Empatia to zbędny atawizm

Je­śli oce­niać to mo­ral­nie, to ktoś bar­dziej em­pa­tycz­ny nie je­st lep­szy od in­ny­ch, bo głów­ne za­sto­so­wa­nie em­pa­tii to oszu­ki­wa­nie, więc em­pa­tia bar­dziej słu­ży złu. Jak ktoś ma mniej em­pa­tii, to mu­si się czę­ściej z in­ny­mi ko­mu­ni­ko­wać, roz­ma­wiać, py­tać się co czu­ją, a to sprzy­ja na­wią­zy­wa­niu wię­zów spo­łecz­ny­ch bu­do­wa­ny­ch na szcze­ro­ści i otwar­to­ści. Jak ktoś je­st em­pa­tycz­ny, to in­ny­ch wy­czu­wa, więc ła­twiej je­st mu wy­ko­rzy­sty­wać ich pod­stę­pem.

  Przy­po­mi­nam de­fi­ni­cję: em­pa­tia to zdol­no­ść od­czu­wa­nia sta­nów psy­chicz­ny­ch in­ny­ch osób, to umie­jęt­no­ść przy­ję­cia ich spo­so­bu my­śle­nia i spoj­rze­nia z ich per­spek­ty­wy na rze­czy­wi­sto­ść. Ina­czej mó­wiąc em­pa­tia to dru­gi sto­pień in­ten­cjo­nal­no­ści — pierw­szy to sa­mo­świa­do­mo­ść. Trze­cim stop­niem je­st wy­czu­wa­nie em­pa­tii. Czło­wiek w mo­wie po­tocz­nej po­tra­fi ope­ro­wać do szó­ste­go po­zio­mu. Pierw­szy­mi dwo­ma stop­nia­mi ope­ru­ją zwie­rzę­ta, ale by wej­ść wy­żej, po­trzeb­ny je­st ję­zyk. A jak już opa­nu­je­my ję­zyk, to sa­mo­świa­do­mo­ść i em­pa­tia od­czu­wa­na emo­cjo­nal­nie sta­je się zbęd­na.

  Je­dy­ne do­bre za­sto­so­wa­nie em­pa­tii to wy­czu­wa­nie oszu­stów — ale to już nie je­st dziś tak bar­dzo po­trzeb­ne, bo dzię­ki tech­no­lo­gii i ro­zu­mo­wi mo­że­my się ich du­żo ła­twiej i pew­niej wy­strze­gać bez sto­so­wa­nia in­tu­icji. Za­mia­st pa­trzeć czy po­dej­rza­ne­mu źle z oczu pa­trzy, mo­że­my spraw­dzić je­go od­ci­ski pal­ców.

  Ma­my wie­le na­tu­ral­ny­ch ce­ch wy­ni­ka­ją­cy­ch z ewo­lu­cji, któ­re słu­ży­ły prze­trwa­niu, któ­re tkwią w na­szy­ch ge­na­ch, ale nie są do­bre mo­ral­nie. Czło­wiek to dra­pież­na, uzbro­jo­na, agre­syw­na, in­fan­tyl­na, skłon­na do gwał­tów zbio­ro­wy­ch, mał­pa-mor­der­ca ma­ją­ca sil­ne in­stynk­ty te­ry­to­rial­ne. Dla­te­go je­ste­śmy źli. Dzi­kus nie je­st szla­chet­ny. Nie­mniej stwo­rzy­li­śmy kul­tu­rę, któ­ra z tą złą na­tu­rą wal­czy. Kul­tu­ra je­st sprzecz­na z na­tu­rą, mo­ral­no­ść sprze­ci­wia się in­stynk­tom.

