Irena i Jerzy Iłłakowiczowie - wykład prof. Jana Żaryna

  To już trzeci wykład z cyklu "Sylwetki niezwykłe" zorganizowany przez SPJN w dolnej sali kościoła przy pl. Grzybowskim w Warszawie.  Dwa poprzednie były poświęcone postaciom powszechnie znanym, Józefowi Piłsudskiemu oraz królowi Zygmuntowi Augustowi, ostatniemu Jagiellonowi na polskim tronie.  Teraz /2.10/ natomiast profesor Jan Żaryn opowiedział o postaciach prawie nieznanych.  Jedyną osobą z rodziny Iłłakowiczów, o której coś słyszano, była poetka i pisarka Kazimiera Iłłakowiczówna, kuzynka Jerzego Iłłakowicza, głównego bohatera wykładu.  Mimo to prelekcji wysłuchało ok 100 osób.

  Wykład przypominał sagę rodzinną i zaczął sie od przedstawienia dziadków Jerzego ze strony matki, czyli Jana i Marii Kleniewskich, ziemian z okolic Opola Lubelskiego.  Ich córka Halina poślubiła Witolda Iłłakowicza potomka inżynierskiej rodziny wywodzącej się z Litwy.  Jeden z Iłlakowiczów pracował z Lindleyem przy instalowaniu wodociągów i kanalizacji w Warszawie.  W roku 1908 urodził się ich syn Jerzy.  Ukończył on studia rolnicze w Louwain i ekonomiczne w Lozannie.  W roku 1934 poślubił starszą o dwa lata Irenę Morzycką, która była nieprzeciętną osoba.  Zacytuję fragment poświęconego jej hasła z Wikipedii  /TUTAJ/:

  "Podczas wędrówki po alpejskich górach, jeden z jej uczestników spadł w głąb wąskiej szczeliny. Wypadek ten zakończył się jego śmiercią. Irena, która podjęła się wydobycia zwłok, została spuszczona na linie i odnalazła ciało zmarłego. Została za ten czyn nagrodzona szwajcarską złotą odznaką alpinistyczną.

W Paryżu poślubiła Azisa Zangenaha – syna księcia Kurdystanu. Następnie wspólnie zamieszkali w pałacu w Persji. Irena była osobą przyzwyczajoną do częstych kontaktów rodzinnych oraz towarzyskich i z tego też powodu pobyt w Kurdystanie stawał się dla niej coraz bardziej uciążliwy. Po dwóch latach, za zgodą męża, opuściła ten rejon i udała się do Teheranu, gdzie w poselstwie polskim umożliwiono jej powrót do Polski.".

  W Wikipedii jest też dość obszerny artykuł o Jerzym Iłłakowiczu  /TUTAJ/.  W 1936 urodziła się ich córa Ligia.  Profesor Żaryn opowiadał, że Jerzy był w jak najlepszych stosunkach ze swoją kuzynką Kazimierą Iłłakowiczówną, mimo, że on był narodowcem z ONR, a Iłłakowiczówna była wielbicielką Piłsudskiego i pracowała nawet jako jego sekretarka.

  Po wybuchu wojny w 1939 oboje małżonkowie zaangażowali się w działalność konspiracyjną.  Jerzy działał w Organizacji Polskiej i NSZ, a Irena w wywiadzie w t.zw. Inspektoracie Z, udając Niemkę.  Wpadła w 1942 i trafiła na Pawiak.  Przy pomocy lekarza więziennego Felicjana Lotha przekupiono żandarma niemieckiego, który wysłał ja do obozu w Majdanku. Stamtąd wydostała ja grupa kilkunastu żołnierzy NSZ.  Przebrali oni się w mundury gestapowców, sfałszowali odpowiednie papiery i przekonali komendanta obozu, że musza zabrać Irenę z powrotem na Pawiak.  Po udanej ucieczce Irena przeszła do sekcji C zajmującej się tropieniem sowieckich agentów z PPR.  W roku 1943 została zastrzelona przez komunistów z GL.  Profesor Żaryn dowiedział się o tym całkiem niedawno przeglądając akta IPN.

  Po wkroczeniu Sowietów do Polski Jerzy Iłłakowicz przedostał się do Wiednia, a stamtąd do strefy amerykańskiej do Coburn.  Spotkał tam pułkownika wywiadu amerykańskiego Beagle'a, który znał go i jego ojca sprzed wojny.  Zaczął z nim współpracować i doprowadził do utworzenia kompanii wartowniczych z polskich żołnierzy m.in z liczącej 1400 partyzantów Brygady Świętokrzyskiej, która przedostała się do Coburn aż z Miechowa.  Nawiązał tez współpracę z wywiadem francuskim, dzięki czemu zdołał ulokować 5000 Polaków jako robotników w okolicach Dijon.

  Założył też organizację kombatancką "Ogniwo".  Wojna koreańska rozbudziła nadzieje na utworzenie we Francji armii polskiej.  Gdy w 1953 stało się jasne, że nie można na to liczyć. Jerzy Iłłakowicz zdecydował się wyjechać do USA.  Pracował tam jako bibliotekarz, ożenił sie z Amerykanka i zasłynął jako wybitny brydżysta.  Zmarł w Stanach w 1984.

  W PRL wszyscy o Iłłakowiczach zapomnieli, poza UB i SB.  Bezpieka inwigilowała i prześladowała pozostałą w kraju rodzinę Jerzego Iłłakowicza, a zwłaszcza jego córkę Ligię aż do 1989 roku.  Aby otrzymać paszport i spotkać się z ojcem w 1958 roku, musiała zgodzić się na zostanie TW wywiadu i zobowiązać się do szpiegowania ojca.  Nie wywiązała się z tego wracając po krótkim czasie do Polski.  SB wielokrotnie bezskutecznie próbowała ją potem zwerbować.  Pani Ligia działała w stanie wojennym w Komitecie Prymasowskim przy kościele św Marcina w Warszawie.  Została dotkliwie pobita przez esbeków, którzy połamali jej żebra i nogę.

  Wykład trwał półtorej godziny.  Profesor Żaryn zakończył go optymistycznym stwierdzeniem, że rodzina Iłłakowiczów ma się dobrze, rosną jej następne pokolenia i będą one podtrzymywać patriotyczne tradycje rodu.  Namawiał tez do przeczytania swojej książki "Taniec na linie nad przepaścią"  /TUTAJ/, traktującej m.in. o Iłłakowiczach

  Prelekcja została sfilmowane.  Relację wideo będzie można wkrótce obejrzeć na stronie SPJN  /TUTAJ/ i na portalu Blogpress.pl.