Konfederacje i rozbiory - wykład prof. Andrzeja Nowaka

  Już po raz piąty mogliśmy wysłuchać w Warszawie wykładu prof. A. Nowaka o trudnym sąsiedztwie Polski i Rosji.  Tym razem omówiony został okres od wyboru Augusta III Sasa /1733/ do r. 1811.  Prelekcja miała miejsce 12 lutego 2013 o godz 16:30 W Domu Pielgrzyma "Amicus" przy parafii św Stanisława Kostki na warszawskim Żoliborzu.  Wysłuchało jej ok. 200 osób.

  Zaczęła się nietypowo, od modlitwy m.in. w intencji papieża Benedykta XVI, jego następcy oraz kardynałów, którzy dokonają wyboru.  Potem profesor mówił przez ok. pół godziny o abdykacji Benedykta XVI.  Podkreślał przede wszystkim jego mądrość.  Stwierdził, iż był często niesprawiedliwie atakowany.  Zdaniem prof. Nowaka, papież doszedł do wniosku, że sama mądrość już nie wystarcza i potrzebny badzie ktoś silniejszy, kto da sobie radę z wrogami Kościoła.

  Po tym wstępie zaczął się właściwy wykład.  Na początku prelegent przypomniał o tym, że ulubioną metodą postępowania Rosji było skłócanie polskich elit i korumpowanie ich.  Przypomniał dzieje wyboru Augusta III Sasa w 1733 r. dokonanego pod bezpośrednim naciskiem wojsk rosyjskich.  Podczas późniejszej wojny siedmioletniej przemieszczały się one swobodnie po terytorium Rzeczpospolitej, paląc i grabiąc.  Jak powszechnie wiadomo, również następny król Stanisław August Poniatowski został Polsce narzucony w 1763 r.przez carycę Katarzynę II /był jej kochankiem/.

  Katarzyna II postanowiła w oparciu o pokój Grzymułtowskiego z 1686 r. uznała się za protektorkę prawosławia i zażądała zrównania innowierców z katolikami.  Jednocześnie wojska rosyjskie wspierały konfederację radomską zawartą przeciw królowi Stanisławowi Augustowi i jego reformom, oraz popierającą żądania Rosji.  W tym samym  1767 r. porwano w głąb Rosji senatorów polskich sprzeciwiających się im.  Było to impulsem do zawiązania w 1767 konfederacji barskiej, będącej wg prof. Nowaka pierwszym polskim powstaniem narodowym w obronie niepodległości.  Trwała ona pięć lat, objęła cały obszar Rzeczpospolitej.  Zaangażowanych było w nią ok. 100 tys. ludzi.

  Nie była ona odpowiedzialna za pierwszy rozbiór Polski.  Ten był wynikiem tarć na dworze Katarzyny.  Duża część jej podwładnych chciała po prostu uzyskać majątki na wschodnich terenach I RP.  Ich zdanie w końcu przeważyło.  Chodziło tez o kwestie religijne.  Zwolennikami rozbioru byli też: przeor prawosławnego klasztoru W Wilnie, oraz prawosławny biskup.  Chodziło o przywrócenie prawosławia na wschodnich ziemiach Rzeczpospolitej.  Przed rozbiorami tylko 5% ludności, to prawosławni.  Najwięcej było unitów.

  Pierwszy rozbiór wywołał wstrząs i spowodował przebudzenie narodu.  Działała Komisja Edukacji Narodowej, doszło do Sejmu Czteroletniego oraz uchwalenia Konstytucji 3-go Maja.  Mówiąc o Targowicy, prof Nowak podkreślił,  ze często pewne grupy próbowały zrealizować swoje cele wbrew Polakom w oparciu n.p. o Rosję.  Były one rozgrywane przez obcych.  Targowica jest tu modelowym przykładem.  Jej działania doprowadziły do wojny polsko-rosyjskiej i upadku I RP, ale sami przywódcy targowicy szybko zostali odsunięci przez carycę i zastąpieni trzeciorzędnymi, lecz posłusznymi postaciami.  Ten schemat powtarzał siś potem wielokrotnie.

  Profesor Nowak wspomniał następnie o powstaniu kościuszkowskim i rzezi Pragi.  Omawiając okres po trzecim rozbiorze, cytował fragmenty prac rosyjskiego historyka - nacjonalisty Karamzina, który był wrogiem państwa polskiego i uważał, że nie powinno ono istnieć.  Zakończył zaś stwierdzeniem, iż problem polega na tym, jak powinna Polska i Polacy reagować na upokorzenia ze strony obcych potęg - czy maja udawać, ze nic cie nie stało, czy też stawiać opór ryzykując przegraną walkę?

  Padło potem kilka pytań z sali, z których najciekawsze dotyczyło szkolnictwa jezuickiego.  Po kasacie zakonu jezuitów jego majątek przejęła KEN.  Profesor Nowak stwierdził, że szkoły pijarów popierane przez KEN były jednak lepsze.  Przez 20 lat wykształciły one 100 tys. osób na poziomie gimnazjalnym lub wyższym.  Po rozbiorach okazało się, ze w imperium rosyjskim więcej ludzi potrafi czytać i pisać po polsku niż po rosyjsku.

  Wykład zakończył się o 18:00.  Następny, poświęcony wiekowi XiX będzie 12 marca o 16:30 w tym samym miejscu.  Relacja wideo z poprzedniej prelekcji jest  /TUTAJ/.