Turecka rozgrywka (1)

Na mocy traktatu pokojowego z Sevres dokonano faktycznego rozbioru Turcji.
 
       Po wycofaniu się Bułgarii z wojny w końcu września 1918 roku położenie Turcji znacznie się pogorszyło – odcięte zostały połączenia komunikacyjne z Niemcami, a wojska alianckie po pokonaniu armii bułgarskiej ruszyły w kierunku Stambułu.
 
       Gdy w dniu 2 października Niemcy zawiadomiły władze tureckie o podjęciu rozmów pokojowych władze w Stambule zwróciły się do Stanów Zjednoczonych o pośredniczenie w rozmowach pokojowych. W połowie października 1918 roku Komitet Jedności i Postępu podał się do dymisji (jego przywódcy uciekli następnie do Odessy na pokładzie niemieckiego okrętu), a rządy przejęli politycy opozycyjni z Ahmetem Izzetem na czele.
 
        W rządzie brytyjskim zdania na temat warunków pokoju z Turcją były podzielone. Jedna grupa polityków z lordem Curzonem i Austenem Chamberlainem opowiadała się za postawieniem Turcji twardych warunków. Miały one zapewnić bezpieczeństwo połączeń z Indiami oraz spokój w całym świecie muzułmańskim. Druga grupa z Henrym Wilsonem, szefem sztabów brytyjskich, proponowała łagodniejsze potraktowanie niedawnego wroga. Turcja miała przede wszystkim zgodzić się na otwarcie Cieśnin, co dałoby Wielkiej Brytanii przewagę strategiczną w regionie Morza Śródziemnego oraz Morza Czarnego.
 
       Negocjacje o zawieszeniu broni z Turcją rozpoczęły się 27 października 1918 r. na pokładzie okrętu brytyjskiego „Agamemnon”  w porcie Mudros na greckiej wyspie Lemnos. Brytyjczyków reprezentował admirał Somerset Arthur Gough--Calthorpe, który otrzymał szerokie pełnomocnictwa do zawarcia, w zależności od rozwoju sytuacji, porozumienia na twardych bądź łagodnych warunkach.
 
       Londynowi chodziło przede wszystkim o otwarcie przez Turcję Cieśnin. Stronie tureckiej zależało z kolei przede wszystkim na niedopuszczeniu do Stambułu wojsk greckich. W zamian za takie gwarancje tureccy delegaci przyjęli wszystkie warunki Brytyjczyków. Zawieszenie broni podpisano w dniu 30 października. Tym samym Turcja zdała się całkowicie na Londyn.
 
       Władze brytyjskie rozpatrywały wiele wariantów. Ostatecznie zwyciężyło przekonanie, że utworzenie na Bliskim Wschodzie małych jednostek politycznych pod patronatem Wielkiej Brytanii i innych zwycięskich mocarstw będzie dla interesów brytyjskich lepszym rozwiązaniem niż ich aneksja. Plan utrzymania integralności terytorialnej imperium osmańskiego jako stabilizatora sytuacji w regionie został odrzucony.
 
       Wobec wycofania się Rosji z gry, słabości militarnej Włoch oraz faktu, iż Stany Zjednoczone nie były w stanie wojny z imperium osmańskim, przyszłość całego Bliskiego Wschodu znalazła się w rękach Wielkiej Brytanii i Francji. Państwa te zawarły już w maju 1916 roku  porozumienie Sykes–Picot dotyczące podziału Bliskiego Wschodu po zakończeniu wojny światowej.
 
       W grudniu 1918 roku podczas spotkania Georgesa Clemenceau  z D. Lloyd George’em uzgodniono przyjęcie porozumienia Sykes–Picot jako podstawy nowego ładu na Bliskim Wschodzie. Francja zrezygnowała z dążenia do kontrolowania regionu Mosulu i zgodziła się, aby Wielka Brytania zarządzała Palestyną. W zamian oczekiwała potwierdzenia przez Londyn jej prawa do zwierzchności nad Syrią, udziału w podziale wpływów z ropy mosulskiej oraz ustępstw w sprawach Afryki Północnej.
 
