Najwybitniejsi Polacy. Stefan Żeromski

Pisarz, patriota, autorytet
Sprzy­jał ru­cho­wi nie­pod­le­gło­ścio­we­mu po­wią­za­ne­mu z Jó­ze­fem Pił­sud­skim, z któ­rym spo­tkał się jesz­cze w roku 1906. Po wy­bu­chu I woj­ny świa­to­wej, cho­ciaż wstą­pił do Le­gio­nów, za­nie­chał współ­pra­cy z obo­zem Pił­sud­skie­go, gdyż nie apro­bo­wał po­li­ty­ki państw cen­tral­nych wo­bec Pol­ski tak jak przed­sta­wia­ła się ona w Ak­cie 5 Li­sto­pa­da oraz pla­nach geo­po­li­tycz­nych Rze­szy Nie­miec­kiej (po wy­gra­nej woj­nie - wie­niec państw klienc­kich w ra­mach Mitteleuropa ).
Wo­bec upad­ku Au­stro-Wę­gier, or­ga­ni­zo­wał pol­ską ad­mi­ni­stra­cję na Pod­ha­lu, peł­niąc przede wszyst­kim funk­cję pre­zy­den­ta tzw. Re­pu­bli­ki Za­ko­piań­skiej. Wspól­nie z  Janem Kasprowiczem agi­to­wał na rzecz Pol­ski pod­czas ple­bi­scy­tu na War­mii i Ma­zu­rach. zaś w roku 1920 za­ło­żył To­wa­rzy­stwo Przy­ja­ciół Po­mo­rza.

Był współ­twór­cą i pierw­szym pre­ze­sem Związ­ku Za­wo­do­we­go Li­te­ra­tów Pol­skich, po­wo­łał do ist­nie­nia pol­ski od­dział Pen-Clu­bu (1924). Zo­stał rów­nież fi­li­strem honoris causa pol­skiej kor­po­ra­cji aka­de­mic­kiej Po­me­ra­nia. Był wie­lo­krot­nie no­mi­no­wa­ny do Na­gro­dy No­bla, nie otrzy­ma­nie jej mo­gło być wy­wo­ła­ne na­ci­ska­mi nie­miec­ki­mi w związ­ku z wal­ką Żerom­skie­go o za­chod­nie i pół­noc­ne gra­ni­ce od­ro­dzo­nej Pol­ski.
Od roku 1919 miesz­kał w War­sza­wie, w 1924 roku prze­pro­wa­dza­jąc się do miesz­ka­nia w ofi­cy­nach Zam­ku Kró­lew­skie­go. W le­cie 1925 znacz­nie pod­upadł na zdro­wiu, gdy zmarł po­wszech­ne było prze­ko­na­nie o odej­ściu naj­więk­sze­go pol­skie­go pi­sa­rza współ­cze­sne­go.

Jego pogrzeb stał się wielką patriotyczną manifestacją...

20 listopada minęło 97 lat od śmierci Stefana Żeromskiego, jednego z najwybitniejszych pisarzy polskich, autora między innymi „Popiołów", „Wiernej rzeki”, „Przedwiośnia”, „Ludzi bezdomnych”, „Na probostwie w Wyszkowie”. W przeszłości, dla wielu roczników Polaków jego „Szklane domy” stanowiły drogowskaz, a Cezary Baryka był nie tylko ulubionym bohaterem literackim.

Urodził się w 1864 roku w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Szybko zaczął pisać, pierwszymi próbami były wiersze. Było mu ciężko, nie skończył studiów, żył z korepetycji. . Pierwsze sukcesy literackie pozwoliły mu podjął pracę jako guwerner w dworach szlacheckich. Chory na gruźlicę w 1892 r. wyjechał do Szwajcarii, gdzie przez pięć lat był bibliotekarzem Polskiego Muzeum Narodowego w Rapperswilu. Po powrocie do Warszawy w pracował w Bibliotece Ordynacji Zamoyskich. Książki Żeromskiego stawały się coraz bardziej popularne, sytuację materialną poprawiły honoraria za „Ludzi bezdomnych”. Powieść przyjęto bardzo dobrze, stała się nawet bestsellerem – dla jednych była programem działania, dla innych wyciskaczem łez.

Żył nie tylko pisaniem, związał się z ruchem niepodległościowym, po wybuchu I wojny światowej zgłosił się w 1914 roku do Legionów Polskich. Później uczestniczył w akcji plebiscytowej, zjeździł Warmię i Mazury, pisał o Śląsku, Wielkopolsce i Pomorzu. Zaprzyjaźnił się z Piłsudskim. Połączyła ich wspólnota tożsamości i wartości polskiego inteligenta. W wolnej Polsce ich drogi się rozeszły, Żeromski pozostał marzycielem, a Piłsudski stał się politycznym pragmatykiem.

Na początku lat 20. był wymieniany wśród kandydatów do literackiego Nobla. Nie otrzymał jednak tej nagrody, głównie z powodu kampanii dziennikarzy niemieckich po opublikowaniu „Wiatru od morza” (1922), opisującego historię walki o polskość Pomorza. Nie wzbudzała również entuzjazmu staromodna – jak niektórzy mówili – narracja Żeromskiego.

W II RP Żeromski uznawany był za najpopularniejszego polskiego pisarza. W dowód uznania otrzymał mieszkanie na Zamku Królewskim w Warszawie, jego imieniem nazwano założony w 1932 roku park na warszawskim Żoliborzu.

Stefan Żeromski zmarł 20 listopada 1925 r. Jego pogrzeb stał się wielką manifestacją narodową. Na żądanie mieszkańców stolicy skrócono tego dnia czas pracy. Pisarz spoczął 23 listopada 1925 r. na Cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym w Warszawie. 

Więcej o Stefanie Żeromskim w publikacji: http://bit.ly/3X6m4ef



Źródło :
IPN - https://m.facebook.com/s…