Katechizm Franciszka Lenarta

W dzisiejszym wpisie chciałabym zwrócić Państwa uwagę na niezwykłe piękno przedwojennych katechizmów katolickich. W moim wpisie odnosić się będę w szczególności do Katechizmu religii katolickiej napisanego przez Franciszka Lenarta. Egzemplarz, który posiadam datowany jest na rok 1929, ale w Internecie znalazłam też inne wydania tego Katechizmu. Przykładowo, wydanie z roku 1941, zamieszczone w serwisie Polona.pl :
https://polona.pl/item/katechizm-religii-katolickiej,MTA5ODkxMTU2/2/#info:metadata

Ze względu na to, że całość Katechizmu dostępna jest w sieci, postaram się jedynie zarysować problematykę w nim opisywaną.
Katechizm przeznaczony jest głównie dla osób młodych, ale zainteresować powinien osoby w każdym wieku.

Jak zauważa autor, nauka religii katolickiej jest najpotrzebniejsza, najbardziej przydatna ze wszystkich nauk. Poucza człowieka o tym, w jaki sposób może on zapewnić sobie wieczne szczęście, zbawić siebie. Katechizm został podzielony na 5 części, które odnoszą się do następujących działów : 
1. wiara katolicka i Skład Apostolski
2. nadzieja i modlitwa
3. miłość i przykazania
4. łaska i święte sakramenty
5. chrześcijańska sprawiedliwość i 4 rzeczy ostateczne.

Katechizm wyjaśnia co to właściwie znaczy "wierzyć po chrześcijańsku" oraz to, przez kogo Bóg objawił przedmiot naszej wiary. Podaje 4 właściwości wiary religijnej, dokładnie objaśnia każde słowo z tekstu modlitwy Składu Apostolskiego. Odpowiada na pytanie, dlaczego Bóg stworzył świat, w jaki sposób nim zarządza. Wspomina o aniołach oraz ich nastawieniu wobec człowieka. Wyjaśnia na czym polega podobieństwo duszy ludzkiej do Boga. Zaznacza, iż pierwsi ludzie obdarzeni byli łaską poświęcającą, przez co byli święci i sprawiedliwi w swoim postępowaniu, dysponowali wielką wiedzą i wolą skłonną do dobrego.
Pomyślałam sobie, iż nie jest wykluczonym, że właśnie ta większa wiedza przyczyniła się u nich (szczególnie u kobiety) do wzmożonej ciekawości i chęci zyskania dodatkowej wiedzy.

Katechizm zaznacza, iż skutkiem grzechu było przyćmienie ich rozumu oraz zepsucie woli, która od tej pory stała się bardziej skłonna do złego niż do dobrego.
Ciekawa jest także odpowiedź na pytanie, przez kogo oznajmił Pan Bóg narodzenie Jezusa Chrystusa :
1. przez anioła - pasterzom
2. przez gwiazdę - Mędrcom na Wschodzie
3. przez Mędrców - królowi Herodowi i uczonym w Piśmie
4. przez Ducha Świętego - starcowi Symeonowi i prorokini Annie w Jerozolimie
5. przez Symeona i Annę - ludowi w świątyni.

W tej odpowiedzi zaznacza się pewna specyfika budowania przekazu przez Boga wobec człowieka. Proszę zwrócić uwagę, że "wartością" seniorów nie jest tu jedynie doświadczenie życiowe, ale również oświecenie przez Ducha Świętego. W rzeczy samej, mądrość niektórych pobożnych przedstawicieli starszyzny daleko wykracza poza zwykłe osobiste przeżycia, sprawiając wrażenie jakby ich wiedza dotykała jakiejś nieziemskiej roztropności, wykraczała poza typowo racjonalne pojmowanie rzeczywistości społecznej.

Zastanawiającą jest odpowiedź na pytanie, co cierpiał Jezus Chrystus na duszy ? "Trwogę i smutek, wzgardę, szyderstwa i obelgi oraz wiele innych zniewag cierpiał Jezus Chrystus na duszy". Odpowiedź ta - podobnie jak wiele innych odpowiedzi - stanowi samą esencję, zgrupowanie najistotniejszych właściwości, które są jakby wyciągnięte przed nawias. Jej wymowa zdaje się przekonywać człowieka, by nie zwracał zanadto uwagi na własne troski, niepowodzenia, przykrości, skoro nie ominęły one "najmilszego Syna" samego Boga.
Inna odpowiedź - na pytanie kto oskarżył Jezusa Chrystusa przed Piłatem - wskazuje na powszechność zjawiska zazdrości, pojawiającej się w obliczu niezrozumienia źródła pochodzenia nadzwyczajnej umiejętności i wiedzy.

