Sąsiedzi - film Jacka Międlara

Katalog tortur to nic innego jak podsumowanie na podstawie wiarygodnych źródeł historyczynch. Dr Urszula Szumska w 1939 mianowana adiunktem na Uniwersytecie we Lwowie. W lipcu 1943 rozpoczęła działalność w Komitecie Ziem Wschodnich we Lwowie z inicjatywy SN, wchodząc w skład Zarządu wołyńskiego. Pod pseud. „Żmuda”, angażowała się w gromadzenie materiałów na temat ludobójstwa na ludności polskiej dokonanego przez nacjonalistów ukraińskich. W 1945 aresztowana przez NKWD, osadzona na Brygidkach. Po zwolnieniu wyjechała jednym z pierwszych transportów wysiedleńczych, zabierając ze sobą materiały dotyczące zbrodni ukraińskich. W Bytomiu była, aż roku do 1955, inwigilowana przez UB. W 1947 podczas rewizji zabrano jej jeden z zeszytów, który zawierał spis Polaków zamordowanych przez Ukraińców na Wołyniu. W 1958 Szumska przekazała większość dokumentów wołyńskich do Biblioteki Ossolineum we Wrocławiu. Poza nią nikt nie wiedział, że istniała jeszcze jedna część archiwum wołyńskiego. Prawdopodobnie jeszcze w 1945 r. Szumska przekazała tę część swojemu przedwojennemu uczniowi Bolesławowi Zyburze, żołnierzowi AK. Zybura ukrył cenny pakunek na strychu rodzinnego domu w Tarnobrzegu. Urszula Szumska zmarła w 1994 r. Archiwum wołyńskie (czyli tzw. archiwum Szumskiej) przez niemal 80 lat znajdowało się w ukryciu. Zostało odnalezione w 2021 podczas rozbiórki domu B.Zybury. Najważniejszą częścią archiwum są trzy zeszyty. To bezcenny zapis relacji ocalałych Polaków na temat ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej. Świadkowie tego ludobójstwa, którym udało się uciec z ogarniętych rzezią miasteczek i wsi przybywali m.in. do Lwowa. Tam składali relacje na temat dokonanych zbrodni. Każde zeznanie zostało opatrzone dokładnym określeniem miejsca i czasu. Często podawali nawet godzinę dnia lub nocy, o której zaczął się bandycki napad. Tom 1 dotyczy wydarzeń, które działy się od marca do grudnia 1943 r. głównie na obszarze województwa wołyńskiego. W tomie 2 znajdują się zeznania opisujące mordy od stycznia do lipca 1944 r. w województwach położonych na południe od wołyńskiego. W tomie 1. relacje spisywano nawet z półrocznym opóźnieniem w stosunku do opisywanych wydarzeń, podczas gdy w tomie 2. odległość czasowa między spisaniem zeznania a opisywanymi wydarzeniami wynosiła od kilku dni do kilku tygodni. W zeznaniach podawali informacje o zamordowanych krewnych i sąsiadach i przyczynie śmierci(wskazując narzędzie zbrodni) oraz o sprawcach morderstwa-powtarzają się: „mordowali Ukraińcy sąsiedzi” bądź: „mordowali Ukraińcy z tej samej wsi”. Nierzadko świadkowie znali z imienia i nazwiska ukraińskich oprawców. świadkowie wyszczególnili okrucieństwo, z jakim Polakom zadawano śmierć, motywy sprawców mordów oraz cel, jaki chcieli osiągnąć.