Bohaterowie Rzeczypospolitej. Irena Sendler

IRENA SENDLEROWA ,,JOLANTA" MATKA DZIECI HOLOKAUSTU.
Nigdy nie czuła się bohaterką. W czasie II wojny światowej marzyła, aby mieć suche buty. Jej historia wzrusza i daje nadzieję, że nawet w najmroczniejszych czasach można pozostać Człowiekiem.
Sendlerowa do końca czasów PRL pozostawała nieznana, mimo że uratowała 2 razy więcej ludzi, niż osławiony Oskar Schindler.
Jej postać została odkryta dla świata dzięki czwórkce uczennic z Kansas. Zainspirował ich nauczyciel Norman Conard w ramach przygotowań do olimpiady historycznej w 1999 r Wystawiły wtedy sztukę teatralną poświęconą Polce.
Ich 10-minutowe przedstawienie tak się spodobało, że w nst. miesiącach wystawiały ją niemal w całych Stanach Zjednoczonych. Dalej historia potoczyła się bardzo szybko, a postać Ireny Sendlerowej stała się rozpoznawalna na całym świecie.
Irena Sendlerowa uratowała ok 2,5 tys żydowskich dzieci przed Zagładą. Ocaliła nie tylko ich życie, ale też tożsamość, dzieciństwo i godność. Do końca pozostała skromna.
.
BIOGRAFIA IRENY SENDLEROWEJ.
Irena Stanisława Sendlerowa z domu Krzyżanowska „Jolanta” urodziła się 15 lutego 1910 w Warszawie. Jej ojcem był Stanisław Krzyżanowski, lekarz społecznik, leczący m.in ubogich ludzi narodowości żydowskiej. Był również człowiekiem zaangażowanym w działalność o charakterze niepodległościowym.
W życiu kierowała się dwiema zasadami. Po pierwsze, ,,ludzi należy dzielić na dobrych i złych. Rasa, pochodzenie, religia, wykształcenie, majątek nie mają żadnego znaczenia". Po drugie, tonącemu trzeba podać rękę, nawet jeśli nie umie się pływać.
Pytana o to, co najważniejsze, odpowiadała bez wahania: ,,Miłość, tolerancja i pokora". Z pokorą znosiła cierpienie. Z pokorą przyjmowała odznaczenia.
Studia na Uniwersytecie Warszawskim podjęła w 1928 r. W czasie nauki wstąpiła do Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej. Studiowała prawo i polonistykę, żadnego z kierunków nie ukończyła.
Krótko przed wybuchem wojny przygotowała pracę magisterską poświęconą Elizie Orzeszkowej a jej obronę planowała na jesień 1939 r.
W 1931 r poślubiła asystenta na wydziale filologii klasycznej Mieczysława Sendlera, Uniwersytetu Warszawskiego. Mieczysław oficer kampanii wrześniowej spędził 5 i pół roku w niemieckim obozie jenieckim w Woldenbergu.
.
ŻYCIE ZAWODOWE.
Życie zawodowe zaczęła Sendlerowa w 1932 r podejmując pracę w dziale prawnym Sekcji Pomocy Matce i Dziecku przy Wolnej Wszechnicy Polskiej. Pełniła jednocześnie funkcję pracowniczki socjalnej, psychoterapeutki i powiedzielibyśmy dziś edukatorki seksualnej.
Kiedy w 1935 r sekcję zlikwidowano, dostała etat w Wydziale Opieki Społecznej i Zdrowia Publicznego Zarządu Miasta St. Warszawy. Tam zastała ją wojna.
W czasie II wojny światowej Irena Sendlerowa związana była z Wydziałem Opieki Społecznej m. Warszawy i w porozumieniu z Radą Główną Opiekuńczą od początku wojny niosła ratunek prześladowanym Żydom, a w szczególnie dzieciom żydowskim.
Całą okupację pracowała w warszawskim Wydziale Opieki; najpierw pomagała polskim żołnierzom, potem cywilom warszawiakom.
Już jesienią 1939 r. opieka nad dziećmi żydowskimi zostaje odebrana polskiej administracji i przekazana gminom żydowskim, a jej przyjaciółki i koleżanki Żydówki wyrzucane są z pracy.
Jako jedna z nielicznych wyrażała otwarty sprzeciw wobec rosnącego antysemityzmu. Anna Bikont w książce „Sendlerowa w ukryciu” pisze: ,,Kiedy pobito jej koleżankę Żydówkę, Irena rzuciła się na bojówkarza z pięściami, krzycząc ,,Ty bandyto!".
Za swoją postawę została zawieszona w prawach studenckich.
.
II WOJNA ŚWIATOWA.
Po wybuchu wojny Irena Sendlerowa kontynuowała pracę społeczną. W wolnym czasie pomagała rannym żołnierzom chorym na gruźlicę w Szpitalu Ujazdowskim, pozyskiwała dla nich również nielegalną pomoc od tajnej komórki PPS-u.
