Peerelowskie złote eldorado (2)

Od 1971 roku rozpoczęły się aresztowania członków gangu „złotogłowych”, dotychczas pozostających pod ochroną służb specjalnych.
 
 
        W działalności przestępczej oskarżonych można wyróżnić trzy odrębne fazy. Początkowo wykorzystywano w obrocie własną walutę wywożoną przez dyplomatów do Szwajcarii. Tam kupowano złote dwudziestodolarówki, ruble, dukaty austriackie i złoto w sztabkach stugramowych rafinerii szwajcarskich lub południowoafrykańskich próby 1000, oznaczonej czterema dziewiątkami. Brazylijscy dyplomaci przywozili to wszystko w bagażu dyplomatycznym do Polski. Następnie, kasując za usługę 10-15 procent wartości, przekazywali złoto odbiorcom: Mętlewiczowi, Listkiewiczowej, Oksztelowi i Młynarczykowi. Ci z kolei przekazywali je następnym kontrahentom, otrzymując zapłatę z reguły w dolarach. Otrzymywane dolary wracały podobną drogą – przez tych samych pośredników i udziałowców – do Brazylijczyków. I tak koło się zamykało.
 
 
       W Szwajcarii dostarczaniem złota zajmował się bankier René Charpie, związany wspólnymi interesami z dyplomatami. On też opiekował się zagranicznymi kontami Mętlewicza i Młynarczyka pilnując, by odpowiednie prowizje przelewane były na ich nazwiska.

       Handel dziełami sztuki ruszył od roku 1959. Głównym organizatorem i głównym odbiorcą przemycanego towaru był Czesław Bednarczyk. Współpracowali z nim trzej inni antykwariusze z Wiednia: Tomasz Mętlewicz, Zenon Morawski i Alexander Axelerad oraz Andrzej Kozłowski z Paryża i Oskar Labiner z Monachium. Interesem w Polsce kierował Witold Mętlewicz, mający świetne rozeznanie w tym rynku.
 
 
       Zakupione dzieła sztuki zagranicę wywozi w bagażu dyplomatycznym brazylijscy dyplomaci. Paczki docierały do Wiednia, do Czesława Bednarczyka, któremu przysługiwało prawo pierwokupu. Resztę otrzymywali pozostali antykwariusze. Dzieła sztuki sprzedawane były najczęściej bezpośrednio w antykwariatach wymienionych odbiorców. Czasami wstawiano je do salonów aukcyjnych w Austrii, RFN, Francji lub w innych krajach zachodniej Europy. Uzyskane ze sprzedaży pieniądze wracały poprzez dyplomatów do Polski. Czasem nabywano za nie złoto albo lokowano na kontach członków gangu w  Union de Banques Suisses w Genewie. MSW nigdy nie zdołało położyć na nich łapy.
 
 
       Większość wywiezionych dzieł sztuki stanowiły przedmioty o znacznej wartości zabytkowej i muzealnej. Niektóre miały wręcz unikalny charakter, jak na przykład wyroby ze srebra firmy Fabergé, przedmioty z porcelany miśnieńskiej czy sewrskiej, wreszcie obrazy znanych mistrzów polskich i obcych.
 
 
        Formalnie obowiązywał zakaz wywozu dzieł sztuki z kolekcji prywatnych i państwowych, jednak w ustawie „O ochronie dóbr kultury” z 15 lutego 1962 roku istniała furtka – zgodnie z artykułem 5 ustawy: „Nie podlegają zakazowi wywozu przedmioty, wymienione w art. 5, o ile wyrazi na to zgodę wojewódzki konserwator zabytków”. Gdy konserwator jednego województwa odmawiał członkom gangu na wywóz, zwracano się do innego. A województw było siedemnaście.
 
 
       Gang specjalizował się również w oszukiwaniu klientów, głównie zagranicznych, sprzedając im falsyfikaty, na przykład „antyczne” srebra. Dysponowali do tego celu odpowiednimi narzędziami uzyskanymi od wytrawnego fałszerza o ksywie „Senator”. Były to imitacje XVIII-wiecznych puncy do znakowania sreber. Fałszywego Rembrandta przyciemniano syropem od kaszlu.
 
 
        Świetnie zorganizowany interes kręcił się znakomicie przez lata, przy cichym wsparciu służb specjalnych. Mętlewicz i inni członkowie gangu od dawna znajdowali się na celowniku organów ścigania, ale zlikwidowanie przestępczego procederu postępowała jakoś dziwnie opornie.
 
 
        Sprawa „wypłynęła” dopiero po  wykrycia w 1971 roku działalności braci Iwanickich, właścicieli składu pasz w Warszawie przy ulicy Tarczyńskiej, oskarżonych o przestępstwa dewizowe na dużą skalę.
 
 
        Stało się to w momencie zmiany szefa MSW, którym w lutym 1971 roku został Franciszek Szlachcic, którego postanowił zlikwidować rekinów czarnego rynku walutowego. Sygnał do tego dało zapewne posiedzenie Biura Politycznego KC PZPR, na którym rozpaczano nad tragicznym brakiem dewiz w budżecie państwa. Ekspert z Ministerstwa Finansów wspomniał o ludziach, którzy nie sieją, nie orzą…
 
 
      Jednymi z pierwszych „ofiar” nowej polityki stali się właśnie bracia Iwaniccy, a w dalszej kolejności także „złotogłowi”.
 
 
       Prowadzenie śledztwa w sprawie gangu „złotogłowych” powierzono Wydziałowi I Biura Śledczego MSW, którego szefem był  płk. Tadeusz Kwiatkowski. Kolejni aresztowani wsypywali innych członków gangu.
 