  Em­pa­tia to na­sza zła na­tu­ra. Em­pa­tia po­zwo­li­ła prze­trwać na­sze­mu ga­tun­ko­wi, bo dzię­ki niej by­li­śmy spryt­niej­si od in­ny­ch — mo­gli­śmy ich ła­twiej oszu­kać, ogra­bić i wy­mor­do­wać, bo le­piej prze­wi­dy­wa­li­śmy ich ru­chy w wal­ce. Więc jak ktoś je­st bar­dziej em­pa­tycz­ny, to je­st lep­szy w kon­ku­ren­cji, w wal­ce, ale je­st gor­szy mo­ral­nie, bo je­st bar­dziej nie­uczci­wy, nie­mo­ral­ny i zły, bo je­st lep­szy w nie­uczci­wej wal­ce, w woj­nie bez za­sad, ja­ką je­st wal­ka o prze­trwa­nie. Dzię­ki lep­szej em­pa­tii wy­trze­bi­li­śmy mą­drzej­szy­ch od nas ne­an­der­tal­czy­ków.

  Dzię­ki em­pa­tii czu­je­my to, co czu­ją in­ni. Em­pa­tycz­na mał­pa ob­ser­wu­je in­ną mał­pę i pró­bu­je wi­dzieć to, co ona. Cho­dzi o to, że jak ta ob­ser­wo­wa­na za­uwa­ży ba­na­na, to ta ob­ser­wu­ją­ca to roz­po­zna i dzię­ki te­mu szyb­ciej do nie­go do­sko­czy i go zje. Bę­dzie lep­sza w do­ry­wa­niu się do je­dze­nia, choć mo­że gor­sza w je­go wy­pa­try­wa­niu. Po to wczu­wa­my się w in­ny­ch, by ich wy­prze­dzić, po­ko­nać, oszu­kać, być spryt­niej­szym. Kon­ku­ren­ta roz­po­zna­ne­go le­piej po­ko­nać. Moż­na go też oma­mić, wzbu­dza­jąc współ­czu­cie, ale trze­ba roz­po­znać, na co je­st wraż­li­wy. Ssa­ki stad­ne są wy­jąt­ko­wo em­pa­tycz­ne.

  Klu­czo­wa w kon­ku­ren­cji je­st in­for­ma­cja. By po­ko­nać kon­ku­ren­ta, trze­ba wszyst­kie­go się o nim do­wie­dzieć – po­znać je­go ce­le, in­ten­cje, za­mie­rze­nia, pra­gnie­nia, roz­gryźć je­go emo­cje. Em­pa­tia to na­rzę­dzie wy­wia­du. Em­pa­tia to ta­kie in­tu­icyj­ne szpie­go­stwo.

  Em­pa­tia je­st uzna­wa­na po­tocz­nie za do­brą, po­żą­da­ną ce­chę, bo po­zwa­la wczuć się w ra­do­ści czy nie­szczę­ścia in­ny­ch. Je­śli in­ni się smu­cą, to się smu­ci­my z ni­mi, je­śli się cie­szą, to prze­ży­wa­my ra­zem z ni­mi ra­do­ść. Dla­te­go jak wi­dzi­my pła­czą­cą oso­bę, to łzy sa­me się nam ci­sną do oczu, a gdy in­ni się śmie­ją, to ła­twiej sa­mi wpa­da­my w atak śmie­chu.

  To je­st waż­ne przy na­wią­zy­wa­niu kon­tak­tów słu­żą­cy­ch pro­kre­acji – od­czu­wa­my po­ciąg do osob­ni­ka płci prze­ciw­nej, a on wy­czu­wa­jąc ten po­ciąg, też go czu­je i dzię­ki obo­pól­ne­mu po­cią­go­wi do­cho­dzi do sto­sun­ku płcio­we­go, po któ­rym ro­dzą się dzie­ci. To je­st je­dy­ne do­bre za­sto­so­wa­nie em­pa­tii. Nie­mniej nie je­st to nie­zbęd­ne. Kul­tu­ra już to daw­no okieł­zna­ła i wy­my­śli­ła swat­ki, mał­żeń­stwa dy­na­stycz­ne, agen­cje ma­try­mo­nial­ne czy por­ta­le rand­ko­we. Kul­tu­ra wy­my­śli­ła pod­ryw słow­ny czy mu­zycz­ny. Dziew­czy­na nie mu­si wy­czu­wać, że się z nią chcę prze­spać – wi­dzi to wpro­st, bo jej gram na gi­ta­rze i opo­wia­dam dow­ci­py. Pod­ryw za­stę­pu­je em­pa­tię. Już nie mu­si­my czuć za­pa­chu, by wy­czu­wać ru­ję, więc i em­pa­tia sta­je się zbęd­na, bo mo­że­my za­py­tać wpro­st, bez owi­ja­nia w ba­weł­nę. Gra wstęp­na nie mu­si już być in­stynk­tow­nym za­cho­wa­niem, mo­że być ob­le­czo­na w kul­tu­ro­wy ry­tu­ał.

