O bohaterstwie dwóch Żydów

  Powiat chełmski, gmina Sawin, wieś Radzanów. W roku 1943 była to część Generalnej Guberni, jakiś tam Kreis.
  W radzanowskim lesie Niemcy przeprowadzili obławę na ukrywających się tam Żydów.  Pouczająca dla innych narodów  jest widoczna w tym niemiecka staranność w realizacji planu Zagłady narodów.
  Nie doceni  się tej  skrupulatności z perspektywy czytelnika studiującego dokumenty. Ścieżka studiów nie zawiedzie w głąb podmokłego lasu. Specyficzna, gęsta roślinność nie ułatwiała penetracji. Podjęty przez Niemców trud nie poszedł na marne – odrażające polowanie na ludzi zakończyło się sukcesem. Złowiono kilku Żydów. Zabito na miejscu dwóch (albo trzech). Dwójka uniknęła natychmiastowego zgładzenia  – znaleziono przy nich chleb domowego, wiejskiego  wypieku. Górę nad zadaniem wyplenienia żydostwa wzięło w tym momencie inne niemieckie posłannictwo: należy zniszczyć jakąkolwiek solidarność polsko-żydowską.  Oddzielić i doprowadzić do ostatecznego znienawidzenia się narodów żyjących w symbiozie od tysiąca lat. Ten kawałek chleba był wyrokiem śmierci dla osoby, która nad tymi Untermenschen  się zlitowała. Tak zarządziły Niemcy i należało to prawo wyegzekwować.
  Dwaj dwudziestolatkowie zostali przyprowadzeni do wsi, żeby mogli wskazać winnych. Od kogo otrzymali chleb? Nie chcieli powiedzieć. Najpierw  ich bito – okrutnie. Potem przywiązano do furmanek – za głowę za skrępowanymi rękoma. Konie „szły kłusem”, ciągnięto ich w ten sposób pod las i z powrotem. Nie dali się złamać! Ten dwuosobowy front honoru i godności wygrał z umundurowaną nikczemnością. Nie dobito ich na miejscu, zostali zabrani do Sawina. Wciąż byli coś warci, bo nie wydobyto z nich tak ważnej dla niemieckiego państwa informacji . Faszystowska zaciekłość nie doczekała się jednak satysfakcji. Rodzina Kruków  z Radzanowa, która wsparła tych Żydów umykających przed zalegalizowanymi mordercami, ocalała. *   Niewiele zostało z tamtej gehenny: jakieś okruchy prawdy, którą starają się oddać zmagające się z zapominaniem słowa tak, jak ta ino grudka zeszklonego piachu na miejscu obozu w Sobiborze. Tym bardziej nieoczekiwanie odkrycie takiego szczątka historii obliguje mnie do przedstawienia go innym. To tylko tyle i może jeszcze jeden ślad prawdy. Odnajduję go w geście opowiadającego mi tę historię szwagra. Gdy  mówił, jak uciekał do chaty nie mogąc patrzeć na rozprawę z Żydami, zakrył oczy spracowanymi dłońmi osiemdziesięciolatka, a ja zobaczyłem w tym momencie dokładnie zachowanie sześcioletniego chłopca. Zakrycie oczu i odrzucenie do tyłu głowy wyrażało bezmiar dziecięcej rozpaczy.