Moja kresowa miłość

W czasach podziemia – czyli stanu wojennego i po nim – używałem głównie pseudonimu Aleksander Wołyński. Podpisywałem się jednak także jako Andrzej Wileński. Ta fascynacja Kresami Wschodnimi RP – głupek nazwie to „resentymentem” ‒ wynikała z wielu powodów. Który powinienem wymienić jako pierwszy? Tradycje rodzinne? Poczucie historyka, że to integralna, ba jedna z najważniejszych, części polskich dziejów? Zapał nastolatka, który polskiej rówieśniczki na Wileńszczyźnie (pamiętam do dziś jej nazwisko: Leonarda Nejno) prenumerował stosy polskich czasopism, które zapewne służyły też jej rodzinie i polskim sąsiadom? Spotkani na mojej drodze Kresowianie z ich niepowtarzalnym patriotyzmem – żywy dowód na prawdziwość powiedzenia Piłsudskiego, iż Polska jest jak obwarzanek – to, co najlepsze jest na obrzeżach? Każdy z tych powodów był wystarczający, żebym kochał Kresy. Mój prapradziadek Henryk Ludwik Czarnecki urodził się pod Łuckiem na Wołyniu (co prawda już jego syn i wnuk, a mój dziadek i ojciec rozpoczynali życie w Warszawie, podobnie zresztą jak moja Mama i Jej rodzice). Pamiętam z domu biało-czarną litografię przedstawiającą Czarncę, a więc siedzibę rodową hetmana Stefana, który mawiał: „Jam nie z roli, ani z z soli, jeno z tego, co mnie boli” ‒ pamiętam i będę pamiętał zawsze, jak mi to kiedyś opowiedziała moja ś.p. Mama.

Spotkania z Kresowiakami i ich przeżywanie „raju utraconego” to też wspomnienie z lat szczenięcych. Grażyna Lipińska autorka: Jeśli zapomnę o nich..., Hanna Garbowska, Zofia Romanowska, to przykłady kresowych Polek, patriotek, które otaczała aura, nimb, legenda męczeństwa, poświęcenia dla ojczyzny, krzywdy, ale jednocześnie absolutnego patriotyzmu bez pytania, co za to będzie się miało. Sama rozmowa z tymi paniami czy innymi Kresowiakami była lekcją miłości do Polski.

Jako dziennikarz w Wielkiej Brytanii dużo pisałem o polskości na niegdysiejszych Kresach Wschodnich RP, interesowałem się tym szczególnie, nie tylko dlatego, że co rusz w polskim Londynie można było spotkać ludzi z Wilna, Grodna, Krzemieńca, Lwowa i dziesiątek innych miast polskich, nie tylko w sensie terytorialnym, ale też kulturowym i historycznym. Dziś stanowią część Ukrainy, Białorusi i Litwy, ale też, pamiętajmy Łotwy (choćby postać Bohdana Wendorffa wywodzącego się z Brasławia położonego na granicy ówczesnej Polski i Łotwy, a dzisiaj Białorusi i Łotwy – sędziwego szefa Kancelarii Prezydenta RP na Uchodźstwie).

Ta miłość pozostanie. Choćby nawet zmienił mi się pogląd co do roli współczesnych Polaków na dawnych Kresach: kiedyś uważałem, że powinni tam trwać niczym Ślimak z „Placówki” Bolesława Prusa – dziś uważam, że im więcej ich przyjedzie już na stałe do Polski, tym dla nich i dla Rzeczypospolitej lepiej.

Bez tej fascynacji, bez tego uczucia do Kresów i Kresowiaków byłbym innym człowiekiem – i chyba gorszym Polakiem.

*felieton ukazał się w lipcowym numerze „W Sieci Historii”