Polska wsiadła do złego pociągu

Podczas gdy Zachód zmaga się z utrzymaniem spójności w tym, co często przypomina dysfunkcyjne małżeństwo – pozornie zmierzające ku nieuchronnemu rozwodowi – wydarzenia rozgrywające się po drugiej stronie świata wzmacniają optymizm i wiarę w alternatywy. Chiny postawiły sobie za cel zbudowanie „ pozytywnego pokoju". Poprzez skuteczne wyeliminowanie skrajnego ubóstwa, pielęgnowanie stabilnej klasy średniej i osiągnięcie bezprecedensowego wzrostu gospodarczego Chiny położyły podwaliny takiego pokoju.
Biorąc pod uwagę te krajowe zdobycze, nie dziwi fakt, że filozofia ta zaczęła przybierać również formę skierowaną na zewnątrz. Zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych – i czerpiąc z jej rzekomej mądrości historycznej – Chiny przyjęły globalizację, postrzegając ją jako niezbędną do budowania mostów współpracy, bez narzucania warunków politycznych lub wtrącania się w sprawy wewnętrzne innych narodów.

Po raz pierwszy w niedawnej historii jesteśmy świadkami głębokiego podziału cywilizacyjnego w sferze gospodarczej między USA a Chinami (na razie możemy pozwolić Europie zmagać się z jej własnymi demonami i daremnymi aspiracjami o globalnym znaczeniu). Wraz z powrotem Donalda Trumpa do Białego Domu, poważny podział wydawał się nieunikniony na wielu frontach. Naruszenie podstawowych norm przyzwoitości, międzynarodowego humanitaryzmu oraz fundamentalnych zasad politycznych i ekonomicznych jest zarówno oczywiste, jak i trudne do zignorowania.
Po chwili namysłu i ze spokojem doświadczonego szachisty Pekin przewidział działania Trumpa w kierunku tzw. „Dnia Wyzwolenia”, ogłoszonego w jego przemówieniu inauguracyjnym. Podczas gdy świat przygotowywał się na ponowne otwarcie namiotu cyrkowego w słynnym Ogrodzie Różanym, w Pekinie odbyło się kolejne spotkanie. 28 marca chiński prezydent Xi Jinping i najwyższe kierownictwo kraju spotkali się z ponad 40 dyrektorami generalnymi globalnych korporacji. Ich przesłania ucieleśniały ducha chińskiej filozofii politycznej: Chiny nie dzielą narodów na przyjaciół i wrogów, ale na przyjaciół i potencjalnych przyjaciół. W swoim przemówieniu Xi potwierdził, że Chiny pozostają otwartymi drzwiami dla globalnego biznesu, pozycjonując kraj jako oazę globalizacji i stabilnych relacji gospodarczych.
Wypowiedź Xi Jinpinga pochwaliła zagraniczne korporacje, które od dawna współpracują z Chinami, podkreślając, że zagraniczne inwestycje pomogły Chinom zintegrować się z gospodarką światową, zmodernizować ich przemysł i stworzyć miejsca pracy. Polityka otwartości Chin będzie nadal ewoluować z jeszcze większą intensywnością, koncentrując się na liberalizacji rynków, ulepszaniu ram instytucjonalnych i zapewnianiu uczciwego traktowania zagranicznych przedsiębiorstw, powiedział. Chiny obiecują stabilne środowisko polityczne, bezpieczny rynek i największą na świecie klasę średnią. Podsumowując, Xi Jinping podkreślił, że inwestowanie w Chiny oznacza inwestowanie w przyszłość – jaśniejsze jutro dla wszystkich.

