Michał Drzymała zapomniany patriota

Polski chłop z Poznańskiego, w latach 1904–1909 prowadził przez blisko 4 lata spór z administracją Królestwa Prus o pozwolenie na budowę domu. Opisywali Go w USA, Wielkiej Brytanii i we Francji. Wóz Drzymały stał się symbolem walki z germanizacją w zaborze pruskim. Kim tak naprawdę był Drzymała? Jakie były koleje jego życia? Czy posiadał jeden wóz cyrkowy, który tak bardzo utarł nosa prusakom? Oto historia o chłopie, który doczekał się nazwania wsi własnym nazwiskiem jak możnowładca…

Michała Drzymałę i jego wóz każdy powinien znać przynajmniej ze szkoły jako symbol polskiej pomysłowości w walce z pruskim zaborcą. Jego prawdziwa historia odbiega jednak znacząco od obrazu ze szkolnych czytanek, a jego protest był popierany nie tylko przez patriotycznie nastawionych Polaków, ale też sporo Niemców.

Urodził się 13 września 1857 r w Zdroju w Wielkopolsce w ubogiej chłopskiej rodzinie, co nie przeszkodziło mu nauczyć się, że tożsamość narodowa jest wyjątkowo potrzebna, zwłaszcza w tych trudnych czasach zaborów.
Ożenił się z o rok młodszą Józefą Vetter, robotnicą folwarczną gdy miał 24 lata. Od tej chwili zaczął prawdziwe „życie na walizkach” nie zostając zbyt długo w jednym miejscu.
Kupił dom od pewnego Niemca wraz z kawałkiem ziemi, jednak już po pięciu latach sprzedał posiadłość i przeniósł się do Słocinia, a następnie do Narożnik, gdzie również zakupił cztery hektary ziemi wraz z gospodarstwem.
Mimo to niebawem (a był to już rok 1900) sprzedał majątek i ruszył w dalszą drogę zaciągając się na folwarkach z żoną, zazwyczaj na okres jednego roku.
Rakoniewice na osiem miesięcy stały mu się domem, po tym czasie udał się do Podgradowic (istniejących w ten czas pod Pruską nazwą Kaisertreu (Wierna Cesarzowi)). Michał pracował również jako przewoźnik dla browaru w Grodzisku Wielkopolskim.

Richard Neldner, najbogatszy Niemiec we wsi Podgradowice sprzedał działkę ze stodołą w 1904 roku, i wtedy się zaczęło…
Drzymała pragnął wybudować dom na swojej działce, a do tego była mu potrzebna zgoda władzy pruskiej. Na jego nieszczęście w 1904 roku w Prusach wprowadzono ustawę o nie wydawaniu zgody na budowę osadniczą Polaków.
Była to kolejna akcja germanizacyjna po zlikwidowaniu języka polskiego ze szkół i urzędów. Drzymała nie dostał zgody i był zmuszony przez dwa lata mieszkać w starej stodole wraz z małżonką.
Prusacy nie dawali mu mimo to spokoju – zabraniali mu palić w stodole (palenisko było dla Drzymałów niezbędne do utrzymania ciepła stodoły jak i sporządzania posiłków),.
Z czego Michał nic sobie nie robił, nawet gdy zaczęto nakładać na niego grzywny. Zresztą, nie zamierzał płacić zaborcom.

Mieszkanie w stodole było kłopotliwe, zwłaszcza zimą, dlatego zakupił stary cygański, bądź cyrkowy wóz w którym zamieszkał z żoną i trzema synami.
Cała sprawa zaczęła nabierać rozgłosu, polskie i zagraniczne media zaczęły rozpisywać się o nieugiętej postawie Drzymały i jego walce z zaborcą.
Rysunek przedstawiający stary wóz w którym mieszkał znalazł się na łamach paryskiego „Illustration”, londyńskiego „Graphic” oraz amerykańskiego „Amerikan Geographic Magazine”. Władze pruskie szukały różnych dróg, by jak najbardziej szkodzić Michałowi.