Interesującą jest odpowiedź na pytanie - w jaki sposób spełnia Kościół urząd królewski Jezusa Chrystusa ? "Zachęca wszystkich wiernych do życia bogobojnego, ustanawia prawa i przykazania, sądzi i wymierza kary". Myślę, że to zdanie można systematycznie przypominać co najmniej kilku episkopatom z różnych krajów. Możliwe, że to właśnie Polacy powinni przypominać różnym zagranicznym kapłanom powyższą myśl.
 
Inną wartą rozważenia, jest odpowiedź na pytanie - czy wszystkie grzechy mogą być odpuszczone ? - "Wszystkie grzechy, choćby najcięższe, mogą być odpuszczone, jeżeli grzesznik prawdziwie za nie pokutuje" i doprecyzowanie : "Sakramenty chrztu i pokuty, jako szczególne środki na odpuszczenie grzechów, ustanowił Jezus Chrystus".

W Katechizmie nie brakuje niezwykle pięknych definicji : "Co to jest modlitwa ?". To "pobożna rozmowa duszy z Bogiem". Proszę zauważyć, że zarysowane zostało tutaj interesujące zagadnienie - działalność lub życie duszy człowieka. W dzisiejszych rozważaniach teologicznych coraz częściej pojawia się pojęcie "rozmowy człowieka z Bogiem", gdy w starszych opracowaniach (również katechizmowych) mowa jest o czynności duszy, a nie ciała (człowieka) w kontekście modlitwy.

Kolejne pytania są równie fascynujące : "W jakim celu modlimy się ?" i odpowiedź : Modlimy się, aby :
1. Pana Boga uwielbiać
2. dziękować Mu
3. i prosić Go o dobrodziejstwa i łaski, szczególnie zaś o odpuszczenie grzechów.

Ciekawa jestem, jaki procent społeczeństwa udzieliłby takiej odpowiedzi na pytanie o cel modlitwy ;-)

Katechizm stwierdza dodatkowo, iż "modlitwa jest koniecznie potrzebna wszystkim ludziom, którzy przyszli do używania rozumu" oraz "poprzez modlitwę otrzymujemy łaski potrzebne do zbawienia". Pouczającą jest też odpowiedź na pytanie o to, kiedy modlimy się należycie ?
1. jeżeli o to prosimy, co wychodzi Panu Bogu na chwałę, a nam na pożytek zbawienny
2. jeżeli modlimy się w imię Jezusowe
3. jeżeli modlimy się pobożnie, pokornie i z ufnością, z poddaniem się woli Bożej i wytrwale.

Wszystkie powyższe punkty zostały dodatkowo wyjaśnione. Zainteresowanych odsyłam do Katechizmu Lenarta.

A kiedy właściwie powinniśmy się modlić ?
"Według nauki Pana Jezusa powinniśmy "zawsze się modlić, a nigdy nie ustawać". Szczególnie mamy się modlić :
1. rano i wieczór oraz gdy dzwonią na modlitwę
2. przed jedzeniem i po jedzeniu
3. przed pracą i po pracy
4. w pokusach
5. we wszelakich potrzebach i nieszczęściach".

Niezwykle malowniczo, a zarazem precyzyjnie przedstawiony został opis Modlitwy Pańskiej czy Pozdrowienia Anielskiego. Katechizm zaznacza, iż Kościół poleca nam jeszcze inne modlitwy i ćwiczenia pobożne, wśród których wymienić można :
1. modlitwę nazwaną "Anioł Pański"
2. różaniec
3. drogę krzyżową
4. litanie
5. procesje i pielgrzymki.

Katechizm przypomina, że "Anioł Pański" odmawiamy rano, w południe i wieczór, gdy daje się znak dzwonkiem z wieży kościelnej.
Zastanawiające jest to, że obecnie zrezygnowano z tego pięknego zwyczaju obwieszczania czasu modlitwy przez dzwony kościelne. Być może powinno się powrócić do wspomnianej praktyki pobożnej.

