Wiadomość z przeszłości

Gdyby ktoś spytał Państwa: kto jest autorem słów: „Polska Chrystusem narodów”, co odrzeklibyście?  Może ktoś powiedziałby, że to przecież Mickiewicz włożył w usta Księdza Piotra w III części Dziadów te prorocze słowa i zaraz potem należałoby jednym tchem wyrecytować, że wpisują się one w mesjanistyczną koncepcję roli naszego kraju ukutą przez poetę? W okrągłą rocznicę pierwszego wydania Ballad i romansów, czyli dwa wieki od umownej daty rozpoczęcia okresu romantyzmu, mało romantycznie i dosyć brutalnie należy powiedzieć: ten, kto by dał taką odpowiedź; tkwiłby w błędzie.
Promocja Polski na znaczną figurę wśród narodów to sprawka Kordiana - przy czym Słowacki nie poważył się mieszać Osoby Zbawiciela do porównawczych zabiegów - napisał tylko: „Polska Winkelriedem narodów”. To jednak wystarczyło, by jakiś bezimienny patriota-wizjoner podstawił jedno pod drugie i w ten sposób powstał ten podniosły, ale bardziej szkodliwy niż pożyteczny mit.
Do tej pory znalazłam w sieci tylko dwóch autorów, którzy zwracają uwagę na tą nadinterpretację: jednym jest dr Maria Makaruk w artykule pt. „Fantomy „Dziadów” czyli jak czytać Mickiewicza?” drugim prof. Bogusław Dopart. Na marginesie trzeba nadmienić, że w 2022 roku, wybranym rokiem Romantyzmu Polskiego książka Pana Profesora, pt. Poemat profetyczny. O Dziadach drezdeńskich Adama Mickiewicza pozostaje niemożliwa do nabycia. Żadne wydawnictwo nie zdecydowało się zaryzykować wznowienia pozycji – no, nic… na pewno szykują się z tym na Gwiazdkę…
            Ja do wniosków, które wyciągnęli wspomniani autorzy doszłam okrężną, teologiczną drogą. Chrystus to wywodzący się z greki tytuł Naszego Pana oznaczający Mesjasza. W teologii rozróżnia się Chrystusa od Jezusa z Nazaretu. Między tymi pojęciami istnieje przepaść – przepaść stopnia naszego pojmowania Osoby Syna Bożego. Nazwanie Jezusa Chrystusem uwzględnia przyjęcie sercem tajemnicy Paschy i Zmartwychwstania, a więc wymaga wielkiego skoku wiary, który dokonał się  u świadków wydarzeń zbawczych u zarania Kościoła. Dziwiło mnie zatem, że wieszcz nasz, obeznany przecież w kwestiach religijnych, jak wielu Jego epoki, miałby, mówiąc o Ojczyźnie użyć tak doniosłego tytułu chrystologicznego. Aby ten termin mógł być w tym kontekście uprawniony, należałoby wykazać, że przynajmniej części krajów otworzyły się oczy i uznały w końcu wyjątkową rolę naszej Ojczyzny w dziejach świata. Dowodów na to, jak wiemy próżno szukać.
Polska w widzeniu Księdza Piotra kroczy tylko i aż Jezusowymi drogami. Tutaj - pełna zgoda: Polsce, jak Jezusowi wiernie towarzyszą: niezrozumienie, samotność, odosobnienie, wyszydzenie, deprecjacja, cierpienie. Analogie te pobrzmiewają nie tylko w Dziadach, ale wyraźniej jeszcze w Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego, gdzie w stylizowanym na kształt prologu Ewangelii Janowej, tekście przedstawione są dzieje Europy, aż do umęczenia i złożenia do grobu - w niebyt państwowy, Polski.
Ojczyzna, owszem ma szansę na zmartwychwstanie z  niewoli śmierci; z tym, że poeta jasno i wyraźnie przestrzega: „Ale Naród polski nie jest bóstwem, jak Chrystus, więc dusza jego pielgrzymując po otchłani  zbłądzić może, i byłby odwleczony powrót jej do ciała i zmartwychwstanie”. W którym roku zakończyła się nasza pielgrzymka po otchłani - w 1918, 1945, w 1989? A może wyczekiwany trzeci dzień, dzień rezurekcji jeszcze dla nas nie nadszedł?
Fraza „Polska Chrystusem narodów” nie wyszła spod pióra Adama Mickiewicza, za to zawarł poeta w III części Dziadów pewne pytanie, które tyczy się drogich nam, bo naszych, czasów. Pytanie jest retoryczne, zadaje je demon egzorcyzmowany przez księdza Piotra, a brzmi ono: „A wiesz ty, co to będzie z Polską za lat dwieście?”.
Wieszcz nie zostałby nazwany wieszczem, gdyby pozbawiony był przynależących tej nazwie właściwości, może więc warto na chwilę, hipotetycznie założyć, że wskazany w tekście liczebnik nie znalazł się tam tylko dla dopełnienia rymu.
200 lat od wydania w Dreźnie Dziadów minie w 2032 roku… Czasu mało – rachujmy więc sumienia, bo wydarzenia, których cień przeczuwa demon już mogą majaczyć na horyzoncie. Warto skorzystać w badaniu siebie z inspirujących wskazówek, które Mickiewicz zawarł w Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego, lekturę można zacząć od strony szóstej, od Xiąg pielgrzymstwa polskiego. To raptem kilkanaście stron.
Najstaranniej sumienie swe winni sondować rządzący; rozważając, czy stoją na czele Ojczyzny, czy tylko na Jej wierzchu… Ponieważ sławny tekst o narodzie jako lawie to nie tylko apoteoza naszych słowiańskich, gorących serc, ale także i może przede wszystkim - krytyka kondycji tych, którzy do władzy się rwą.