W cieniu Kremla? Zapiski z Mołdawii

Moskiewska presja,  mołdawska kontra

Ta rosyjska obecność i rosyjska presja przynoszą też jednak reakcję drugiej strony. Wzrasta w społeczeństwie mołdawskim poparcie pomysłu wejścia Mołdowy w skład Rumunii. O ile w referendum, które odbyło się 18 lat temu, ponad 94% mołdawskich obywateli opowiedziało się za niezależnością państwową, o tyle po 17 latach niepodległości sondaż opinii publicznej pokazał, że niemal 30% Mołdawian jest za zjednoczeniem z  Bukaresztem. Skądinąd rumuńscy politycy wykorzystują każdą okazję, aby wspierać rumuńskojęzycznego sąsiada, zarówno poprzez udzielanie Kiszyniowowi wysokich, w praktyce bezzwrotnych (nieoprocentowanych) pożyczek (ciekawe, że znacznie większych niż to, co dają USA i Unia Europejska…) jak też choćby przez bardzo mocne wspieranie na forum UE, także w Parlamencie Europejskim, Mołdowy i „przyciąganie” jej bliżej Brukseli niż Moskwy. Jest to do tego stopnia gorliwe i manifestacyjne, że władze Unii wręcz ograniczają ilość rumuńskich europosłów w oficjalnych delegacjach udających się do Kiszyniowa.
Unijni eksperci i analitycy podkreślają, że z sześciu krajów Partnerstwa Wschodniego (Ukraina, Białoruś, Mołdawia, Gruzja, Armenia, Azerbejdżan) to właśnie Kiszyniów poczynił ostatnio największe postępy na drodze do członkostwa w eurostrukturach. Większe na pewno niż Kijów, nie mówiąc o Mińsku, ale też większe niż Tbilisi, Erywań, czy Baku. Nie chodzi tylko o kwestie ekonomiczne, bo oczywiście łatwiej jest robić postęp, tak jak Mołdowa, odbijając się nie z najniższego pułapu. Chodzi też o reformę administracji, wymiaru sprawiedliwości, walkę z korupcją i tym podobne, dość rzeczy egzotyczne w innych krajach Partnerstwa Wschodniego. Mołdawianie od trzech lat maja proeuropejski, a nie pro moskiewski rząd, którego premierem jest Vlad Filat. Ale nawet pełna dobrych intencji i chcąca uciekać od Moskwy władza, tak jak Salomon: z próżnego nie naleje. Ten biedny kraj jest absolutnie uzależniony od importu paliw i surowców. Szacuje się, że aż 90% społeczeństwa żyje poniżej podstawowego minimum egzystencji. Można się domyślać, że dane te są oparte o oficjalne zarobki ludzi, co przy olbrzymiej „szarej strefie” mało współgra z rzeczywistą sytuacją ludzi. Mołdawia jest więc na amerykańskiej, unijnej, ale przede wszystkim rumuńskiej kroplówce, co zapewnia przetrwanie, ale trochę rozleniwia i odstręcza od podejmowania polityki oszczędności oraz koniecznych zmian w gospodarce. Kiszyniów to stolica kraju z całą pewnością demokratycznego. Nie jest to demokracja ani idealna, ani bezgrzeszna, ale jednak, gdy chodzi o wolności polityczne i wolności społeczne Amerykanie z Freedom House, oceniają, że w tych dziedzinach Mołdowa wyprzedza i Rosję, i Białoruś czy Iran, nie mówiąc już o „swoim” Naddniestrzu.

Droga do Bukaresztu

Na ulicach najbiedniejszej stolicy Europy, mnóstwo świetnych, drogich aut. Kontrasty są tu widoczne na każdym kroku. Ceny samochodów nie są tu specjalnie niższe niż w Niemczech czy Francji, ale cena nabywcza jest wielokrotnie mniejsza. Ale jednak wciąż amatorów na samochody terenowe czy limuzyny jest sporo.
Kosztując, świetnych skądinąd, (polecam) mołdawskich win w „podziemnym mieście wina” („orasul vinicol sultanovic”) czyli w największej położonej, niedaleko Kiszyniowa, w miejscowości Cricova i wspominając mój pobyt przed trzema laty w podobnym miejscu, czyli Milesti, zaczynam rozumieć czemu Mołdowę tak dotknął chwilowy zakaz importu ich win do Rosji. Cricova to kilka poziomów i dosłownie miliony butelek czerwonego i białego wina trzymanego poniżej poziomu morza (-50 i -100 metrów) jest tu około 10 milionów butelek! W Milesti natomiast niespełna 2 miliony.
Mam wrażenie, ze jednak, wbrew powierzchownej rusyfikacji i wysiłkom Kremla  ten kraj krok po kroku zmierza w kierunku… tzw. „wielkiej Rumunii”. Za Rumunią świadczy nie tylko ten sam język i bardzo podobna kultura, ale też niemalże bliźniacza flaga.  Alternatywą dla tej powolnej drogi do Bukaresztu nie jest już chyba, na szczęście, droga do Moskwy. Jest nią raczej własne, odrębne mołdawskie państwo. Ileż narodów na terenie dawnego ZSRR mogłoby Mołdawianom zazdrościć takiej alternatywy?

*Fragment reportażu, który ukazał się w dzisiejszej „Gazecie Polskiej”.