Jak AK czerwonoarmistów pogoniło

ZAPOMNIANE ZWYCIĘSTWO NAD SOWIETAMI POD KURYŁÓWKĄ 6-8 MAJA 1945 r Przez długie lata była wymazana z historii. Bitwa należy do największych zwycięstw oddziałów partyzanckich podziemia antykomunistycznego. Kuryłówka w zemście została spacyfikowana przez NKWD. Sowieci spalili 229 budynków mieszkalnych i 503 gospodarczych. Zginęło 9 mieszkańców. 

Oddział Partyzancki NOW-AK Jana Przysiężniaka „Ojca Jana”, operujący w Lasach Janowskich był jedną z najlepiej wyposażonych jednostek tego typu w całym polskim podziemiu. 
.

TŁO BITWY ZARYS WYDARZEŃ 
                                                                                                            Pod koniec lipca 1944 r oddziały Armii Czerwonej zajęły okolice Leżajska. NKWD i kontrwywiad wojskowy dokonywał aresztowań żołnierzy Armii Krajowej, Narodowej Organizacji Wojskowej i przedstawicieli Delegatury Rządu na Kraj. Pomimo represji przystąpiono do odbudowy konspiracyjnych struktur organizacji niepodległościowych.
                                                                                                                                                                                                                      
Mjr Franciszek Przysiężniak „Ojciec Jan” do działalności konspiracyjnej powrócił po zamordowaniu przez funkcjonariuszy UB 31 marca 1945 r. w Kuryłówce k. Leżajska żony Janiny. Stał na czele Komendy Oddziałów Leśnych Okręgu Rzeszów Narodowego Zjednoczenia Wojskowego.

Franciszek Przysiężniak pod wpływem silnej perswazji oficera politycznego Inspektoratu Rzeszowskiego Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Tadeusza Kaczurby „Tatar” postanowił podjąć walkę.                                                                                   
                                                                                             
Na polecenie kapitana Franciszka Przysiężniaka, oddział Bronisława Gliniaka „Radwana” zorganizował obronę w centrum Kuryłówki odpierając dwa ataki Sowietów. Do walki wprowadzono oddziały Stanisława Pelczara „Majki” i Franciszka Kazuba „Lisa”
                                                                                                                                                                                                                                  
6 maja 1945 r. do Cieplic wkroczył oddział NKWD, którego dowódcą był Stepan Wołczasty z Piskorowic członek UPA i były policjant ukraiński. Sowieci wdarli się na posterunek MO i uprowadzili czterech przebywających w nim wówczas milicjantów, których następnie prawdopodobnie zamordowali. 

W trakcie napadu doszło do wymiany ognia między pozostałymi cieplickimi milicjantami a oddziałem sowieckim. Tego samego dnia niewielki oddział rozpoznawczy dotarł do Kuryłówki, został jednak przepędzony przez ogień karabinów maszynowych zgrupowania ,,Ojca Jana". Starcie z Sowietami było jednak nieuchronne.
                                                     
Rankiem 7 maja 1945 r. w kierunku Kulna wyruszył patrol żołnierzy z oddziału ,,Majki". Przed Kulnem natknął się na tyralierę sowiecką. 

Doszło do wymiany ognia, co zaalarmowało pozostałe, znajdujące się w pobliskich miejscowościach oddziały partyzanckie podporządkowane Franciszkowi Przysiężniakowi ,,Ojciec Jan"          

Odgłos wystrzałów zaalarmował żołnierzy ,,Radwana", którzy stanowili ubezpieczenie Kuryłówki. Nie mając wyraźnego rozkazu, ,,Radwan" zaczął się wycofywać. 

Odwrót został wstrzymany w centrum wsi, gdy na pole bitwy przybył ,,Ojciec Jan". 
                                                                                                                                                                                     
Oddział ,,Radwana" otrzymał rozkaz obrony okolic szkoły i budynku gminy. Atakom sowieckim opierał się przez blisko godzinę, po czym otrzymał wsparcie oddziału ,,Majki", ściągniętego do Kuryłówki z sąsiedniego Tarnawca. 

Partyzantom udało się odeprzeć 3 duże ataki NKWD. W dokumentach i relacjach z bitwy najczęściej wymienia się liczbę około 57 zabitych enkawudzistów. Ze strony NOW poległo 7 żołnierzy, zaś 5 zostało ciężko rannych.
                                                                                                                                                                                                                                                           
Niestety dostępne opracowania nie przytaczają nazwisk poległych polskich żołnierzy.

Punkt dowodzenia oddziałów polskich znajdował się na plebani w Kuryłówce. Z  wieży kościoła prowadzono obserwację pola bitwy. Na plebanię po bitwie zwożono rannych i tu ich opatrywano. Oczywiście wszystko za zgodą księdza proboszcza Kazimierza Węgłowskiego.

Po zakończonej bitwie oddz Narodowego Zjednoczenia Woskowego odeszły za San.

Mając doświadczenie z lat okupacji większość mieszkańców opuściła zabudowania w obawie przed akcją odwetową. W wiosce zostały kobiety, starcy oraz nieliczni mężczyźni, którzy przygotowali według nich bezpieczne schronienia.                 

