17 lipca 1936 r. w Radiu Ceuta w Maroku Hiszpańskim padło pamiętne zdanie: „Nad całą Hiszpanią niebo jest bezchmurne”. Było to hasło do rozpoczęcia powstania rojalistów przeciwko republikańskiemu rządowi.
Nastał początek hiszpańskiej wojny domowej. Rebelia, nad którą dowództwo przejął generał Francisco Franco Bahamonde przerodziła się w trwającą 3 lata wojnę domową.
Konflikty jątrzyły kraj, już od dwudziestu lat, coraz bardziej przybierając na sile po proklamacji II Republiki Hiszpańskiej w 1931 r. i wygnaniu króla Alfonsa XIII.
Protesty i ataki
W związku z coraz trudniejszą sytuacją na rynku pracy, klasa robotnicza masowo skłaniała się ku ideologiom socjalistycznym i komunistycznym. Przybierające na sile protesty społeczne miały charakter gwałtowny, desperacki i antyklerykalny. Lewicowe rządy młodej Republiki chcąc odwrócić uwagę od swoich niepowodzeń, winą za złą sytuację obarczały zamożny kościół.
Doprowadziło to do coraz częstszych ataków, na zakony, szkoły i inne instytucje katolickie.
Milcząca aprobata rządu Hiszpańskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej (Partido Socialista Obrero Español) wobec prześladowań spowodowało wzrost niezadowolenia wierzącej części społeczeństwa i w rezultacie w październiku 1933 wybór centro prawicowej Hiszpańskiej Konfederacji Prawicy Autonomicznej (Confederación Española de Derechas Autónomas).
Początek hiszpańskiej domowy dało zamordowanie przez prawicowe bojówki oficera policji Jose Castillo. W zemście bojówki republikańskie zamordowały przywódcę opozycji Jose Calvo Soleto.
Monarchiści 17 lipca 1936 r. proklamowali powstanie przeciwko republice i rządom Manuela Azaña. Powstańcy opanowali Maroko, Kedyks, Beleary, Wyspy Kanaryjskie, Sewillę, i Północną Hiszpanię.
Przywódcą sił wojskowych był początkowo gen. Jose Sanjuro, jednak zginął w katastrofie lotniczej trzy dni po rozpoczęciu powstania. Dowództwo przejęli gen. Emilio Mola (północ) i gen. Francisco Franco (południe). Po połączeniu sił w Badajoz 21 września 1936 Franco został szefem nacjonalistycznego rządu.
Walki
Po chaotycznych walkach zdobyto Walencję, Aragonię, Teruel i Saragossę. Po bitwie nad Rio Ebro, która była największą operacją tej wojny rebelianci zdobyli Katalonię wraz z jej stolicą Barceloną. 28 marca 1939 zdrady frankiści zdobyli Madryt. Republikański rząd był już na emigracji. Dzień później podczas tryumfalnego wkroczenia rebeliantów do miasta, podczas pochodu Franco miał powiedzieć: „Hay orden en el pais” (w kraju jest porządek) i „Espana una, grande, libre” (Hiszpania jest jedna, wielka i wolna).
W wyniku wojny, śmierć poniosło 600 000 ludzi z czego ok 400 000 cywilów.
ps.
Radykalne reformy wolnorynkowe i liberalizm ekonomiczny, wprowadzony przez rząd Franco w połowie lat 50. XX wieku, uczyniły z Hiszpanii tygrysa gospodarczego, drugie po Japonii najszybciej rozwijające się państwo świata oraz dwunastą światową potęgę gospodarczą.
Od połowy lat 50. wprowadzano prawa zezwalające na coraz większą wolność osobistą. Konsekwentnie zakazywano jednak wielu działań niezgodnych z nauką katolicką i tzw. patrzenia w lewo, czyli popierania poglądów lewicowych (w szczególności radykalnego socjalizmu).
Stabilne rządy gen. Franco trwające 36 lat są jak na warunki hiszpańskie swoistym fenomenem. Od czasu agresji napoleońskiej krajem tym wstrząsały bezustanne wojny domowe i przewroty.
https://albicla.com/dariuszfaracik
https://historykon.pl/17-lipca-1936-roku-wybucha-bunt-przeciwko-republice-co-daje-poczatek-hiszpanskiej-wojnie-domowej/