        Obradujący jednak w tym samym czasie  w Londynie specjalny komitet międzyministerialny (Eastern Committee) pod kierownictwem lorda Curzona uznał, że porozumienie Sykes–Picot nie jest korzystne dla Wielkiej Brytanii. Komitet opowiedział się za ściślejszym powiązaniem Bliskiego Wschodu z Wielką Brytanią i był przeciwny przekazaniu Syrii (okupowanej przez wojska brytyjskie) Paryżowi.
 
        W rezultacie w momencie rozpoczęcia się konferencji pokojowej w Paryżu w styczniu 1919 roku alianci nie mieli uzgodnionego planu w sprawie Bliskiego Wschodu. Wykorzystując to strona osmańska zgłosiła własny plan przewidujący przyznanie jedynie autonomii krajom arabskim. Z oczywistych przyczyn został on odrzucony przez aliantów.
 
        Poza kwestią przyszłości ziem arabskich, konferencja zajęła się sprawami Ormian, Greków, Żydów i Persów.
 
        We wrześniu 1919 roku  Wielka Brytania i Francja podpisały w Deauville porozumienie o kontynuowaniu rozmów dwustronnych w Londynie. Pierwsza runda odbyła się w grudniu 1919 roku, a druga – w formie konferencji londyńskiej – w lutym–kwietniu 1920 roku Konferencja wypracowała propozycje, które zostały przedstawione i przyjęte na konferencji w San Remo w dniach 16–26 kwietnia 1920 roku, a następnie przekazane Turcji do podpisania w formie traktatu pokojowego z Sevres. Nastąpiło to 10 sierpnia 1920 roku.
 
        Poza stratami terytorialnymi, Turcja zobowiązana do ograniczenia liczebności armii do zaledwie 15 tys. żołnierzy. Jej siły porządkowe nie mogły przekroczyć liczby 35 tys. ludzi. Na podstawie porozumienia o spłacie zadłużenia sprzed wojny finanse państwa przechodziły pod kontrolę aliantów. Państwa ententy, licząc z  koniecznością wyegzekwowania tych warunków przy pomocy siły, w dniu 16 marca 1920 roku zajęły Stambuł.
 
        Artykuł 94 traktatu przewidywał, że Syria i Mezopotamia miały być wstępnie uznane – zgodnie z Paktem Ligi Narodów – za niepodległe państwa pod administracyjnym nadzorem państw mandatowych do czasu osiągnięcia zdolności do samodzielnego istnienia. Artykuł 95 uznawał Palestynę jako kraj pod mandatem jednego z mocarstw. Mandatariusz zobowiązywał się do wdrożenia w życie deklaracji rządu brytyjskiego z 2 listopada 1917 roku o utworzeniu w Palestynie „kolebki narodowej dla narodu żydowskiego”.
 
        Podpisanie traktatu z Sevres nie oznaczało ostatecznego uregulowania spraw Bliskiego Wschodu. W czasie, gdy w Europie toczyły się rozmowy pokojowe, na Bliskim Wschodzie doszło do burzliwych wydarzeń. Pod naciskiem greckiego premiera Eleftheriosa Venizelosa,  Francja i Wielka Brytania  zgodziły się na wysłanie korpusu greckich wojsk do Izmiru. Rozpoczęty w dniu 15 maja 1919 roku desant miał oficjalnie na celu utrzymanie porządku w mieście. Nieoficjalnie chodziło o ograniczenie ambicji Włoch do zajęcia tego terytorium. Wojska włoskie bowiem, na mocy punktu 7. porozumienia o zawieszeniu broni w Mudros, znajdowały się już w prowincji Adalia.
 
