Witaj: Niezalogowany | LOGOWANIE | REJESTRACJA
Powstanie Styczniowe. Co o nim wiemy
Wysłane przez Tezeusz w 22-01-2025 [10:28]
21/22 STYCZNIA 1863 r WYBUCHŁO POWSTANIE STYCZNIOWE. Trwało aż do jesieni 1864 r. Powstanie styczniowe było największym zrywem narodowym, z ponad 1200 bitew i potyczek. Wzięło w nich udział ok 200 tys powstańców, skupionych w licznych oddziałach. Dla niektórych stanowiło ono ostatnią nadzieję na odzyskanie niepodległości. Pomimo wielu rzeczy, które odróżniały je od powstania listopadowego, również i ten zryw skończył się klęską.
Od jakiegoś czasu wybuch powstania zdawał się być przesądzony, kwestią sporną pozostawało tylko kiedy– w którym roku i miesiącu.
Początkowo wstępna data została ustalona na wiosnę 1863 r., ale znacznie przyspieszyła ją informacja o planowanej przez Rosjan kolejnej brance do armii, planowanej na styczeń tego samego roku. Ostatecznie powstanie styczniowe wybuchło w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 r.
.
PRZED POWSTANIEM
Narastająca rusyfikacja i łamanie prawa wywoływały opór społeczny i powodowały zakładanie tajnych organizacji patriotycznych i spiskowych.
Do aktywizacji niepodległościowych działań pobudziła Polaków m. in. klęska Rosji w wojnie krymskiej. Niestety, kolejne manifestacje w narodowe rocznice były krwawo pacyfikowane, w 1861 r. wprowadzono nawet stan wojenny, najpierw na Litwie, później w Królestwie Polskim.
Zapowiedziano też pobór do carskiego wojska, który miał objąć 12 tys. mężczyzn związanych z organizacjami konspiracyjnymi radykalnego obozu Czerwonych.
W 1862 powstał Centralny Komitet Narodowy, który zapowiedział reformy społeczne, powołał policję, zaczął zbierać podatki przeznaczone na zakup broni.
16 stycznia 1863 r Komitet Centralny Narodowy wystąpił jako Tymczasowy Rząd Narodowy i wydał odezwę, w której ogłosił w całym kraju stan wyjątkowy, zalecając samoobronę poborowym i skupienie się narodu wokół władzy narodowej.
W każdym województwie ustanowił naczelników wojskowych, którym w czasie powstania miały podlegać wszystkie władze lokalne.
Komisarzem wojskowym województwa kaliskiego został Józef Grekowicz, krakowskiego Apolinary Kurowski, mazowieckiego Zygmunt Padlewski, płockiego Kazimierz Konrad Błaszczyński, podlaskiego Walenty Lewandowski, sandomierskiego Marian Langiewicz.
19 stycznia KCN podjął uchwałę o powołaniu Ludwika Mierosławskiego na dyktatora powstania i o przekształceniu się w Tymczasowy Rząd Narodowy.
20 stycznia Tymczasowy Rząd Narodowy powołał swój organ zastępczy Komisję Wykonawczą Rządu Narodowego w Warszawie, pod kierownictwem naczelnika miasta Stefana Bobrowskiego.
Działaniami powstańczymi kierowali dyktatorzy powoływani przez Rząd Narodowy wyłoniony z CKN. Byli to kolejno Ludwik Mierosławski, Marian Langiewicz i Romuald Traugutt, którego stracono na stokach warszawskiej Cytadeli.
Rosyjska przewaga militarna, terror, publiczne egzekucje, rzezie ludności cywilnej i brak zainteresowania powstaniem przez dużą część chłopów przyczyniły się do upadku powstania.
Choć powstanie styczniowe trwało ponad rok, a ostatni partyzanci walczyli nawet dłużej, musiało w końcu upaść w obliczu ogromnej przewagi Rosjan.
W walkach zginęło kilkadziesiąt tysięcy powstańców, jeszcze więcej zesłano na katorgę za Ural. Żywioł polski na dawnych Kresach został zdecydowanie osłabiony.
W 1867 r. zniesiono autonomię Królestwa Polskiego, językiem urzędowym i wykładowym w szkołach stał się rosyjski. Konfiskowano majątki klasztorne i szlacheckie, wystawiano je na licytację.
.
REPRESJE.