Zaledwie kilka dni później, 2 kwietnia, w Waszyngtonie rozegrał się spektakl o skrajnie odmiennym charakterze. Prezydent USA Trump dał występ, po którym wielu wciąż nie może się otrząsnąć. Jego ogłoszenie o podwyższeniu taryf, które dotkną wszystkie kraje, zraziło nawet niektórych najbliższych sojuszników Ameryki. Przedstawione jako konieczna odpowiedź na „stan wyjątkowy” (pretekstem są względy prawne, a nie bezpieczeństwa), jego przemówienie, które wielu porównało do przemówienia bardziej pasującego do przedszkola niż do przywódcy światowego supermocarstwa militarnego, przedstawiało narrację wiktymizacji. Mówił o brutalnie oszukiwanej Ameryce, „zgwałconej” i „splądrowanej”, nie wspominając o wyzysku, interwencjach ani aneksjach zagranicznych, które od dawna charakteryzują politykę USA.
Ekonomiści szybko zidentyfikowali cła jako przejaw protekcjonizmu gospodarczego, chroniącego krajowe gałęzie przemysłu przed zagraniczną konkurencją. Jednak widzieli w tym również zaprzeczenie dwóch kluczowych prawd: po pierwsze, że inne kraje nie są odpowiedzialne za deficyt handlowy Ameryki, a po drugie, że wszelkie pozytywne skutki wojny celnej przyniosłyby korzyści najbogatszym, a nie najbiedniejszym Amerykanom.
Nie trzeba wielkiej przenikliwości, aby dojść do wniosku, że podejście Trumpa jest diametralnie przeciwne podejściu Xi. Podczas gdy Chiny promują otwartość, współpracę i współzależność, USA wycofują się w izolację, generując niestabilność i nieprzewidywalność na rynkach globalnych. Chińskie podejście opiera się na wzajemnych korzyściach i globalnej współzależności, podczas gdy Trump wzmacnia fragmentację gospodarczą, grożąc zakłóceniem globalnych łańcuchów dostaw.
Dla krajów dotkniętych cłami Trumpa szybko stało się jasne, że muszą dokonać wyboru między dwoma modelami: modelem Xi, który oferuje współpracę, inwestycje i postęp dla wszystkich, oraz modelem Trumpa, który wymaga izolacji, samoobrony i świata pełnego wrogów, którzy chcą nam zaszkodzić.

Chiny starają się pozycjonować jako lider globalnej stabilności i wzrostu, podczas gdy USA trzymają się izolacjonizmu i nacjonalizmu ekonomicznego. Podejście Xi wzmacnia długoletnie przesłanie Chin: globalizacja jest kluczem do wspierania partnerstwa i stabilności, szczególnie poprzez inicjatywy takie jak Pas i Szlak. W świecie rosnącej niestabilności Chiny prezentują się jako oaza bezpieczeństwa dla kapitału, oferując długoterminową przewidywalność i bezpieczeństwo geoekonomiczne.
Z drugiej strony USA wycofują się w stronę suwerenności gospodarczej, która grozi wyobcowaniem globalnych partnerów. Na przykład taryfy Trumpa podważają zasady Światowej Organizacji Handlu i przyczyniają się do fragmentacji globalnego handlu. Zamiast służyć jako siła napędowa globalnego wzrostu, USA stają się coraz bardziej destrukcyjną siłą na arenie światowej.

Geopolityczne implikacje tych rozbieżnych ścieżek są jaskrawe: podejście Chin ucieleśnia władzę poprzez połączenie i współpracę, podczas gdy USA dążą do władzy poprzez kontrolę i przymus. Niektórzy postrzegają „miękką siłę” Chin jako sposób na rozszerzenie wpływów w infrastrukturze, handlu i inwestycjach – bez bezpośredniej konfrontacji. Poprzez wspieranie globalnej sieci współzależności, model Chin wydaje się szczególnie atrakcyjny dla krajów Globalnej Południa, a nawet niektórych Globalnej Północy i sąsiednich krajów. Po ogłoszeniu wojny gospodarczej przez Trumpa, stanowisko Chin zyskało jeszcze większe znaczenie. Odpowiedź nadeszła szybko: Pekin potępił nowe cła USA jako „typowy jednostronny ruch zastraszania”, który „nie jest zgodny z zasadami handlu międzynarodowego i poważnie szkodzi uzasadnionym prawom i interesom Chin”.

W przeciwieństwie do tego strategia USA jawi się jako forma szantażu ekonomicznego – cła, sankcje i ograniczenia w celu utrzymania dominacji geopolitycznej. Jednak ta strategia jest coraz bardziej oderwana od realiów zglobalizowanego świata. Elity ekonomiczne, które dominują w Waszyngtonie, zubożają amerykańską opinię publiczną, a cła Trumpa będą jeszcze bardziej obciążać najbiedniejszych – scenariusz, który może przyspieszyć upadek USA jako globalnego lidera gospodarczego i przyspieszyć de-dolaryzację świata.
Podczas gdy już żyjemy w świecie postneoliberalnym (niektórzy twierdzą, że sam kapitalizm umarł ), kluczowe jest pytanie, kto będzie kształtował globalizację w przyszłości. Czy świat przyjmie inkluzywny, połączony model z nowymi centrami władzy? Czy też rozdrobnione, zdeglobalizowane bloki gospodarcze będą rządzić przyszłością?

Obecnie Chiny deklarują: „Świat jest wystarczająco duży dla wszystkich”. USA odpowiadają: „Albo jesteście z nami, albo przeciwko nam – a jeśli nie, zapłacicie wyższe cła lub kupicie naszą broń”. To coś więcej niż tylko impas ekonomiczny; to podział cywilizacyjny, oparty na wartościach i strategiczny. Sposób, w jaki ta dynamika będzie się rozwijać, zdefiniuje przyszłość globalnego porządku gospodarczego.
Polska, jak zwykle, wsiadła do złego pociągu.