W Katechizmie wyjaśniono ponadto co oznacza sformułowanie "miłować po chrześcijańsku" :
Oznacza to "miłować Boga nade wszystko, a siebie i bliźniego miłować dla Pana Boga".
A kiedy miłujemy siebie dla Boga ?
"Jeżeli troszczymy się przede wszystkim o zbawienie swojej duszy". Chrześcijańskiej miłości samego siebie sprzeciwia się zbytnia troska o rzeczy doczesne i samolubstwo.
Proszę przy okazji zauważyć, w jak perfidny sposób nakaz miłości własnej został zniekształcony przez takie pseudo-nauki jak na przykład psychologia, gdzie miłość własna czy też samoakceptacja bądź jeszcze inaczej nazwane "lubienie siebie", odnosi się do zapewnienia sobie dobrobytu, wyzbycia się "krzyża codziennego" czy też jakichkolwiek przeszkód stojących ludziom na drodze do "szczęśliwości" rozumianej w kategoriach materialnych oraz wzmożonego egoizmu.

Katechizm zwraca uwagę na to, że miłość chrześcijańską okazujemy poprzez zachowanie przykazań boskich i kościelnych. Przypomina też, że Bóg nadał 10 Przykazań Izraelitom, gdy ci przebywali na pustyni po wyjściu z Egiptu, ale my także jesteśmy zobowiązani zachowywać 10 Przykazań danych Izraelitom, gdyż Chrystus je zatwierdził i nakazał wypełniać. Zaznacza zarazem, że każdy jest w stanie wykonać to zobowiązanie, gdyż "Bóg udziela na ten cel pomocy każdemu, kto o nią prosi".

Godnym polecenia jest dokładne zapoznanie się z treścią analizy każdego z 10 Przykazań Bożych, przytoczonej w Katechizmie. Szczególnie rekomenduję takie oto odpowiedzi katechizmowe :

Czym grzeszy człowiek przeciwko wierze ?

"Przeciwko wierze grzeszy się :
1. niewiarą i błędnowierstwem;
2. odstępstwem od wiary i zaparciem się wiary;
3. obojętnością w wierze;
4. dobrowolnym powątpiewaniem o prawdach wiary;
5. rozmową przeciwną wierze lub przysłuchiwaniem się dobrowolnym takiej rozmowie;
6. czytaniem i rozszerzaniem książek, gazet i pism, wierze nieprzyjaznych".

Kto grzeszy obojętnością w wierze ?

"Obojętnością w wierze grzeszy, kto nie troszczy się o żadną religię albo każdą religię uważa za równie prawdziwą i dobrą".

Które grzechy sprzeciwiają się nadziei ?

"Sprzeciwiają się nadziei :
1. brak ufności i rozpacz;
2. zuchwała ufność (we własne zbawienie)."

Czym grzeszy się przeciwko czci Boskiej ?

"Przeciwko czci Boskiej grzeszy się :
1. bałwochwalstwem;
2. zabobonem, wróżbiarstwem i czarnoksięstwem;
3. świętokradztwem;
4. kuszeniem Pana Boga;
5. zaniedbywaniem modlitwy i służby Bożej".

Kto grzeszy zabobonem ?
"Zabobonem grzeszy, kto przypisuje niektórym rzeczom tajemną siłę, której one od Boga nie mają".
(w tej kategorii mieszczą się praktycznie wszystkie kłamliwe teorie psychologiczne, na czele z psychoanalizą).

Kto grzeszy wróżbiarstwem ?
"Wróżbiarstwem grzeszy, kto chce wybadać ukryte rzeczy, wzywając wyraźnie lub milcząco złego ducha".

Kto grzeszy czarnoksięstwem ?
"Czarnoksięstwem grzeszy, kto chce wykonać  niezwykłe rzeczy przy pomocy złego ducha".

Kto grzeszy świętokradztwem ?
"Świętokradztwem grzeszy, kto znieważa Bogu poświęcone osoby, miejsca lub rzeczy, szczególnie zaś kto przyjmuje niegodnie święte Sakramenta".
(Pamiętacie Państwo niedawne chuligańskie wybryki ludzi ze środowiska lgbt ? Albo zachowanie pani psycholog i psychoterapeutki Elżbiety Podleśnej ?).