Po jakimś czasie zmieniła pracę na działalność w ośrodku społecznym znajdującym się bliżej domu. Zajmowała się przyznawaniem zasiłków najbiedniejszym rodzinom,
Pomagała również młodzieży uniknąć wywózek w głąb Rzeszy, załatwiając im zatrudnienie w spółdzielni inwalidów. W tajemnicy pomagała także znajomym Żydom, przyznając im zasiłki i organizując dożywianie.
.
IRENA SENDLEROWA KONSPIRATORKA.
Pod koniec 1942 r powstała Rada Pomocy Żydom ,,Żegota'' Irena wtedy stanęła na czele referatu dziecięcego.
Irena Sendlerowa zaczęła współpracować z Radą Pomocy Żydom „Żegota”, a po kilku m-cach kierowała już nowo utworzonym referatem dziecięcym. Pod pseudonimem „Jolanta” ze współpracowniczkami ratowała dzieci z warszawskiego getta.
Fałszowała dokumentację, wpisując do niej polskie nazwiska, i przerzucała maluchy na „aryjską stronę”. Kobiety pomagały, jak tylko mogły. Później grupa ta zyskała nazwę „siatki Sendlerowej” lub „łączniczek Sendlerowej”.
Z zaufanymi łączniczkami zaczęła przemycać Żydowskie dzieci na „aryjską stronę” miasta. Małe dzieci, usypiane wcześniej środkami nasennymi, często wynoszone były z getta w koszykach, workach czy skrzynkach.
Wybierały jedną z kilku wcześniej ustalonych dróg ucieczki. Były nimi m.in. tramwaje, ciężarówki sanitarne, budynek sądów na ul. Leszno czy piwnice kamienic, sąsiadujących z granicą getta.
Dzieci z getta warszawskiego szmuglowała, z pomocą zaufanych osób na aryjską stroną, a nst. umieszczała je najczęściej w polskich zaufanych rodzinach, a także w zakonnych zakładach sióstr Rodziny Maryi i służebniczek starowiejskich, sierocińcach oraz w innych placówkach.

Po wydostaniu się na „aryjską stronę” miasta dzieci trafiały do prywatnych mieszkań łączniczek, tworzących sieć tzw. „punktów opiekuńczych”. Tam przystosowywano je do nowego środowiska, uczono języka polskiego, nowych imion i nazwisk oraz pacierza.
Co ważne, prawdziwe dane dzieci były zapisywane na bibułkach, a kartoteki przechowywano w domu Sendlerowej. W ten sposób ocaliła ich tożsamość, umożliwiło to również kontrolę, czy nikomu nie dzieje się krzywda i gdzie kto przebywa.
Sendlerowa pomagała też dorosłym. Załatwiała fikcyjne meldunki, żeby przysługiwały im kartki, aby mogli chodzić do stołówek miejskich. Kiedy powstaje getto, zapewnia sobie przepustkę.
Znajdowała czas, żeby wejść tam kilka razy dziennie. Była szczupła, więc mogła założyć kilka swetrów, ab obłożyć się masłem.

Była wybitną organizatorką. Miała w głowie setki adresów, z godziny na godzinę potrafiła zorganizować komuś pomoc. Chore dziecko? Dzięki Żegocie może załatwić lekarza.
Wiadomo, że chore dziecko płacze, a to znaczy niebezpieczeństwo dla wszystkich ukrywających się. Takie drobne rzeczy decydowały o życiu i śmierci.
W getcie towarzyszyła przyjaciołom w rozpaczliwych próbach prowadzenia normalnego życia, organizowania zajęć dla dzieci, odczytach, koncertach, świętach, konspiracji.
Dokumenty nie zostały utracone nawet w czasie aresztowania Sendlerowej. Ukryła je i przechowała Janina Grabowska. Według niektórych opowieści bibułki z nazwiskami dzieci Irena trzymała w słoiku zakopanym w ogrodzie Jadwigi Piotrowskiej.
Po wojnie dzięki Adolfowi Bermanowi cała dokumentacja miała trafić do Izraela.
.
ARESZTOWANIE IRENY SENDLEROWEJ
20 października 1943 r, funkcjonariusze gestapo aresztowali ją i uwięzili na Pawiaku. Aresztowanie było wynikiem zdekonspirowania jednej ze ,,skrzynek'' kontaktowych RPŻ.
Zdekonspirowana ,,skrzynka'' kontaktowa, czyli lokal należący do bardzo zaufanych osób, gdzie spotykali się członkowie ,,Żegoty'' i otrzymywali zadania znajdował się w pralni przy ulicy Brackiej.
