, miłuje wszystko, i jeśli kto pod jej skrzydła się schroni znaj-dzie bezpieczeństwo i nie będzie się obawiał znikąd napadu; przez nią prawa się tworzą, królestwa rządzą, miasta porządkują i stan Rzeczypospolitej do najlepszego końca dochodzi; ona się we wszystkich cnotach wybornie mieści, a kto nią pogardzi, ten wszystko utraci.
 
Te słowa zostały zapisane w 1413 r,. w nabużańskim  Horodle. Odwołanie to zrobiło taką „karierę”, że na niej zbudowano tę polską „prawie cywilizację”, która na kilka stuleci dała pokój w całej Europie, a na obszarze Rzeczypospolitej zbudowała zrozumienie, wzajemną ciekawość i tę wielką tolerancję, w którą Polacy dziś nie chcą uwierzyć.

Ale ta miłość nie miała zastosowania przy podbijaniu kolonii na całym świecie. Trudno budować system kolonialny w oparciu o miłość. Kamień węgielny chrześcijaństwa został zniszczony. Szkoła krakowska z Pawłem Włodkowicem na czele głosiła tezę równości niewiernego z wiernym, ale idea ta utonęła w morzu ludzkiej chciwości, pychy i nietolerancji. Z tej myśli wypływał zapis o zakazie wojen poza granicami Polski. Artykuły henrykowskie w punkcie czwartym głoszą:

O wojnie albo ruszeniu pospolitym nic zaczynać nie mamy, mimo pozwolenie sejmowe wszech stanów, ani zagranice Korony obojga narodu Rycerstwa Koronnego wojennym oby-czajem wywodzić żadnym sposobem, ani prośbą naszą Królewską, ani płaceniem pięci grzywien super hasiem, My i Potomkowie nasi Królowie Polscy na mamy i słowem naszym królewskim przyrzekamy…

Dziś zmieniło się bardzo wiele. Ale właśnie to podejście do człowieka, do jego najważniejszego uczucia - miłości, do tego, co głosiła szkoła Włodkowica (pisałem na blogach o tym wielokrotnie), a także do tego, co wpaja nam dzisiejszy system ekonomiczny, nadal oparty na kolonializmie, to wszystko dzieli nas od Europy Zachodniej. A mimo to, wszyscy należymy do tego samego kręgu cywilizacyjnego, który dotychczas, mniej czy bardziej, wiązał człowieka z miłością, nie tą łóżkową, lecz płynącą z podstawowych cywilizacyjnych zasad. Nie przypadkiem jest, że to z Polski wypłynęło źródło idei Miłosierdzia Bożego – to współczesna emanacja idei Horodła i choćby artykułów henrykowskich. Ale również nie jest przypadkiem, że w zlaicyzowanej Europie nie powstał jeszcze analogiczny kierunku o charakterze świeckim. Teoretycznie takim najwłaściwszym miejscem narodzenia się nowej idei jest Polska, ale kompleksy Polaków i słabość gospodarcza, które nadal w kulcie Zachodu widzą „zbawienie”, uniemożliwiają ten proces. Ta  cichą zgodę na kierunki mające unicestwić, jak się wydaje, jedyne źródło ocalenia współczesnej cywilizacji, zaciska nam mózgi. I nie jest to jedyny przypadek w naszych dziejach. Odpowiedź na pytanie czym się różnimy jest fundamentalną kwestią do rozstrzygnięcia przed każdą naszą reformą.

To tradycyjne odwołanie się do miłości, dziś musimy jednak przystosować do zmienionych warunków, w jakich znalazła się Europa. Nie może być ona bezwarunkowa, naiwna lub głupia. To największe wyzwanie dla współczesnego świata, które czeka na mężów stanu i ludzi wielkiego formatu.
 
PS. Zanim oponenci podniosą krzyk, jeżeli mają wiedzę historyczną, niech się zastanowią na sensem dziejów człowieka i historii świata, w którym żyją. Niech się zastanowią nad celowością i sensem własnego istnienia oraz nad tym, co chcą przekazać swoim dzieciom i następnemu pokoleniu.