7 maja 1945 r Sowieci swoich zabitych pozabierali z pola walki, w między czasie do wioski podchodziło coraz więcej czerwonoarmistów. 8 maja sowieckie NKWD szczelnym kordonem otoczyło wieś. Tego samego dnia inny oddział NKWD, prowadzony przez wspomnianego wcześniej Stepana Wołczastego, wkroczył do Przymiarek, gdzie zastrzelił 7 osób.

W Przymiarkach enkawudzistom pomagali Ukraińcy ,,z lasu". Akcja na Przymiarki nie była dziełem przypadku. 5 dni wcześniej odprawiona tam została uroczysta Msza Święta z okazji Święta 3 Maja, w której uczestniczyły oddziały Jana Totha ,,Mewy" i por. Ludwika Reichla ,,Podhalanina".
                                                                
Żołnierze z rakietnicami i płonącymi pochodniami w Kuryłówce, szli od domu do domu od stodoły do stodoły paląc wszystko. Spaleniu uległo 229 budynków mieszkalnych i 503 budynki gospodarcze. Zginęło 9 mieszkańców znanych z imienia i nazwiska.
 .   
                                                                                                                                                                              
ZGINĘLI WÓWCZAS 

Jerzy Buczko lat 48

Mikołaj Bielak lat 65

Stanisław Czapla lat 24

Jan Czapla lat 64

Franciszek Góral lat 65

Jan Josse lat 74

Michał Kostek lat 70

Karol Kycia lat 25

Julian Makara lat 38 i inni nieznani…
                                                                                                        
                                                                                                                                                              
Natarcie sowieckie załamało się. Nastąpiło przegrupowanie oddziałów NKWD, które chciały okrążyć obrońców od strony Sanu. I ten atak sowiecki został odparty, tym razem przez oddział ,,Wołyniaka", który zdążył w porę dotrzeć z Ożanny. 

Ciągłe walki trwały blisko 7 godzin, do godziny 13.00. Około godziny 15.00 Sowieci jeszcze raz próbowali złamać opór, atakując frontalnie od strony lasu na północny wschód od Kuryłówki. I to natarcie załamało się w ogniu broni maszynowej.
                                                                                                                                                                              
Późnym popołudniem, spodziewając się kolejnego ataku, ,,Ojciec Jan" wydał rozkaz wycofania się z wioski. Z nimi ewakuowała się część mieszkańców Kuryłówki.

Oddział ,,Majki" wycofał się w rejon Przychojca, oddział ,,Radwana" na południe w kierunku Jarosławia, a ,,Wołyniak" ze swoimi ludźmi odskoczył na lewy brzeg Sanu w okolice Grodziska Dolnego. 

Z oddziałami NOW Kuryłówkę opuściła część jej mieszkańców. Słusznie przeczuwano, że Sowieci będą chcieli się zemścić na ludności cywilnej za porażkę poniesioną z rąk partyzantów.                                    
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  
14 maja 1945 r. NKWD rozbiło posterunek MO w Majdanie Sieniawskim. W wiosce enkawudziści dopuścili się gwałtów. Komenda Okręgu NOW kilka tygodni po pacyfikacji Kuryłówki przez NKWD wypłaciła mieszkańcom wsi zapomogi, przeznaczając na nie część pieniędzy zdobytych w akcji ekspropriacyjnej na bank w Przemyślu, przeprowadzonej 26 czerwca 1945 r.
 
*****
                                                                                                                            
Przez kilkadziesiąt lat bitwa pod Kuryłówką otoczona była milczeniem. O bitwie pod Kuryłówką przypominają rozsiane na kilku cmentarzach mogiły poległych wówczas żołnierzy polskiego podziemia oraz groby na cmentarzu w Tarnawcu.
.

UPAMIĘTNIENIA BITWY 
                                                                                                             Walki pod Kuryłówką zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, napisem na jednej z tablic. 6 maja 2018 r odsłonięto we wsi Pomnik Bitwy pod Kuryłówką.

Janina Przysiężniak „JAGA” z domu Oleszkiewicz (1922-1945) żona płk. Franciszka Przysiężniaka „OJCIEC JAN” łączniczka i sanitariuszka oddziałów NOW Armii Krajowej. Aresztowana została przez NKWD w Kuryłówce koło Leżajska w Wielki Czwartek 1945 r. przez ubowców Stanisława Supryniuka, Szefa UB w Nisku. 

Mimo, iż była w 7 miesiącu ciąży, poddano ją ciężkim torturom, nst. pozornie zwolniono, ale gdy wyszła z samochodu została zastrzelona serią z pistoletu maszynowego, przez funkcjonariusza UB Andrzeja Machaja. Bandyta ubek strzelał jej w plecy. 31 marca 1945 r zginęła 23 letnia Janina Przysiężniak ,,Jaga" razem z nienarodzonym dzieckiem. 

-------------------------
https://aordycz.blogspot.com/2...

https://kedyw.pl/index.php/202...

https://historykon.pl/7-maja-1...

https://dzieje.pl/tag/bitwa-po...