Kto grzeszy kuszeniem Pana Boga ?
"Kuszeniem Pana Boga grzeszy, kto się zuchwale domaga lub oczekuje cudu od Pana Boga".

Kiedy znieważa się Imię Boskie ?
"Znieważa się Imię Boskie :
1. gdy wymawia się je bez uszanowania;
2. gdy bluźni się przeciwko Bogu;
3. gdy przysięga się grzesznie lub gdy łamie się przysięgę, chociaż można jej dotrzymać;
4. gdy nie dotrzymuje się ślubu".

Czym grzeszą podwładni przeciwko swym przełożonym ?
"Podwładni przeciwko swym przełożonym grzeszą :
1. nieposłuszeństwem, lenistwem i niewiernością;
2. obmową, oszczerstwem i zakłóceniem spokoju;
3. namawianiem do grzechu dzieci i domowników swoich przełożonych".

Kiedy nie wolno słuchać rodziców i przełożonych ?
"Rodziców i przełożonych nie wolno słuchać, gdy nakazują coś grzesznego".

Jaki obowiązek ma młodzież względem ludzi starszych wiekiem ?
"Młodzież powinna szanować ludzi starszych wiekiem".

Czego zakazuje 5-te przykazanie Boskie ?
"Szkodzić sobie i bliźniemu na ciele lud duszy".

Kto szkodzi samemu sobie na ciele ?
"Ten szkodzi samemu sobie na ciele, kto sobie życie odbiera lub skraca albo je bez potrzeby na niebezpieczeństwo naraża".

Kto szkodzi bliźniemu na ciele ?
"Szkodzi bliźniemu na ciele, kto mu niesprawiedliwie życie odbiera lub go rani albo kto mu życie skraca, martwiąc go lub obchodząc się z nim okrutnie".

Kto jeszcze szkodzi na ciele sobie lub bliźniemu ?
"Ten jeszcze szkodzi na ciele sobie lub bliźniemu, kto przejmuje się nienawiścią lub zazdrością, unosi się gniewem, miota przezwiska i przekleństwa, kto wreszcie z niechęci do życia lub rozpaczy sobie lub drugim życzy śmierci".

Kto szkodzi bliźniemu na duszy ?
"Ten, kto daje bliźniemu zgorszenie".

Kiedy daje się bliźniemu zgorszenie ?
"Daje się bliźniemu zgorszenie, gdy się go słowem lub uczynkiem uwodzi do grzechu".

Czego zakazuje 6-te przykazanie Boskie ?
"6-te przykazanie Boskie zakazuje :
1. obrażania wstydliwości i czystości;
2. tego, co wiedzie do utraty czystości".

Co wiedzie do grzechu nieczystości ?
"Do grzechu nieczystości wiodą :
1. ciekawe, a nieskromne spojrzenia;
2. przypatrywanie się nieskromnym obrazom i czytanie książek treści bezwstydnej;
3. ubiór nieprzyzwoity;
4. poufałe zachowanie się z osobami płci drugiej i złe towarzystwa;
5. nieprzyzwoite tańce, widowiska i przedstawienia;
6. próżniactwo oraz niemierność w jedzeniu i piciu".

Dlaczego należy najbardziej wystrzegać się grzechów przeciwko czystości ?
1. bo te grzechy, choćby to były tylko dobrowolne myśli nieskromne, są przecież grzechami ciężkimi;
2. bo one hańbią nie tylko duszę, ale i ciało człowieka, które jest świątynią Ducha Świętego;
3. bo pociągają za sobą najstraszniejsze skutki.

Co nakazuje 6-te przykazanie Boskie ?
1. skromność i wstydliwość w myślach, spojrzeniach, słowach i uczynkach;
2. to, czego potrzeba dla ochrony czystości (m.in. unikanie okazji do grzechu, modlitwa o zachowanie czystości).

Czego zakazuje 7-me przykazanie Boskie ?
"Szkodzić bliźniemu na majątku".

Czym wyrządza się niesprawiedliwą szkodę bliźniemu na majątku ?
1. kradzieżą i rabunkiem;
2. lichwą i oszukaństwem;
3. niesprawiedliwym zatrzymaniem cudzego mienia;
4. dobrowolnym, a nieprawnym uszkodzeniem cudzej własności.

