Poznański Czerwiec. Pamiętamy

POZNAŃSKI CZERWIEC 1956 PIERWSZY W PRL STRAJK GENERALNY.

28 czerwca 1956 r. wybuchł strajk w Zakładach Przemysłu Metalowego H. Cegielski w  Poznaniu, który przerodził się w protest mieszkańców przeciw komunizmowi. Poznański Czerwiec 1956 r. był pierwszym w Polsce masowym wystąpieniem robotniczym przeciwko komunistycznym władzom.

Protest poznańskich robotników w czerwcu 1956 r. wywołany były ogólnym niezadowoleniem z sytuacji panującej w kraju i regionie.

Władze komunistyczne na inwestycje w Poznaniu i Wielkopolsce przeznaczały mniej środków niż w innych rejonach państwa, tłumacząc to koniecznością wspierania obszarów najbardziej zacofanych.

Średnia płaca w Poznaniu była niższa o 8% od średniej krajowej. Ogromnym problemem był brak mieszkań. Duży wpływ na postawę poznańskich robotników miały również tradycje protestów w tym regionie, sięgające nie tylko okresu międzywojennego, ale i zaborów. 

Nie bez znaczenia był także fakt, iż większość pracowników zakładów przemysłowych Poznania była jego rdzennymi mieszkańcami.

Załoga domagała się zwrotu niewłaściwie naliczanych podatków od premii, obniżenia wyjątkowo wysokich norm produkcyjnych, poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy oraz lepszej organizacji, która zlikwidowałaby wielogodzinne przestoje. 

Wśród robotniczych postulatów pojawiły się także żądania podwyżki płac i obniżenia cen. Zaczęto grozić strajkiem ostrzegawczym.

Wczesnym rankiem 28 czerwca 1956 r. robotnicy w pochodzie ruszyli w kierunku Miejskiej Rady Narodowej, która mieściła się przy placu Adama Mickiewicza (wówczas noszącego imię Stalina). W trakcie marszu przyłączali się do nich pracownicy innych zakładów.

Jeden z świadków tych wydarzeń, Józef Wielgosz, tak je wspominał: „Jeszcze dziś w pamięci wielu poznaniaków wyraziście odżywają obrazy z tego niesamowitego pochodu. Oto jeden z nich. W tym czasie wszyscy pracownicy fizyczni nosili obuwie drewniane, zwane wówczas kujonami lub okulakami. Pochód więc z tej racji słychać było z daleka przez głuchy stukot drewniaków o bruk. 

Scena ta uparcie kojarzyła się z jakimś obozem pracy. Ten przejmujący  stukot, zacięte twarze, zaciśnięte pięści i nędzny roboczy strój dopełniał obrazu jakby żywcem wziętego z tragicznych dla Polski lat okupacji. W pierwszych szeregach szły kobiety, które w fabryce wykonywały ciężką, prawie katorżniczą pracę. Przechodnie na ulicy, a zwłaszcza kobiety na ich widok płakały.

Śpiewano hymn, „Rotę” i pieśni religijne. Pod budynkami Miejskiej Rady Narodowej i Komitetu Wojewódzkiego PZPR zebrał się kilkudziesięciotysięczny tłum."

****
Strajk został krwawo stłumiony przez wojsko i milicję. Oddziałami Ludowego Wojska Polskiego dowodził wywodzący się z Armii Czerwonej generał Stanisław Popławski. 

Na ulice Poznania wysłano żołnierzy, czołgi, kilkadziesiąt transporterów opancerzonych i samoloty. W trakcie pacyfikacji miasta wystrzelono ponad 180 tys sztuk amunicji.

W tłumieniu strajku brało udział ponad 12500 żołnierzy i milicjantów. W akcji brało udział 430 pancernych wozów bojowych, 4 razy więcej, niż miał do dyspozycji 11 lat wcześniej gen. Wasilij Czujkow w walkach o Poznań. 9 czołgów spłonęło, ponad 20 zostało uszkodzonych.

W mieście rozpoczęły się zatrzymania na masową skalę. Nad podejrzanymi o udział w walkach znęcali się funkcjonariusze UB i MO, maltretując ich fizycznie i psychicznie. Na lotnisku Ławica utworzony został punkt filtracyjny, do którego skierowano  ponad 700 zatrzymanych. Spośród nich około 300 aresztowano pod zarzutem napadów lub kradzieży.

W efekcie śledztwa IPN ustalono, że podczas Poznańskiego Czerwca w dniach 28- 30 czerwca 1956 r. śmierć poniosło 58 osób, w tym 50 cywilów, 4 żołnierzy, 1 milicjant i 3 funkcjonariuszy UB. 

NAJMŁODSZE OFIARY.

Wśród 58 ofiar cywilnych, aż 18 z nich nie miało ukończonych 18 lat. Dr Łukasz Jastrząb, który dokładnie badał to zagadnienie, wskazał, że większość dzieci i nastolatków zginęła w sposób przypadkowy, mieszając się z tłumem, w kierunku którego padły strzały. 

Smutnym symbolem Poznańskiego Czerwca została najmłodsza ofiara komunistycznej pacyfikacji, to ROMEK STRZAŁKOWSKI lat 13.  

Romek Strzałkowski został zabity na terenie dyspozytorni UB. Tam znaleziono jego ciało ze strzałem w klatkę piersiową...

Wg. zeznań części świadków, podczas demonstracji ostrzeliwanej przez UB Romek miał przejąć flagę od rannej tramwajarki. Wg. innych relacji, chłopiec miał nieść transparent z napisem "Chcemy religii w szkole" 

Sprawczynią tej zbrodni, była ,,Teofila Kowal" (pseudo nadane dla potrzeb procesu sądowego w październiku '56 i zachowania w tajemnicy jej nazwiska w obawie przed linczem) 

,,Teofila Kowal" była agentką UB pracowała w poznańskich zakładach STOMIL i tak jak jej narzeczony. W wyniku śledztwa wznowionego przez IPN, nie udało się jej przesłuchać, zmarła nie ponosząc odpowiedzialności w 2005 r.

Rodzice Romka zostali poddani inwigilacji WUBP, śledzono ich i fotografowano. Matkę chłopca próbowano siłą wciągnąć do samochodu, a do jego ojca, podczas jednej z wizyt na grobie synka strzelano

****
Po opuszczeniu miasta przez wojsko Rany odniosły co najmniej 573 osoby, z czego ponad 523 stanowili cywile, co jest bez wątpienia liczbą znacznie zaniżoną, w obawie przed represjami starano się bowiem ukrywać, że ktoś został ranny, mogłoby to być przecież uznane za dowód na udział w walkach.

Według zebranych przez UB danych 83% rannych wywodziło się ze środowisk robotniczych, a ok. 8% z drobno mieszczańskich i inteligenckich, 60% z nich mieściło się w przedziale wiekowym do 30. roku życia, 87,5% zamieszkiwało w Poznaniu.

Po zakończeniu krwawej pacyfikacji  w przemówieniu radiowym premier Józef Cyrankiewicz stwierdził: „Każdy prowokator czy szaleniec, który odważy się podnieść rękę przeciw władzy ludowej, niech będzie pewien, że mu tę rękę władza odrąbie w interesie klasy robotniczej, w interesie chłopstwa pracującego i inteligencji…”.

Winni tej zbrodni, nigdy nie ponieśli kary...

PAMIĘTAMY! CHWAŁA BOHATEROM!
CZEŚĆ ICH PAMIĘCI!