Władze carskie wprowadziły bezwzględne represje wobec uczestników insurekcji, konspiratorów, a nawet ich rodzin. Kolejne ukazy zlikwidowały całkowicie autonomię Królestwa i zabroniły oficjalnego używania języka polskiego.
Po zakończeniu powstania władze carskie kontynuowały politykę represji. Niepełna lista wyroków śmierci wykonanych na powstańcach mówi o 669 straconych partyzantach (do których należy doliczyć setki zabitych jeńców).
Szacuje się, że na Syberię zesłano około 38 tys. osób. Znaczna część padła ofiarą chorób, głodu lub klimatu; z zesłania lub katorgi powracali tylko nieliczni.
Wielu powstańców starało się uciec przed karą za granicę. Krajem, do którego najczęściej wyjeżdżano była Austria, przez którą wiodła droga na zachód Europy.
Niewielka tylko część powstańców decydowała się na powrót do kraju, większość do końca życia miała pozostać na emigracji. Szacuje się, że po 1864 r Królestwo Kongresowe opuściło ponad 10 tys. ludzi.
.
KONSEKWENCJE POLITYCZNE
Weterani powstania styczniowego, prześladowali przez władze carskie nawet po powrocie z zesłania czy więzienia, byli jednak otoczeni powszechnym szacunkiem społeczeństwa.
Organizowano dla nich zbiórki funduszy, zapomogi, nawet pożyczki bankowe. Prawdziwego uhonorowania powstańcy doczekali się jednak dopiero, gdy Polska odzyskała niepodległość.
W 1919 r Józef Piłsudski zdecydował, że weterani będą mieli te same uprawnienia, jakie przysługują żołnierzom Wojska Polskiego. Powstańcy otrzymali dożywotnią pensję, prawo noszenia specjalnych, granatowych mundurów i przywileje wojskowe. Powołana w 1919 r komisja przyznała prawa weteranów 3644 osobom.
Społeczeństwo II Rzeczypospolitej darzyło powstańców niezwykłym szacunkiem, byli oni wręcz traktowani jak żywe relikwie. Zapraszano ich na uroczystości państwowe, imprezy masowe i wojskowe. Tradycyjnie salut jako pierwsi oddawali im nawet generałowie Wojska Polskiego.
.
UPAMIĘTNIENIE
Powstały liczne prace naukowe, poświęcone aspektom militarnym i politycznym tego wydarzenia. Powstanie styczniowe znalazło ogromny oddźwięk w twórczości polskich artystów, poetów i pisarzy.
Jest jednym z głównych motywów ważnych powieści ,,Nad Niemnem" Elizy Orzeszkowej, ,,Wierna rzeka" Stefana Żeromskiego, ,,Pożary i zgliszcza" Marii Rodziewiczównej, a w literaturze współczesnej powieści i opowiadań Władysława Terleckiego.
Ślady powstania można znaleźć także w wielu utworach literatury polskiej XIX i XX wieku, np.: ,,Noce i dnie" Marii Dąbrowskiej i ,,Lalka" Bolesława Prusa, Fortepia
Najsłynniejszym z malarzy, którzy podjęli temat zrywu narodowego był Artur Grottger. Jego cykle Warszawa I, Warszawa II, Polonia, Lituania, stały się pomnikami odwagi, patriotyzmu i determinacji walczących.
O powstaniu pisali liczni pisarze, jak Eliza Orzeszkowa, Bolesław Prus czy Stefan Żeromski. Ich podejście do tematu bywało bardzo różne. Od idealizacji insurekcji do jej potępienia.
Liczne wiersze poświęciło zrywowi styczniowemu wielu poetów, w tym Cyprian Kamil Norwid. Jego ,,Fortepian Szopena" ukazuje zagładę polskiej kultury dokonaną przez barbarzyńskich carskich żołnierzy.
Wśród poetów przeważało nastawienie patriotyczne. Nawet tuż po upadku powstania wiersze opisywały bohaterstwo partyzantów, ich poświęcenie i gotowość do kolejnego zrywu.
Ostatni z powstańców styczniowych, Feliks Bartczuk, zmarł w 1946 r.
Powstańcze struktury konspiracyjne stały się wzorem dla polskiego Państwa Podziemnego w czasie II wojny światowej.
.