Właścicielka lokalu nie wytrzymała tortur i wydała gestapowcom nazwisko Ireny Sendlerowej. Gestapowcy dysponowali materiałem w postaci całej teczki donosów, które konfidenci składali na Irenę Sendlerową do siedziby gestapo.
11 agentów zaczęło przeszukanie, jednak cudem nie trafili na żadne obciążające dowody, choć w mieszkaniu Sendlerowej były puste blankiety dokumentów, gotówka, a co najgorsze listy z nazwiskami wyprowadzonych z getta żydowskich dzieci.
Gdy o 6 rano gestapowcy kazali jej się ubierać i wyprowadzili ją z mieszkania Irena Sendlerowa poczuła ulgę. Cieszyła się, że wróg nie znalazł niczego, co pozwoliłoby na dalsze aresztowania. Zarazem wiedziała, że dla niej samej nadciąga najgorsze.
.
NA PAWIAKU.
Irena uparcie powtarzała, że zatrzymano ją na skutek jakiegoś potwornego nieporozumienia. Zarzekała się, że jest pracownicą socjalną i nie pomagała żadnym Żydom. Wreszcie agent stracił cierpliwość i kazał ją wyprowadzić.
,,Niech tak będzie pani Sendler. Jeszcze porozmawiamy, obiecuję” takie zdanie miał wypowiedzieć na odchodnym
Irena Sendlerowa spędziła 100 dni na Pawiaku, gdzie była wielokrotnie bestiasko torturowana. Przez lata kategorycznie odmawiała rozmów o tym, co konkretnie Niemcy zrobili jej w czasie pobytu na Pawiaku.
Wiadomo, że nie zorientowali się, że mają do czynienia z jedną z najważniejszych osób w siatce pomagającej Żydom. Gdyby ten fakt wyszedł na jaw, zapewne obeszliby się z bohaterką podziemia jeszcze brutalniej.
Niemcy nie mieli litości. Bili tak, że łuki brwiowe rozrywały się, zalewając twarze krwią, pękały kości, kończyny były wykręcane pod zupełnie nienaturalnym kątem, a swąd przypalonego rozgrzanym żelazem ciała przyprawiał o mdłości.
Choć Sendlerowa milczała na temat bicia i innych tortur, wiadomo, że przeszła wiele. Gdy opuściła mury więzienia była w strasznym stanie. Miała połamane kości nóg i stóp, a całe jej ciało znaczyły blizny i jątrzące się bolesne rany, których ślady nosiła później przez całe życie.

Po 3 miesiącach skazano ją na karę śmierci. Mimo koszmarnego bólu i ciągłego strachu przed tym, że jej imię zostanie wyczytane pośród osób przeznaczonych do egzekucji, trzymała się nadziei, którą dali jej przyjaciele z Żegoty.
Za pośrednictwem innych więźniów Sendlerowej przekazano informację, że organizacja robi wszystko, by wydostać ją z piekła. Wykonanie egzekucji wstrzymali działacze ,,Żegoty'': Julian Grobelny i Maria Szulisławska- Palester.
Udało się im przekupić jednego z gestapowców. Irena Sendlerowa została ,,rozstrzelana'' tak zapisano w dokumentach. Zostaje potajemnie wypuszczona na wolność 20 stycznia 1944.
.
W POWSTANIU WARSZAWSKIM
Krótko przed wybuchem powstania warszawskiego, z Jadwigą Piotrowską zakopała zaszyfrowaną kartotekę „Żegoty” w 2 butelkach w ogrodzie domu Piotrowskiej przy ul. Lekarskiej 9.
Wybuch powstania Warszawskiego zastał ją na Mokotowie. Ponieważ ukończyła 6 m-czny kurs PCK dla pielęgniarek, została sanitariuszką w powstańczym punkcie sanitarnym przy ul. Łowickiej 51.
Po zajęciu tej części dzielnicy przez Niemców Powstańczy Punkt Ratowniczo-Sanitarny nr 2 z kilkudziesięcio osobową grupą ludności cywilnej został przeniesiony do budynku SGGW przy ul. Rakowieckiej i na ul. Fałata 4.
W czasie wypędzania ludności z Mokotowa, 14 września 1944, dzięki przekupieniu niemieckich konwojentów, ranni i chorzy zamiast na Dworzec Zachodni trafili na Okęcie.
Tam Irena Sendlerowa uczestniczyła w tworzeniu szpitala późniejszy Szpital Czerwonego Krzyża nr 2 w którym została pielęgniarką, a następnie siostrą oddziałową.
Po wyzwoleniu lewobrzeżnej części miasta w styczniu 1945 szpital został przekształcony w Dom Dziecka Warszawy.
.
PO WYZWOLENIU....
Według powojennych relacji, w wyniku działań „Żegoty” i współpracujących z nią organizacji podjęto próbę uratowania ok. 2500 żydowskich dzieci. Nie wszystkie przeżyły wojnę.
