XX wiek i łacina

  Ludzie często zastanawiają się, które z wydarzeń, jakich byli świadkami, przyszli historycy uznają za najważniejsze.  Jeśli spojrzymy w ten sposób na XX wiek, to pomyślimy zapewne o obu wojnach światowych, komunizmie i hitleryzmie, rozpadzie imperiów kolonialnych, wielkiej roli USA, czy też o postępie technicznym.  Ja jednak spotkałam się z całkiem innym poglądem na tę sprawę, który uważam za ciekawy.  Głosi on, że za kilkaset lat XX wiek będzie uważany przede wszystkim za koniec ery panowania łaciny w naszej cywilizacji.
  Język łaciński przetrwał ponad 1400 lat po zniknięciu narodu Rzymian z mapy Europy, ponieważ posługiwano się nim w liturgii Kościoła Katolickiego i stał się także wspólną mową ludzi wykształconych.  To w nim pisano zarówno żywoty świętych, jak i traktaty naukowe.  Był to drugi taki przypadek w dziejach ludzkości /pierwszym był sanskryt w Indiach/.  Było tak aż do XIX wieku włącznie.  W literaturze języki narodowe wypierały stopniowo łacinę już od Renesansu, ale w nauce trzymała się ona mocno.  Dopiero na przełomie XIX i XX zaczęto publikować prace naukowe w t.zw. "językach kongresowych", czyli po francusku, angielsku i niemiecku.  Niemniej jeszcze przed pierwsza wojna  światową, a także w okresie międzywojennym powszechnie nauczano łaciny /a gdzieniegdzie też i greki/ w szkołach średnich i rzecz jasna na uniwersytetach.
  Wszystko zmieniło się po drugiej wojnie światowej.  W latach 50-tych i 60-tych praktycznie wszędzie usunięto łacinę ze szkół.  W roku 1962, gdy byłam w  ósmej klasie w mojej szkole zorganizowano nadobowiązkowe lekcje łaciny, na które się zapisałam.  Niestety trwały one tylko kilka miesięcy, bo komuniści zlikwidowali je odgórnym zarządzeniem.  Zdaniem funkcjonariuszy PZPR, powszechnym językiem miał byc rosyjski.  Tak się jednak nie stało.  Z języków kongresowych zdecydowanie wygrał angielski i to on jest obecnie używany w nauce.  Zawdzięcza to oczywiście potędze USA.  Do lat 80-tych pozycję swojego języka próbowali obronić Francuzi, ale bez powodzenia.  Po upadku Związku Sowieckiego złamali się też Rosjanie i zaczęli publikować po angielsku.
  Najsilniejszy cios łacinie zadał jednak Kościół Katolicki po zakończonym w 1965 roku II Soborze Watykańskim.  Zmieniono wtedy liturgię i dopuszczono, a nawet faworyzowano odprawianie mszy w językach narodowych.  Dopiero teraz papież Benedykt XVI stara się popularyzować mszę trydencką.  Jest ona jednak nadal odprawiana rzadko.
  To wszystko nie oznacza, że znajomość łaciny całkiem zanikła.  Wciąż uczą się jej studenci wydziałów humanistycznych, medycyny, biologii, czy prawa.  Nie jest jednak już ona językiem o powszechnym zasięgu.  Czy zastąpienie jej w tej roli przez angielski, jest rzeczą dobrą?  Trudno powiedzieć.  Z całą pewnością faworyzuje to te kilkaset milionów ludzi dla których angielski jest językiem narodowym.  Często traktowany jest on wręcz jako narzędzie imperializmu kulturowego.  Łaciny wszyscy musieli się tak samo uczyć.  Nie ma już jednak do niej powrotu.  Przyszłość należy prawdopodobnie do automatycznych tłumaczy, jeśli tylko poprawi się jakość tych programów.