Paradoks pieniądza dłużnego w świetle Konstytucji RP

   Czy możliwe jest, by centralny zapis Konstytucji – mówiący o wyłącznym prawie państwa do emisji pieniądza – był łamany każdego dnia bez formalnego naruszenia prawa? Wydaje się to sprzeczne z logiką państwa prawa. A jednak właśnie z takim paradoksem mamy do czynienia w przypadku art. 227 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i działającego w jego cieniu systemu pieniądza dłużnego.

Konstytucja mówi jedno, praktyka robi drugie

   Art. 227 ust. 1 Konstytucji RP stwierdza jednoznacznie:
„Narodowemu Bankowi Polskiemu przysługuje wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej.”
To brzmi jak twarda gwarancja, że państwo – poprzez swój bank centralny – trzyma w ręku klucz do podaży pieniądza. Tyle że w rzeczywistości ten „klucz” jest jedynie do połowy funkcjonalny. Dlaczego?
Ponieważ zdecydowaną większość pieniądza w obiegu tworzą nie banki centralne, lecz banki komercyjne, i to nie na podstawie realnych oszczędności, lecz z powietrza – w momencie udzielania kredytu. Ten pieniądz jest jedynie zapisem księgowym, tworzonym w ramach systemu rezerwy cząstkowej. Ma charakter dłużny – bo pojawia się tylko wtedy, gdy ktoś się zadłuża. I znika, gdy dług zostanie spłacony.

Władza, której nie przyznano – i która nie została zakazana

   Z formalnego punktu widzenia banki nie „emitują” pieniądza, lecz „kreują” go poprzez udzielanie kredytu. To subtelne rozróżnienie pozwala prawnikom spać spokojnie. Ale z punktu widzenia obywatela i gospodarki efekt jest ten sam: nowy pieniądz pojawia się w systemie nie przez decyzję demokratycznie kontrolowanej instytucji państwowej, lecz przez decyzję prywatnych banków, kierujących się zyskiem, a nie interesem publicznym.
To prowadzi do fundamentalnego napięcia: NBP odpowiada konstytucyjnie za wartość pieniądza, ale nie kontroluje jego podaży. W praktyce oznacza to, że organ zobowiązany do stabilizowania systemu pieniężnego nie posiada narzędzi do rzeczywistej kontroli nad tym systemem.

Pieniądz, który musi zniknąć

   Ale na tym paradoksy się nie kończą. Pieniądz dłużny nie tylko powstaje z długu – on musi również zniknąć wraz ze spłatą długu. Problem w tym, że dług trzeba spłacić z odsetkami, a te nie zostały wykreowane przez system. Oznacza to, że w gospodarce zawsze będzie brakowało pieniędzy na spłatę całości zobowiązań – co prowadzi do:
- nieustannego wzrostu zadłużenia, by pokryć „dziurę” po odsetkach,
- konieczności kredytowania się państwa i obywateli, by system nie upadł,
- permanentnej nierównowagi między ilością pieniądza a ilością dóbr i usług,
- oraz regularnych kryzysów gospodarczych, które pełnią rolę „oczyszczającego resetu”.
Krótko mówiąc: mamy system, który działa tylko wtedy, gdy rośnie. A gdy nie rośnie – wali się.

Czy to zgodne z Konstytucją?

   Jeśli art. 227 mówi, że NBP ma wyłączne prawo emisji pieniądza i odpowiada za jego wartość, a w praktyce:
- pieniądz tworzą prywatne banki,
- państwo nie kontroluje jego podaży,
- gospodarka jest systemowo niestabilna z powodu strukturalnego deficytu pieniężnego,
to można zasadnie postawić pytanie: czy ten system nie narusza ducha Konstytucji – jeśli nawet nie jej litery?
Odpowiedzialność za wartość pieniądza bez realnej kontroli nad jego kreacją to pułapka konstytucyjna, w którą państwo wpadło, nie zmieniając ustroju monetarnego w ślad za rzeczywistością gospodarczą.

Czas na suwerenność pieniężną

   Z tego paradoksu można się wyplątać – ale tylko wtedy, gdy jasno postawimy diagnozę: system pieniądza dłużnego jest sprzeczny z zasadami odpowiedzialności, stabilności i suwerenności, do których zobowiązuje Konstytucja RP.

   Alternatywą jest model suwerennego pieniądza – w którym:
- pieniądz tworzy wyłącznie państwo, a nie prywatne banki,
- jego ilość rośnie proporcjonalnie do potrzeb realnej gospodarki,
- zysk z emisji pieniądza trafia do Narodu, a nie do sektora finansowego,
- a polityka pieniężna jest narzędziem dobra publicznego, a nie dźwignią spekulacji.

   To nie jest utopia – to konieczność, jeśli chcemy, by nasza Konstytucja była nie tylko deklaracją, ale także realnym narzędziem kontroli nad najważniejszym mechanizmem gospodarczym współczesności: pieniądzem.

Praeterea, puto Kaczyński discedere debere et Sakiewicz veniam petere.