Istotne znaczenie dla skutecznej działalności służb wywiadowczych w okresie walk o granice miała organizacja terenowych jednostek wojskowych służb specjalnych.
Tam skupiał się cały wysiłek operacyjny służb wywiadu. Obszar państwa został podzielony na strefy wewnętrzną i frontową.
W pierwszej współdziałały ze sobą organy defensywy wojskowej i cywilnej (policja). Na terenie prowadzonych działań wojskowych sytuacja była bardziej skomplikowana. Na zachodzie kraju, po wybuchu Powstania Wielkopolskiego w grudniu 1918 roku, wykorzystano możliwości oraz kadrę Polskiej Organizacji Wojskowej przy tworzeniu Wydziału Wywiadowczego Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych Powstania Wielkopolskiego, który w lutym 1919 roku przyjął nazwę Wydział Ic Informacyjny.
W sierpniu 1919 roku, wraz z utworzeniem Armii Wielkopolskiej, przekształcił się on w sekcję wywiadowczą podległą I kwatermistrzowi. W tym okresie wojskowe władze powstańcze były niezależne od rządu warszawskiego. Dotyczyło to również organów wywiadowczych. Pracownicy wywiadu Armii Wielkopolskiej prowadzili działalność zarówno na bezpośrednim zapleczu frontu, jak i w głębi państwa niemieckiego (w Berlinie, Szczecinie i Królewcu). Agenci rekrutowali się spośród żołnierzy i miejscowej ludności cywilnej. Szczególnie trudne warunki do zbierania informacji występowały na Pomorzu, gdzie Niemcy osiągnęli znaczne sukcesy kontrwywiadowczego, czego przykładem jest aresztowanie w listopadzie 1919 roku grupy polskich agentów w Szczecinie (rodzina Mayów). Zostali oni następnie skazani przez sąd niemiecki na długoletnie więzienie.
Dopiero w listopadzie 1919 roku po podporządkowaniu Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych Powstania Naczelnemu Dowództwu WP oraz jego przekształceniu w Sztab Dowództwa Frontu Wielkopolskiego, nastąpiło ujednolicenie służb wywiadowczych. Sekcja wywiadowcza przekształciła się w Oddział II Frontu Wielkopolskiego, który został podporządkowany ppłk. Radosławowi Dzierżykraj-Stokalskiemu.
Podobnie wyglądał proces organizacji służb specjalnych na Górnym Śląsku. Początkowo wywiadem i kontrwywiadem zajmował się Podkomisariat Naczelnej Rady Ludowej. Dopiero w 1919 roku Front Południowo-Zachodni, w którego ramach zorganizowano, wykorzystując kadry NRL i POW, Biuro Wywiadowcze kierowane przez kpt. Naganowskiego. Składało się ono z czterech sekcji: ofensywnej (kpt. Artur Pepłowski), defensywnej (por. Kazimierz Chodor), prasy i oświaty (kpt. Jan Chowaniec) oraz kartograficznej (por. Jerzy Hawelke).
Aktywność wywiadu Frontu Południowo-Zachodniego zwrócona była głównie w kierunku niemieckim, górnośląskim oraz cieszyńskim i orawskim. Sprawy plebiscytowe pozostawały jednakże całkowicie w gestii Oddziału II Sztabu MSWojsk.
Brak wyników działalności Biura Wywiadowczego spowodowały, że wraz ze zmianą nazwy frontu – Południowo-Zachodni na Śląski – Biuro przekształciło się w Oddział Informacyjny kierowany przez nowego szefa, por. Władysława Molskiego. Cała organizacja agend wywiadowczych została dostosowana do głównych kierunków zainteresowań operacyjnych tych służb: niemieckiego i czeskiego.