Około 1300 znalazło pomoc w polskich rodzinach, ok. 500 w zakładach prowadzonych przez zgromadzenia zakonne, ok. 500 w zakładach Rady Głównej Opiekuńczej.
Ok. 200 w Pogotowiu Opiekuńczym Miejskim w Domu ks. Boduena, a ok. 100 nastolatków w wieku 15–16 lat trafiło do partyzantki. Nie wszystkie dzieci przeżyły do dnia wyzwolenia.
.
W ŁAPACH UBECJI.
Po wojnie była wielokrotnie przesłuchiwana przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Była oskarżana m.in. o zatrudnianie członków Armii Krajowej.
W 1949 po przesłuchaniach straciła syna który urodził się przedwcześnie i po 11 dniach zmarł.
Uwolniona dzięki interwencji jednej z uratowanych kobiet- Irena Majewska, która po wojnie wyszła za mąż za szefa stołecznego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego
Każde uratowane przez siebie dziecko Sendlerowa uważała jako usprawiedliwienie swojego istnienia na tym świecie. Michał Głowiński jeden z ocalonych przez Irenę Sendlerową wyjaśnił, że Irena Sendlerowa mogła dokonać ratowania istnień w skali tak ogromnej, że wręcz nieprawdopodobnej:
,,To wielkie dzieło ratowania wymagało geniuszu organizacyjnego. Ona go posiadała, umiała zaplanować działania w strasznej rzeczywistości okupacyjnej, ale też przewidzieć ich skutki,
Umiała stworzyć zespół współpracowników i nimi kierować, a także współdziałać z ludźmi z wielu kręgów społecznych i politycznych, religijnych i towarzyskich. To dzięki tym niezwykłym talentom mogła dokonać tego, czego dokonała.
I dzięki odwadze wprost niebywałej. Była człowiekiem czynu, którego celem nieustannym stało się niesienie dobra. Człowiekiem czynu, który nie bał się narażenia własnego życia dla ratowania życia innych.''
.
ODZNACZENIA I ORDERY.
15 grudnia 1965 r Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu Yad Vashem w Jerozolimie przyznał działaczce socjalistycznej i społecznej Irenie Sendlerowej medal ,,Sprawiedliwy wśród Narodów Świata'' jako dowód uznania, że w czasie II wojny światowej, znarażeniem własnego życia ratowała Żydów przed Zagładą.
Sprawiedliwej przysługiwało prawo zasadzenia swojego drzewka pamięci w Alei Sprawiedliwych w Jerozolimie. Do tego wydarzenia doszło dopiero w 1983 r, ponieważ wcześniej władze PRL odmawiały Irenie Sendlerowej wydania paszportu.
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski 1996 r
Medal Sprawiedliwej Wśród Narodów Świata 1965 r
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski 1963 r
Medal „Za Zasługi w Służbie Zdrowia”
Złoty Krzyż Zasługi 1947 r
Order Uśmiechu (2007)
Order Orła Białego 2003 r
Order Ecce Homo 2002 r
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski 2001 r
Nie była jednak zadowolona z tych odznaczeń, mówiąc, że ,,Po Jedwabnem potrzebny jest bohater''. Szczególnie bliska była jej natomiast Nagroda im. Jana Karskiego ,,Za Odwagę i Serce'', przyznany na wniosek dzieci Order Uśmiechu oraz list z gratulacjami i apostolskim błogosławieństwem nadesłany z Watykanu przez papieża Jana Pawła II.
Była 2 krotną kandydatką do otrzymania pokojowej Nagrody Nobla. Komisja noblowska nigdy nie zdecydowała się na przyznała jej tejże nagrody. Ale dla Ireny Sendlerowej to nie było ważne, dla niej nagrodą Nobla było to, że szkoły są nazywane jej imieniem.
W 2006 r Stowarzyszenie Dzieci Holocaustu przy udziale Ministerstwa Spraw Zagranicznych ustanowiło nagrodę im. Ireny Sendlerowej „Za naprawianie świata”, przyznawaną nauczycielom i wychowawcom.
Partnerem nagrody jest Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej. Nagroda w wysokości 10 tys. dolarów przyznawana jest corocznie decyzją kapituły w Stanach Zjednoczonych i w Polsce dwóm laureatom z tych krajów.
.
ŚMIERĆ ZWYKŁEJ -NIEZWYKŁEJ KOBIETY.
Zmarła 12 maja 2008 r. W Warszawie po ciężkiej chorobie. Miała 98 lat. Irena Sendler cierpiała na ciężkie zapalenie płuc, oraz niewydolność krążenia.
Pogrzeb odbył się 15 maja 2008 na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Została pochowana w kwaterze 54 (rząd 4, grób 22)
https://www.facebook.com…