Najczęściej nachodziły go organy policyjne i nakładały grzywnę za palenie w piecu, gdy to nie skutkowało, zaczęto rekwirować piec – Drzymała za każdym razem załatwiał nowy piec na miejsce zabranego przez władzę. Został nawet zamknięty do aresztu, a idąc doń śpiewał „Jeszcze Polska nie zginęła”.
W więzieniu spożywał jeno posiłki przyniesione przez jego żonę, nie ufał prusakom i obawiał się otrucia. W wozie rodzina Drzymałów mieszkała do maja 1908 roku, potem w darze od ludu polskiego otrzymał nowy wóz. Polacy w ten sposób chcieli pokazać, że są razem z nim w tej nierównej walce.

Ponownie zdarzył się incydent z piecem i ponownie Michał trafił do aresztu. Władze pruskie jednak nie próżnowały i odnalazły przepis o nie dłuższym niźli doba postoju wozów cygańskich.
Nieugięty Drzymała przesuwał swój wóz codziennie o kilka metrów, co też również codziennie sprawdzał pruski żandarm.Przechytrzeni i w ten sposób prusacy odnaleźli następny przepis mówiący o tym, że dom mieszkalny musi mieć przynajmniej dwa i pół metra wysokości.Drzymała próbował jeszcze odwołać się od decyzji, jednak ostatecznie wyeksmitowano go. Michał wraz z rodziną przeniósł się do ziemianki…

Ziemianka również nie przetrwała długo i Drzymała został zmuszony do zakupu domu w Cegielsku pod Rostarzewem wraz z ziemią. Na remont starego domu nie potrzebował już pozwoleń prusaków.
Zajmował się uprawą ziemi jak i również przewożeniem pisaku do Grodziska. Cały czas był na monitorowanym przez Niemców. W trakcie I wojny światowej zginęło jego dwóch synów na froncie.
W trakcie Powstania Wielkopolskiego Drzymała spotkał się z powstańcami wyzwalającymi jego ziemie. W wolnej już Polsce Drzymałę dopadła starość, choć nie porzucił pracy furmana, a wszelkie dolegliwości zdrowotne leczył starym polskim sposobem – alkoholem.

Społeczeństwo przypomniało sobie o buntowniku – patriocie w 1925 roku wraz z wydaniem książki Józefa Weyssenhoffa.
Ponownie zainteresowały się nim media, robiąc wywiady i zdjęcia. Został zaproszony przez prezydenta Mościckiego do Belwederu oraz na uroczysty bal.
W lipcu 1927 roku w towarzystwie prezydenta uczestniczył w uroczystym odsłonięciu pomnika Henryka Sienkiewicza w Bydgoszczy. 1 października tegoż roku władze Polskie przekazały mu ziemię w Grabównie (15 hektarów). Tam też dostała go śmierć 25 kwietnia 1937 roku.

Pochowano go w Miasteczku Krajeńskim z honorami. Nadano mu również pośmiertnie Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.
Nastała jednak wojna, a Niemcy wciąż żywili urazę do cwanego Polaka. We wrześniu hitlerowcy dewastują grób Drzymały, a jego żonę wywożą do obozu na terenie Niemiec.
Józefa zmarła w 1942 r. Niewątpliwie Wielkopolski chłop Drzymała miał ogromną popularność, zważywszy na fakt opisywania jego niezłomności w ogólnoświatowych mediach.
Doczekał się również już za swego życia sztuki teatralnej Wojciecha Rączkowskiego pt. „Wóz Drzymały” wystawianej w Krakowie z okazji 400 – lecia bitwy pod Grunwaldem. Dodajmy, że odnoszącej sukcesy sztuki.
O Drzymale mówiły takie postacie literackie jak np. Maria Konopnicka, Henryk Sienkiewicz, Bolesław Prus, a nawet Lew Tołstoj.

W czasie walki z komunistyczną rzeczywistością Jan Pietrzak w 1981 roku na Festiwalu w Opolu w pieśni „Żeby Polska była Polską” wspomina o Drzymale.
Miejscowość w której odgrywała się owa walka Drzymały z systemem z nazwy Podgradowice już wiosną 1939 r ku pamięci zmieniono.

W czasie wojny Niemcy zmieniają nazwę na Volkstreu, po wojnie do dnia dzisiejszego funkcjonuje nazwa Drzymałowo. Dziś we wsi stoi replika drugiego wozu Drzymały.