Kradzież - to potajemne a nieprawne przywłaszczenie sobie cudzego mienia.
Rabunek - to niesprawiedliwe przywłaszczenie sobie cudzego mienia, połączone z przemocą.

Czego zakazuje 8-me przykazanie Boskie ?
1. fałszywego świadectwa;
2. kłamstwa i obłudy
3. każdego grzechu, który szkodzi czci i dobrej sławie bliźniego.

Kłamstwa - dopuszcza się, kto świadomie mówi co innego niż myśli.
Obłudą - grzeszy kto, dla osobistej korzyści udaje lepszego lub pobożniejszego niźli nim jest rzeczywiście.

Które grzechy szkodzą dobrej czci i sławie bliźniego ?
1. płoche podejrzenie i lekkomyślne posądzenie
2. obmowa i plotkarstwo
3. oszczerstwo czyli potwarz i obelga.

Co nakazuje 8-me przykazanie Boskie ?
1. mówić zawsze prawdę i okazywać szczerość w postępowaniu
2. cześć i dobrą sławę bliźniego ochraniać, szanować i według możności jej bronić.

Czego zakazuje 9-te przykazanie Boskie ?
"Zakazuje dobrowolnych nieczystych myśli i takichże pragnień".

"Nakazuje mieć serce czyste i wolne od wszelkich nieczystych myśli i pragnień".

Czego zakazuje 10-te przykazanie Boskie ?
"Zakazuje grzesznego pożądania cudzej własności".

"Nakazuje oddać każdemu to, co mu się należy, a zadowolić się tym, co mamy".

Z dalszej części Katechizmu mogą się Państwo dowiedzieć m.in. o rozróżnieniu pomiędzy łaską uczynkową, a poświęcającą; powody dla których nazywamy chrzest i pokutę "sakramentami umarłych"; jakie przyrzeczenie złożyliśmy w momencie chrztu świętego albo kto je złożył, ale działając w naszym imieniu.
Chciałabym jednakże zwrócić Państwa uwagę na jeszcze jedną rzecz. Proszę popatrzeć na poniższe zdania z Katechizmu :

Dlaczego niektóre grzechy nazywają się grzechami wołającymi o pomstę do Nieba ?
"Niektóre grzechy nazywają się grzechami wołającymi o pomstę do Nieba, bo o każdym z nich powiada wyraźnie Pismo święte, że woła do Nieba o pomstę czyli sprawiedliwość Boską w szczególniejszy sposób wzywa do wymierzenia kary".

Ile jest grzechów wołających o pomstę do Nieba ?
 Cztery. Są to :
1. rozmyślne zabójstwo
2. grzech sodomski (czyli homoseksualizm)
3. uciemiężanie ubogich oraz wdów i sierot
4. zabieranie lub zatrzymywanie umówionej zapłaty sługom i robotnikom.

Które grzechy nazywają się "grzechami cudzymi" ?
"Te grzechy nazywają się "grzechami cudzymi", które wprawdzie inni popełniają, lecz w których ma się grzeszny udział".

Jest 9 "grzechów cudzych" :
1. do grzechu radzić
2. rozkazywać grzeszyć
3. na grzech drugich zezwalać
4. innych do grzechu pobudzać
5. grzech drugich pochwalać
6. na grzech drugiego milczeć
7. grzechu nie karać
8. do grzechu drugiemu dopomagać
9. grzechu innych bronić.

-----
Wszystkim Szanownym Czytelnikom polegam lekturę całości cytowanego przeze mnie fragmentarycznie Katechizmu.
Ponadto, dla zainteresowanych, podaję stronę serwisu Polona.pl na której znajdują się też inne katechizmy :

https://polona.pl/search/?filters=metatype:katechizm_katolicki,public:1,hasTextContent:0

-----
Wszystkim Państwu życzę miłej lektury.

Dokładne dane opisywanej na blogu publikacji :
Katechizm religii katolickiej; wydany w Krakowie w 1929 roku nakładem Kurii Książęco-metropolitalnej. 
Odbito w Drukarni Polskiej Franciszka Zemanka w Krakowie, ulica T. Kościuszki 3.
----

Kolejny wpis za tydzień lub 1,5 tygodnia.