Tajemnice dziecinnego pokoju

W jaki sposób tworzy się kod kulturowy? Przede wszystkim przez tak zwane nursery rhymes czyli wierszyki z dziecinnego pokoju. Potem przez wspólne lektury. Dopiero w następnej kolejności przez uczestnictwo w tej samej rzeczywistości społecznej.

Wierszyki angielskie są na ogół dydaktyczne. Ćwiczą pamięć, wymowę i liczenie.

Na przykład:

As I was going to St Ives

I met a men with seven wives

Each wife had seven sacks

Each sack had seven cats

Each cat had seven kits

Kits, cats, sacks, wives

How many were going to St Ives?

Odpowiedź prawidłowa to 2801 lub jeżeli wliczymy narratora - 2802. Wierszyk zawiera jednak żartobliwą pułapkę. Każde dziecko bez wyjątku pyta o owe siedem żon. Odpowiedziałam kiedyś niefortunnie swoim dzieciom, że facet prawdopodobnie był Mormonem. Długo potem żałowałam, że zaszczepiłam w nich kolejny stereotyp.

Wierszyki francuskie bywają perwersyjne. Na przykład

La reine Dagobert

Choyait un galant assez vert

Le grand saint Éloi

Lui dit: O mon roi

Vous êtes cornu

J'en suis convaincu

C' est bon lui dit le roi

Mon père l'était avant moi.

Swięty Éloi informuje króla Dagoberta, że jest on rogaczem. “W porządku”- powiada król. “Mój ojciec był nim (rogaczem) przede mną”. W drobnym dzieciństwie wytłumaczono mi , nie wdając się oczywiście w szczegóły, że “galant assez vert” to ktoś kto umie dogodzić paniom (w przeciwieństwie do męża rogacza). Nie przyszło mi do głowy, żeby zapytać co to znaczy “dogodzić?”, nie sprawdziłam nigdy również czy faktycznie takie jest znaczenie idiomu : “galant assez vert”.

W ten sposób powstaje kod kulturowy, w ten sposób dziedziczy się ( to dziedziczenie społeczne) poglądy, stereotypy, błędy językowe, a nawet akcent. W ten sposób rozpoznają się “people like us”.

Zupełnie inne w tonie są są wierszyki rosyjskie. Na przykład.

Ax-ax-ax-ax-ax-ax!
Среди игрушек — паника!
Все куколки в слезах —
Свалился Ванька-Встанька!
Матрёшки тащат йод,
Бинты, пакеты с ватой,
А Ванька вдруг встаёт
С улыбкой плутоватой:

— Поверьте, я живой!
И не нуждаюсь в няньке!
Нам падать не впервой -
На то мы Ваньки-Встаньки.




Rosyjski wierszyk, podobnie jak francuski czuję się zobowiązana przetłumaczyć. Wszak obecnie nikt (poza nudnymi staruchami) nie zna rosyjskiego i francuskiego, w jawnym przeciwieństwie do angielskiego, który to język znają wszyscy. W szczególności kandydaci do europarlamentu.

Oto streszczenie wierszyka: Panika wśród zabawek. Wywalił się Wańka – Wstańka. Matrioszki taszczą jodynę i bandaże. A tu Wańka wstaje i mówi: “ nam padać nie pierwszyzna, od tego jesteśmy Wstańki”.

Żadnych perwersji, żadnych kochanków królowej, żadnej poligamii. Niewywrotny Ванькa-Встанькa czyli Неваляшка i przewrotna Mатрёшка kryjąca pod kolejnymi postaciami swoje tajemnicze jądro, niosą zupełnie inne przesłanie niż na przykład nieszczęsny Humpty Dumpty, którego po zepsuciu nie da się już nigdy naprawić. (Żadne siły, nie są w stanie zebrać go do kupy). Czy możemy się dziwić, że to właśnie Rosjanie odwracali bieg rzek i hodowali gruszki na wierzbie?

Humpty Dumpty inspirował literatów. Pojawia się u Lewisa Carolla w “Alicji w krainie czarów” , u Jamesa Joyce'a w “Finnegans Wake” i w wielu innych utworach. (Jestem świadoma, że użycie “u” to rusycyzm. Po tym “u” rozpoznają się kresowiacy, a gorliwi rozpoznają rosyjskich agentów. )

Natomiast to rosyjskie bajki wprowadziły właśnie do poważnego języka historii i polityki termin “matrioszka”. Słowo “матрёшка” pisane jako “matrioshka” przyjęło się nawet na zachodzie i oznacza wstawioną w cudze personalia osobę.

Humpty Dumpty jest dokładnie przeciwieństwem Ванькu Встанькu czyli Неваляшкu choć niektórzy tłumacze forsują tłumaczenie “Humpty Dumpty” jako “Wańka Wstańka”. Dla mnie jest to obraza kultury, obraza sanktuarium dziecinnego pokoju. Nienawistny przejaw multikulti. Sami zresztą zobaczmy.

Humpty Dumpty sat on a wall.
Humpty Dumpty had a great fall.
All the king’s horses and all the king’s men
Couldn’t put Humpty together again .

To zabawne- choć na ogół wszystko sprawdzam w słownikach, nigdy nie próbowałam wyjaśnić dziecięcej rozterki czy “ the king’s horses” to “konie” czy raczej w tym kontekście “konni”, oraz czy faktycznie “the king’s men” oznacza- jak mi kiedyś powiedziano- dworzan.

Wiedza wyniesiona z dziecinnego pokoju jest po prostu święta.
P.S. Przepraszam za nieuchronne w tej sytuacji  błędy.