  Dziś waż­niej­sze od ucze­nia dzie­ci em­pa­tii je­st roz­wi­ja­nie w ni­ch wie­dzy, ro­zu­mu i in­te­li­gen­cji, bo dzię­ki te­mu le­piej ustrze­gą się zły­ch lu­dzi w oto­cze­niu. Em­pa­tia by­ła waż­na, gdy mie­li­śmy mniej wie­dzy i mniej tech­no­lo­gii, gdy ży­li­śmy w pier­wot­ny­ch sta­da­ch — wte­dy trze­ba by­ło umieć roz­po­zna­wać zły­ch lu­dzi po wy­glą­dzie, za­cho­wa­niu, wy­ra­zie twa­rzy, ge­sta­ch, tem­brze gło­su.

  Dzię­ki po­trze­bie em­pa­tii wy­two­rzy­ła się cha­ry­zma, czy­li tech­ni­ka oszu­ka­nia em­pa­tii. Czło­wie­ko­wi cha­ry­zma­tycz­ne­mu do­brze z oczu pa­trzy, wie czym oma­mić i po­tra­fi ma­mić — czło­wiek em­pa­tycz­ny mu za­ufa. Jak ktoś je­st jed­no­cze­śnie em­pa­tycz­ny i cha­ry­zma­tycz­ny, to po­tra­fi ma­so­wo lu­dzi wy­ko­rzy­stać. Ta­cy są oszu­ści ma­try­mo­nial­ni, przy­wód­cy sekt czy po­tęż­ni po­li­ty­cy.

  Dla­te­go daw­niej waż­ne by­ło to, by wy­czuć in­ny­ch i nie dać się im wy­czuć, po to, by in­ny­ch prze­chy­trzyć oszu­stwem. To by­ło nie­zbęd­ne, bo nie moż­na by­ło so­bie do­bie­rać oto­cze­nia tak jak dziś. Oto­cze­nie naj­czę­ściej by­ło tok­sycz­ne, bo by­li­śmy bar­dzo przy­wią­za­ni do sta­da, wio­ski, ro­dzi­ny, zie­mi, w któ­ry­ch się uro­dzi­li­śmy.

  A dziś ła­two mo­że­my to śro­do­wi­sko zmie­nić, więc em­pa­tia nie je­st już po­trzeb­na, mo­że­my do­bie­rać so­bie oto­cze­nie, py­ta­jąc wpro­st i roz­ma­wia­jąc, a nie wy­czu­wa­jąc.

  Oczy­wi­ście cha­ry­zma i em­pa­tia cią­gle dzia­ła w po­li­ty­ce i cią­gle słu­ży te­mu, co za­wsze – oszu­ki­wa­niu, gra­bie­niu i mor­do­wa­niu. To już po­wo­li ban­kru­tu­je, pań­stwa prze­sta­ją się opła­cać, więc em­pa­tia i cha­ry­zma sta­ją się zbęd­ne. Do­bre re­la­cje spo­łecz­ne le­piej na­wią­że­my szcze­ry­mi roz­mo­wa­mi niż plot­ka­mi od­czy­ty­wa­ny­mi mię­dzy wier­sza­mi. Już co­raz mniej je­ste­śmy zwie­rzę­ta­mi, a bar­dziej ludź­mi kul­tu­ral­ny­mi, więc te daw­ne zwie­rzę­ce ce­chy są ata­wi­zma­mi nie tyl­ko nie­mo­ral­ny­mi, czy­li ła­mią­cy­mi za­sa­dy kul­tu­ro­we, ale też są zbęd­ne obiek­tyw­nie, bo nie słu­żą po­ko­jo­wi, ale woj­nie.

