Niewidzialna ręka rynku

Odnotowuję z satysfakcją wypowiedzi w dyskusji nad moim artykułem z 15 grudnia „Jeszcze o mieszkaniach dla Polaków”, bo dotyczy ona podstawowych polskich problemów. Musimy w rodakach wyrobić zdolność wyczuwania i rozróżniania tego, co jest istotne od „powierzchni zjawisk”, lub jeszcze gorzej od zwykłych pyskówek.

Jest to zadanie dla „prawdziwej” elity narodu podobne do „prawdziwej” „Solidarności”, która była w istocie spontanicznym zrywem narodu i której dążenia wyrażane nie w oświadczeniach tych, którzy najczęściej prawem kaduka uważali siebie za jej reprezentantów, ale w postawie ogółu jej uczestników –nie budziły wątpliwości, że chodzi o wolną Polskę.. Sytuacja w latach 1980/81 przypominała nieco sytuację z powstania listopadowego, kiedy to obok bojowo nastawionego ludu Warszawy mieliśmy do czynienia z kunktatorskim i ugodowym nastawieniem dowództwa. Z tą chyba tylko różnicą, że ówczesne kierownictwo nie było tak mocno naszpikowane agentami jak „Solidarność”.

Owa blisko dziesięciomilionowa masa członków „Solidarności” miała nastawienie zupełnie wyraźne, czemu dawała wyraz we wszelkich zbiorowych wystąpieniach. Prości robotnicy śpiewający „Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie” o niebo przewyższali przywódców paktujących z reżimem komunistycznym i stwierdzających bez żadnej potrzeby, że „ustrój socjalistyczny im się podoba i nie chcą go zmieniać”, lub że mają zaufanie do „tego” munduru, czyli do munduru Jaruzelskiego.

Spotykając się z pracownikami różnych zakładów miałem zawsze poczucie, że jestem w Polsce między swymi, natomiast przy spotkaniach z wieloma przedstawicielami kierownictwa „Solidarności” odczuwałem niejednokrotnie fałszywą nutę.

„Solidarność” zarejestrowana, jako zupełnie nowe stowarzyszenie w roku 1989 była już zupełnie czymś innym i to nie tylko dlatego, że liczba jej członków spadła wielokrotnie, ale głównie z powodu pogwałcenia praw legalnego Związku z 1980/81 roku i przyjęcia formuły zaproponowanej przez Geremka.

Jeżeli mielibyśmy się odnieść do porównań zoologicznych było to zupełnie inne „zwierzę”, znacznie mniej szlachetnego gatunku mimo najlepszej woli wielu jej członków.


Aspekt gospodarczy problemu mieszkań dla Polaków jest bardzo ważny, ale ustępuje znacznie problematyce stworzenia materialnych warunków dla egzystencji i rozwoju polskich rodzin. A tworzą je dwa zasadnicze czynniki: miejsca pracy i mieszkania dla młodych małżeństw i nie mogą one być traktowane wyłącznie na zasadzie „towaru”.

Można się powołać na słowa Jana Pawła II, ale przecież już od czasów encykliki „Rerum novarum” Leona XV, czyli od końca XIX wieku ta prawda była znana.

Począwszy od roku 1989 nawycierano sobie sowicie gęby cytowaniem i powoływaniem się na społeczne nauczanie kościoła rzymsko katolickiego, tylko że jak to się wyraził jeden z ministrów początkowego okresu „transformacji”, bodajże Glapiński: - „niewidzialna ręka rynku rozwiąże w Polsce problem mieszkaniowy”. No i rozwiązuje po dzień dzisiejszy.

Zasada jest prosta, jeżeli na coś istnieje duże zapotrzebowanie a podaż jest mała to można zastosować dwojakie rozwiązanie: po pierwsze reglamentacja, która była stosowana w PRL określając stosowne preferencje „społeczne” – czyli w pierwszej kolejności dla naszych, tj. partyjnych, ubecji itp., lub przez cenę, co jest stosowane obecnie.

Wolny rynek mieszkań powinien istnieć, ale niezależnie od niego państwo reprezentowane w różnorakiej formie musi wziąć na siebie odpowiedzialność za pomoc w budowie mieszkań dla młodych małżeństw. W pierwszej kolejności powinny być dostarczone tanie, a w niektórych przypadkach nawet bezpłatnie działki budowlane. W Polsce terenów nadających się do wykorzystania pod budownictwo mieszkaniowe nie brakuje. Nadmienię chociażby taki fakt, że w ciągu ostatniego dziesięciolecia powierzchnia gruntów użytkowanych rolniczo skurczyła się o blisko 2,5 mln. ha. Biurokratyczne procedury stosowane przy zmianie przeznaczenia terenów mają swoje uzasadnienie z różnych powodów ze znaczącym elementem korupcyjnym.