 
       Aresztowany w 1973 roku Mieczysława Młynarczyka napisał list do kolejnego szefa MSW Stanisława Kowalczyka, w którym przypomniał, od 1951 roku był agentem, który przekazał co najmniej sześćset pisemnych meldunków, podpisując je kryptonimami „Hieronim” albo „Stefan” oraz kilkaset informacji ustnych. Pozyskany został do współpracy w celu kontrwywiadowczego zabezpieczenia poselstwa Brazylii.
 
 
      „(…) Układ był taki: – pisał Młynarczyk. – Ponieważ nie otrzymuję pensji z MSW, to, co zarobię, będzie moją zapłatą”.
 
 
       Młynarczyk chwalił się, że „w 1963 roku usunąłem podstępem strażnika, aby pracownicy MSW mogli wejść do ambasady (…) W 1972 roku wywiad radziecki zwrócił się o uruchomienie mnie w celu zdobycia szyfrów. Aresztowanie zniweczyło wykonanie mojego ostatniego zadania: zdobycia odcisków kluczy do drzwi wejściowych i od kuchni ambasady”.
 
 
       Tak więc MSW doskonale wiedziało o jego udziale w nielegalnym handlu złotem i dolarami. Przymykano na to oko dopóki interes operacyjny – być może prowadzony nawet na zlecenie Moskwy – był priorytetem.
 
 
       Jeszcze przed rozpoczęciem procesu Młynarczyk zobowiązał się zachować współpracę w tajemnicy, „niezależnie od wysokości grożącej kary”.
 
 
         Także inny uczestnik gangu Witold Metlewicz został w 1963 roku agentem SB. W zamian za paszport zobowiązał się donosić  na wiedeńskiego antykwariusza Czesława Bednarczyka, przyjaciela rodziny Mętlewiczów. Z każdej wyprawy do Wiednia Mętlewicz sporządzał donos na temat obiektu inwigilacji, lecz wyraźnie starał się antykwariusza chronić. „W Polsce nie ma już rzeczy, które by mnie jako antykwariusza interesowały” – cytował w rozmowie z esbekami słowa Bednarczyka.
 
 
         Ulokowany w Wiedniu agent „Senior” donosił, że Bednarczyk „dorobił się, odsprzedając z zyskiem szmaragdy, brylanty, złoto i futra kupione od emigrantów żydowskich, którzy po 1956 roku jechali przez Polskę do Izraela”. Inny agent „Senior” informował o kanale przerzutowym dolarów, złota i dzieł sztuki, obsługiwanym przez brazylijskich dyplomatów.
 
 
         „To była dziwna sprawa – twierdzi Andrzej Gass, który w 1976 roku relacjonował proces „złotogłowych” dla tygodnika „Kultura”. – Ludzie z Biura Śledczego MSW nie wychodzili z sali rozpraw. Jakby czegoś pilnowali.”
 
 
        „Było jasne, że oskarżeni mieli protektorów w MSW – uważa mecenas Jacek Kondracki, obrońca jednego ze „złotogłowych”. – Głośna była sprawa generała Matejewskiego [do 1965 r. szefa kontrwywiadu, potem wiceszefa MSW nadzorującego SB]. Mówiło się o „koniach Matejewskiego”, ludziach, którzy mieli indywidualne zezwolenia na handel dewizami”.
 
 
 
CDN.
 



Forum jest miejscem wymiany opinii użytkowników, myśli, informacji, komentarzy, nawiązywania kontaktów i rodzenia się inicjatyw. Dlatego eliminowane będą wszelkie wpisy wielokrotne, zawierające wulgarne słowa i wyrażenia, groźby karalne, obrzucanie się obelgami, obrażanie forumowiczów, członków redakcji i innych osób. Bezwzględnie będziemy zwalczali trollowanie, wszczynanie awantur i prowokowanie. Jeśli czyjaś opinia nie została dopuszczona, to znaczy, że zaliczona została do jednej z wymienionych kategorii. Jednocześnie podkreślamy, iż rozumiemy, że nasze środowisko chce mieć miejsce odreagowywania wielu lat poniżania i ciągłej nagonki na nas przez obóz "miłości", ale nie upoważnia to do stosowania wulgarnego języka. Dopuszczalna jest natomiast nawet najostrzejsza krytyka, ale bez wycieczek osobistych.

Komentarze

Obrazek użytkownika smieciu

22-01-2025 [15:33] - smieciu | Link:

Widać że sprawa sięgała wysoko i kto wie, pewnie była zorganizowana wysoko. Być może faktycznie w Moskwie. Jeśli tak to analogiczne historie powinny być znane także z ZSRR czy innych krajów Europy Wschodniej. Mogło chodzić o zdobycie dewiz ale wtedy pozostaje pytanie dlaczego z zachodu sprowadzano złoto jakby w ZSRR go brakowało.
Z tego co ja pamiętam tak swoją drogą, owszem, przemycanie złota podczas wszelkich podróży było bardzo popularne ale to raczej późniejsze czasy, kiedy głównie przywoziło się je z ZSRR i faktycznie jeśli ktoś się tam wybierał to niemal miał obowiązek kupna i przywozu złota.
Natomiast w opisanych wyżej, jakby nie patrzeć brutalniejszych latach, nie mogło być masowym sportem. Wyraźnie było zorganizowanym przedsięwzięciem. Ciekawi są ci brazylijscy dyplomaci, wtyki w Szwajcarii. Mamy do czynienia z operacją służb. Może chodziło o złoto czy dewizy. Może komuś o dzieła sztuki. Ogólnie ciekawa historia.