  Pod­stęp, oszu­stwo, szpie­go­stwo, czy­ta­nie mię­dzy wier­sza­mi, mo­wa cia­ła, ter­ror, em­pa­tia, gra­bież, cha­ry­zma, prze­moc – to są wszyst­ko rze­czy zbęd­ne, któ­re co­raz mniej się opła­ca­ją. Dzie­je się tak z po­wo­du po­stę­pu tech­no­lo­gicz­ne­go. Co­raz bar­dziej opła­ca się szcze­ra roz­mo­wa, do­bro­wol­na współ­pra­ca, wol­na wy­mia­na, uczci­wa gra. Czło­wiek sta­je się lep­szy nie dla­te­go, że go od­mie­nia­ją ka­zno­dzie­je, ale dla­te­go, że go do te­go zmu­sza eko­no­mia.

  No­wo­cze­sne tech­no­lo­gie po­wo­du­ją, że więk­szo­ść na­szy­ch zły­ch ce­ch sta­je się ata­wi­zma­mi. Nie ma co cze­kać, aż nas eko­no­mia do te­go zmu­si, już po­win­ni­śmy to od­rzu­cić, już po­win­ni­śmy uznać wyż­szo­ść kul­tu­ry nad na­tu­rą, już po­win­ni­śmy prze­wi­dy­wać przy­szło­ść i ro­zu­mieć, że lu­dziom bar­dziej na­tu­ral­nym, bar­dziej zwie­rzę­cym, ma­ją­cym du­żo em­pa­tii czy cha­ry­zmy, bę­dzie trud­niej żyć w no­wo­cze­snym świe­cie zdo­mi­no­wa­nym przez tech­no­lo­gie. Więc na­wet je­śli ma­my em­pa­tię, je­śli po­tra­fi­my się świet­nie wczuć w in­ne­go czło­wie­ka, to po­win­ni­śmy to od­rzu­cić jak fe­no­me­no­log, któ­ry od­rzu­ca ca­łe swo­je bio­lo­gicz­ne uwa­run­ko­wa­nia, by po­znać isto­tę rze­czy. Po­win­ni­śmy z in­ny­mi roz­ma­wiać, py­tać się o wszyst­ko, po­zna­wać ich wer­bal­nie, a nie do­mnie­my­wać, in­sy­nu­ować, do­my­ślać się czy wy­czu­wać.

  Więc ape­lu­ję: na­wet je­śli je­ste­ście em­pa­tycz­ni, to od­rzuć­cie ten ata­wi­zm, po­sta­ra­cie się go z sie­bie wy­ple­nić. Ten ata­wi­zm czy­ni du­żo zła w sto­sun­ka­ch mię­dzy­ludz­ki­ch. Gdy­by osią­gnąć ide­ał em­pa­tii, gdy­by umieć na­praw­dę wy­czuć in­ny­ch, to mo­że to nie by­ło­by aż tak de­struk­cyj­ne. Tyl­ko że ten ide­ał je­st fi­zycz­nie nie­moż­li­wy do osią­gnię­cia – za­wsze bę­dzie­my się my­lić w na­szy­ch do­my­sła­ch. A to nas za­wsze za­pro­wa­dzi do zła, stwo­rzy­my zbęd­ny kon­flikt z ni­cze­go. Więc, za­mia­st się do­my­ślać, le­piej się spy­tać, za­mia­st coś su­ge­ro­wać, le­piej po­wie­dzieć wpro­st. Le­piej być we­re­dy­kiem niż dy­plo­ma­tą.

Grze­go­rz GPS Świ­der­ski
t.me/KanalBlogeraGPS

PS. Notki powiązane:

• Charyzma jest zła!
• Zniszczyć charyzmę!!!
• Współczucie
• Miłość
• Stopień intencjonalności

Ta­gi: gps65, empatia, atawizm, kultura, natura.