Nie mam specjalnego zaufania do budownictwa „socjalnego” prowadzonego przez władze administracyjne. Z własnego doświadczenia i obserwacji znacznie większe nadzieje pokładałbym w budownictwie prowadzonym z inicjatywy i przy udziale samych zainteresowanych z zastosowaniem różnorodnych form do wyboru według preferencji.

Pomoc państwa powinna obejmować przygotowanie terenów budowlanych, stworzenia warunków komunikacji i udzielanie tanich kredytów. Sądząc z praktyki budownictwa prowadzonego bezpośrednio przez organy administracji wzmiankowane rozwiązanie z całą pewnością byłoby i tańsze i skuteczniejsze.


Zaznaczone obawy w odniesieniu do wywołania sytuacji kryzysowej wzorem tego, co się rzekomo stało w Stanach Zjednoczonych, w tym przypadku są zminimalizowane z uwagi na fakt osobistego zaangażowania przyszłych właścicieli i użytkowników od początku procesu. Przy okazji można tylko nadmienić, o czym zresztą pisałem przy innej okazji, że dla kryzysu amerykańskiego użyto jedynie kryptonimu „hipoteczny” ukrywając istotne źródła, którym były spekulacje finansowe banków i instytucji finansowych. Podobnie jest zresztą z kryzysem „greckim”.

Przypomina to trochę sytuację z lat trzydziestych ubiegłego wieku w Polsce, kiedy rząd podjął decyzję o ułatwieniach dla budownictwa mieszkaniowego. Straszono wówczas inflacją i innymi zagrożeniami, a jak się okazało w praktyce ani inflacji, ani zapaści finansów publicznych nie było, natomiast niezależnie od poprawy sytuacji mieszkaniowej budownictwo mieszkaniowe okazało się znakomitym kołem napędowym całej gospodarki dźwigającej się z kryzysu.


W dziedzinie mieszkań dla Polaków mamy do nadrobienia nie tylko zaległości ilościowe, ale także zasadniczą poprawę warunków użytkowania, zarówno od strony wartości technicznych jak i wielkości mieszkań

W swoim czasie proponowałem ażeby ze środków uzyskiwanych ze sprzedaży mieszkań, a także zwrotów budynków mieszkaniowych zajmowanych przez różnorakie urzędy i instytucje utworzyć fundusz pomocy budowlanej, ale rządy wolą przejadać same uzyskane pieniądze niż wykorzystywać je dla celów społecznych.

Dość powszechnie, aczkolwiek bezskutecznie zwraca się uwagę na sytuacje demograficzną Polski. Uważam, że jest to stan alarmowy, staliśmy się narodem wymierającym i należy podjąć decyzje o działaniach nadzwyczajnych.

W moim pokoleniu w okresie powojennym ludzie nie oglądali się na warunki materialne, ale masowo żenili się i mieli dzieci / do miliona rocznie/, ale my byliśmy przyzwyczajeni do ciężkich warunków bytowania i nie baliśmy się biedy.

Dzisiaj młodzi ludzie wstrzymują się z zawieraniem małżeństw i posiadaniem dzieci, bo nie mają pracy i mieszkań i nie należy się temu dziwić. Jesteśmy już przeszło kopę lat po wojnie i było dostatecznie dużo czasu ażeby stworzyć odpowiednie warunki.

Niestety władający Polską całą energię wykorzystują dla utrzymania się przy władzy i zwalczania przeciwników, a czy będzie nas 40 czy 20 milionów to dla nich już naprawdę rzecz drugorzędna. Niektórzy oceniając działania rządzących uważają, że właśnie taki jest ich cel – redukcji stanu ilościowego narodu sprawiającego tyle kłopotów.

Mamy dostatecznie dużo dowodów na to, że nie można liczyć na zmianę nastawienia rządu warszawskiego, ale mamy prawo i obowiązek tworzenia odpowiedniego stanowiska narodu polskiego, a w konsekwencji działań w postaci stałego nacisku i domagania się realizacji podstawowych zadań związanych z zapewnieniem egzystencji i rozwoju narodu.

Tylko przy takim nastawieniu społecznym można liczyć na skuteczne rozliczenie rządzących.