W centrali wywiadu Dowództwa Frontu Śląskiego sekcję ofensywną podzielono na dwie samodzielne komórki, obejmujące wywiad na Niemcy i Czechosłowację. Jednocześni rozpoczęto tworzenie sieci terenowych placówek, takie jak rezydentury wywiadu (w postaci ekspozytur), agentury i posterunki graniczne. Powstały cztery ekspozytury z siedzibami: w Częstochowie (kierownik por. Teodor Czajkowski), w Cieszynie (ppor. Erwin Szewczyk), w Nowym Sączu (por. dr W. Rój), w Nowym Targu (ppor. S. Holski).
Pierwsza z nich infiltrowała pod względem wywiadowczym Górny i Dolny Śląsk oraz – w wyjątkowych sytuacjach – obszar Niemiec. Posterunki wywiadowcze powstały w Koźlu, Opolu, Oświęcimiu, Sosnowcu, Wieruszowie, Fraszce i Wrocławiu. W związku z decyzją o zorganizowaniu na terenie Górnego Śląska plebiscytu, który miał zadecydować o przyszłości tego regionu, w styczniu 1920 roku przeniesiono ciężar pracy wywiadowczej ekspozytury w Częstochowie na obszar plebiscytowy. Dopiero rok później decyzją władz centralnych wywiad wojskowy przekazał swoje kompetencje (dotyczące Górnego Śląska) Wydziałowi Wywiadowczemu Polskiego Komitetu Plebiscytowego w Bytomiu.
Pozostałe ekspozytury organizowały siatkę wywiadowczą na terenie czechosłowackim i węgierskim. Utworzono sześć wewnętrznych posterunków wywiadowczych i piętnaście placówek zagranicznych, m.in. w Żylinie, Ołomuńcu, Preszburgu, Preszowie i Munkaczu.
Przybyłą do Polski w kwietniu 1919 roku Błękitną Armię pod dowództwem gen. Józefa Hallera włączono do tworzonego wówczas Frontu Galicyjskiego. Oddział II tego Frontu przejął w większości kadrę Biura Informacyjnego Armii Polskiej przybyłej z Francji.
W związku ze względną stabilizacją sytuacji wojskowej na zachodzie państwa, rozpoczęto na początku 1920 roku akcję tworzenia pokojowej organizacji sił zbrojnych na tym obszarze. Zlikwidowano dowództwa frontów: pomorskiego, wielkopolskiego i śląskiego. Zamiast oddziałów II informacyjnych utworzono trzy ekspozytury, w: Grudziądzu, Poznaniu i Krakowie, bezpośrednio podporządkowane Oddziałowi II ND WP.
Zgodnie z pismem szefa Sztabu ND WP z 14 marca 1920 roku, ustalono stany etatowe poszczególnych ekspozytur oraz ich wewnętrzną strukturę. Tworzyły ją referaty: ewidencyjny, organizacyjny, podsłuchowy, radiowywiadowczy, politycznoprasowy, propagandy zewnętrznej oraz szpiegostwa obcego.
Teren operacyjny ekspozytur został podzielony na odcinki kierowane przez oficerów wywiadowczych, którzy mieli do dyspozycji sieć posterunków wywiadowczych na terenie obcego państwa. W zasadzie ekspozytury mogły prowadzić jedynie płytki wywiad. Równocześnie jednak pracownicy wywiadowczy ekspozytur organizowali ofensywne przedsięwzięcia operacyjne w głębi Niemiec, bazując na ludności polskiego pochodzenia.
Decydujące znaczenie dla polskich operacji wywiadowczych na terenie południowo-wschodniej Europy miała praca ekspozytury krakowskiej. Po likwidacji placówek byłego Frontu Galicyjsko-Podolskiego w Stryju i Kołomyi, agenda Oddziału II ND WP w Krakowie przejęła prowadzenie wywiadu płytkiego w Czechosłowacji, Rumunii i na Węgrzech. Dysponowała ona 95 pracownikami kadrowymi i 35 stałymi wywiadowcami, działającymi na terenie poszczególnych odcinków wywiadowczych.
CDN.
- Zaloguj lub zarejestruj się aby dodawać komentarze
- Odsłony: 1202