Dziś mija siedemdziesiąta rocznica zdobycia przez Armię Czerwoną Konzentration Lager Auschwitz. Najczęściej mówi się przy tej okazji o zamordowanych tutaj milionie Żydów, rzadziej o innych nacjach.
Tak czy inaczej trzeba pamiętać że te miliony i tysiące składały się z pojedynczych istnień ludzkich mających swoją własną niepowtarzalną historię.
Chciałbym tutaj przypomnieć jedną z tych postaci, znaną a zarazem nieznaną.
August Kowalczyk (A.Kowalczyk*)Wraz z innymi więźniami 10 czerwca 1942 podjął próbę ucieczki po zakończeniu prac przy budowie rowu melioracyjnego. Uciekł do lasu, następnie ukrywał się w zbożu, gdzie został odnaleziony przez okoliczne kobiety, które zapewniły mu kobiece przebranie i wskazały miejsce bezpiecznego schronienia. Ukrywał się przez 7 tygodni w kryjówce na poddaszu jednego z domów w miejscowości Bojszowy. Później z fałszywymi dokumentami wyjechał na Górny Śląsk, po czym dotarł do Krakowa. Do końca wojny walczył w szeregach AK.
Dzięki pomocy Heleny Stupkowej i jej mężowi Janie Stupka, którzy zaopatrywali obóz w żywność i inne potrzebne rzeczy, August zdołał przeżyć. Później przez bunt Karnej Kompanii zdołał uciec z „fabryki śmierci” …
Część polskich więźniów politycznych osadzonych w maju w karnej kompanii w Birkenau, zagrożonych rozstrzelaniem, postanowiło podjąć zbiorową ucieczkę z miejsca pracy z momencie wieczornego sygnału zakończenia. Tymczasem z powodu silnej ulewy Kommandofuhrer SS-Hauptscharfuhrer Moll zarządził wcześniej przerwę w pracy. Gwizdek ten wprowadził zamieszanie wśród więźniów. Do ucieczki rzuciło się około 50 osób. Kilkunastu więźniów zawrócili kapowie. Zarządzono natychmiastowy pościg, podczas którego schwytano dwóch więźniów. Dostarczono ich do obozu macierzystego i osadzono ich w bunkrze 11 bloku. Pozostałych więźniów karnej kompanii popędzono z powrotem do obozu i ustawiono na podwórzu miedzy barakami nr 1 i 2 do apelu. Przez bramę wzniesiono zwłoki 13 więźniów zastrzelonych podczas pościgu. Po zakończeniu pościgu stwierdzono brak 9 więźniów w tym Augusta Kowalczyka (nr 6804).Danuta Czech, Kalendarz wydarzeń w KL. Auschiwtz, str. 179
*August Kowalczyk:
15 08 1921 – 29 07 2012
Działalność:
- aktor teatralny i filmowy,
- reżyser,
- działacz społeczny,
- dyrektor artystyczny,
- przewodniczący Krajowej Rady Polskiej Unii Ofiar Nazizmu,
- przewodniczący Rady Fundacji Pomnika-Hospicjum miastu Oświęcim,
- członek Rady Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie,
- autor książki wspomnieniowej „Refren kolczastego drutu” i tomiku poezji „Zakład asekuracyjny”.
Odznaczony:
- Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski,
- Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski,
- Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski,
- Krzyżem Oświęcimskim.
Filmy:
· Piątka z ulicy Barskiej (1953) jako Zenon
· Pokolenie (1954) jako ksiądz
· Rok pierwszy (1960) jako Krosno, oficer UB
· Kwiecień (1961) jako major Lipiec, prokurator dywizji
· Milczące ślady (1961) jako „Piorun”, dowódca oddziału
· Drugi brzeg (1962) jako sędzia śledczy
· Barwy walki (1964) jako rotmistrz, dowódca oddziału NSZ
· Rękopis znaleziony w Saragossie (1964) jako aresztujący van Wordena w imieniu św. Inkwizycji
Epilog norymberski (1970) jako Alfred Jodl
· Chłopi (1973) jako wójt
· Janosik (1974) jako austriacki generał
· Gniazdo (1974) jako dostojnik na dworze czeskim
· Wergili (1976) jako dyrektor Muzeum Auschwitz-Birkenau
· Sekret Enigmy (1979) jako płk. Rivet ze Sztabu Generalnego armii francuskiej
· Alchemik (1988) jako Seton
· Rób swoje, ryzyko jest twoje (2002) jako lekarz więzienny
Seriale TV:
· Stawka większa niż życie (1967-68) jako sturmbannführer Johann Dehne (odc. 9. Genialny plan pułkownika Krafta i odc. 16. Akcja „Liść dębu”)
· Chłopi (1971-72) jako wójt
· Janosik (1973) jako austriacki generał (odc. 7. Beczka okowity, odc. 8. Dobra cena i odc. 13. Zdrada)
· Wielka miłość Balzaka (1973) jako jasnowidz (odc. 4. Komedia ludzka)
· Polskie drogi (1977) jako gestapowiec Schroeder (odc. 9. Do broni i odc. 11. W obronie własnej)
· Znak orła (1977) jako przeor Wilhelm (odc. 1. Edukacja. 1308 i odc. 2. Słowo Zakonu)
· Układ krążenia (1977-78) jako Marek Lipczyc, dyrektor kombinatu, mąż Anny (odc. 1. Wysoka góra i odc. 2. Obwiniony)
· Tajemnica Enigmy (1980) jako płk. Rivet ze Sztabu Generalnego armii francuskiej (odc. 2. Zaproszenie do Warszawy, odc. 5. Żólte kartki i odc. 7. W sidłach Abwehry)
· Alchemik Sendivius (1988) jako Seton
· Kanclerz (1989) jako stary szlachcic, zwolennik Maksymiliana (odc. 3., 4., i 5.)