WAŻNIEJSZE BITWY
bitwa pod Ciołkowem 22 stycznia 1863
bitwa Szydłowcem 22 stycznia 1863
bitwa pod Lubartowem 23 stycznia 1863
bitwa pod Węgrowem 3 lutego 1863
bitwa pod Rawą 4 lutego 1863
bitwa pod Siemiatyczami 6/7 lutego 1863
bitwa pod Słupczą 8 lutego 1863
bitwa pod Miechowem 17 lutego 1863
bitwa pod Krzywosądzem 19 lutego 1863
bitwa pod Dobrą 24 lutego 1863
bitwa pod Małogoszczem 24 lutego 1863
bitwa pod Staszowem 17 lutego 1863
bitwa pod Nową Wsią 21 lutego 1863
bitwa pod Mrzygłodem 1 marca 1863
bitwa pod Nagoszewem 2-3 marca 1863
bitwa pod Pieskową Skałą 4 marca 1863
bitwa pod Skałą 5 marca 1863
bitwa pod Chrobrzem 17 marca 1863
bitwa pod Grochowiskami 18 marca 1863
bitwa pod Hutą Krzeszowską 21 marca 1863
bitwa pod Igołomią 21 marca 1863
bitwa pod Krasnobrodem 24 marca 1863
bitwa pod Praszką 11 kwietnia 1863
bitwa pod Budą Zaborowską 14 kwietnia 1863
bitwa pod Brodami 16 kwietnia1863
bitwa pod Brodami 18 kwietnia1863
Bitwa pod Ginietynami 21 kwietnia 1863
bitwa pod Wąsoszem 23 kwietnia 1863
bitwa pod Nową Wsią 26 kwietnia 1863
bitwa pod Pyzdrami 29 kwietnia 1863
bitwa pod Stokiem 4/5 maja 1863
bitwa pod Kobylanką 1-6 maja 1863
bitwa pod Krzykawką 5 maja 1863
bitwa pod Birżami 7 maja-9 maja 1863
I bitwa pod Ignacewem 8 maja 1863
bitwa pod Hutą Krzeszowską 11 maja 1863
bitwa pod Salichą 6 maja 1863
I bitwa pod Chruśliną 30 maja 1863
II bitwa pod Ignacewem 9 czerwca 1863
bitwa pod Kleczewem 10 czerwca 1863
bitwa pod Lututowem 15 czerwca 1863
bitwa pod Górami 18 czerwca 1863
bitwa pod Komorowem 20 czerwca 1863
bitwa pod Świerżami 9 lipca1863
bitwa pod Ossą 10 lipca 1863
bitwa pod Siemiatyczami 11 lipca 1863
II bitwa pod Chruśliną 4 sierpnia 1863
bitwa pod Depułtyczami 5 sierpnia1863
bitwa pod Żyrzynem 8 sierpnia 1863
bitwa pod Złoczewem 20 sierpnia 1863
bitwa pod Fajsławicami 24 sierpnia 1863
bitwa pod Sędziejowicami 25 sierpnia 1863
bitwa pod Panasówką 3 września 1863
bitwa pod Batorzem 6 września 1863
bitwa pod Mełchowem 30 września 1863
bitwa pod Ostrowami 3 października 1863
bitwa pod Oksą 20 października 1863
bitwa pod Łążkiem 22 października 1863
bitwa pod Rybnicą 28 października 1863
bitwa pod Rossoszem 16 listopada 1863
bitwa pod Opatowem 24 listopada 1863 i 21 lutego 1864
bitwa pod Brodami 2 grudnia 1863
bitwa pod Sprową 4 grudnia 1863
bitwa pod Mierzwinem 5 grudnia 1863
bitwa pod Hutą Szczeceńską 9 grudnia 1863
bitwa pod Janikiem 16 grudnia 1863
bitwa pod Iłżą 17 stycznia 1864
Bitwa pod Tarnogórą 1864 –22 kwietnia 1864
Bitwa pod Zamościem 1 maja 1864
Bitwa pod Lublinem 4 maja 1864
Ostatnim aktem powstania styczniowego był zryw zabajkalski w czerwcu 1866 roku, zorganizowany przez polskich zesłańców.
CZEŚĆ I CHWAŁA BOHATEROM
--------------------------
https://www.facebook.com/share...
https://kronikidziejow.pl/pora...
https://www.bryk.pl/wypracowan...
https://polskieradio.pl/39/156...
https://muzhp.pl/pl/c/983/pows...