        Grecja miała ambicje stać się mocarstwem we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego i zająć miejsce słabnącego imperium osmańskiego jako gwaranta brytyjskich szlaków komunikacyjnych przez Kanał Sueski do Indii i dalej na Wschód. W zamian Ateny oczekiwały od Wielkiej Brytanii poparcia dyplomatycznego i pomocy materialnej. Polityka Venizelosa  wzbudziła wątpliwości w samej Grecji. Szef sztabu armii greckiej gen. Ioannis Metaxas zwrócił uwagę, iż Grecy stanowili zdecydowaną mniejszość na tureckim wybrzeżu. Metaxas uważał więc, że przejęcie przez Grecję niektórych terenów  na wybrzeżu Azji Mniejszej zrodzi w Turcji ruch na rzecz odzyskania tych terenów, a ewentualne zdobycze  będą trudne do obrony z wojskowego punktu widzenia.
 
        Włochy, na znak protestu przeciwko działaniom Greków, wycofały się z prac nad układem pokojowym. W Turcji natomiast narastał opór przeciwko planom ententy. Po antymuzułmańskich aktach przemocy w Izmirze w Turcji nasiliły się nastroje antygreckie.
 
       Na przełomie lipca i  sierpnia 1919 roku w Erzurum odbył się kongres sił narodowych, na którym zaapelowano do obrony wschodnich prowincji państwa. Podobne zjazdy odbyły się w innych częściach Anatolii, a we wrześniu 1919 roku w Sivas doszło do ogólnokrajowego zjazdu, na którym proklamowano powstanie Stowarzyszenia Obrony Praw Narodowych Anatolii i Rumelii (Anadolu ve Rumeli Mudafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti). Stowarzyszenie przyjęło Pakt Narodowy (Misak-ı Milli), w którym zawarto postulaty kongresu z Erzurum. Uznano w nim, że terytoria zamieszkałe przez większość muzułmańską w momencie podpisania zawieszenia powinny pozostać w granicach tureckiego państwa. Pakt Narodowy wyrażał w ten sposób sprzeciw wobec planów rozbioru imperium osmańskiego. Na czele narodowców stał Mustafa Kemal.
 
        W dniu 22 października 1919 roku rząd w Stambule i ruch Mustafy Kemala podpisały w Amasyi porozumienie przewidujące przeprowadzenie wyborów do parlamentu. W ich rezultacie większość mandatów zdobyli narodowcy, a  nowy parlament przyjął w styczniu 1920 roku Pakt Narodowy.
 
         Zwycięstwo kemalistów było wynikiem obaw o przyszłość kraju w związku z planami jego podziału. Państwa Ententy przewidywały, iż  Anatolia i Tracja zostaną podzielone na terytoria mandatowe kontrolowane przez Francję, Włochy, Grecję i USA. Rozważano także utworzenie w Anatolii francuskiej i włoskiej strefy wpływów. Grecja miała otrzymać prawie całą Trację oraz Izmir. Po długich dyskusjach alianci przyjęli projekt prezydenta Wilsona przewidujący oddanie Ormianom dużego terytorium z miastami Erzurum i Trapezuntem nad Morzem Czarnym.
 
 
CDN.
 
 
 

Forum jest miejscem wymiany opinii użytkowników, myśli, informacji, komentarzy, nawiązywania kontaktów i rodzenia się inicjatyw. Dlatego eliminowane będą wszelkie wpisy wielokrotne, zawierające wulgarne słowa i wyrażenia, groźby karalne, obrzucanie się obelgami, obrażanie forumowiczów, członków redakcji i innych osób. Bezwzględnie będziemy zwalczali trollowanie, wszczynanie awantur i prowokowanie. Jeśli czyjaś opinia nie została dopuszczona, to znaczy, że zaliczona została do jednej z wymienionych kategorii. Jednocześnie podkreślamy, iż rozumiemy, że nasze środowisko chce mieć miejsce odreagowywania wielu lat poniżania i ciągłej nagonki na nas przez obóz "miłości", ale nie upoważnia to do stosowania wulgarnego języka. Dopuszczalna jest natomiast nawet najostrzejsza krytyka, ale bez wycieczek osobistych.

Komentarze

Obrazek użytkownika Zygmunt Korus

05-07-2019 [23:22] - Zygmunt Korus | Link:

Mam nadzieję, że odpowie Pan na pytanie, dlaczego ormiańskie komando mścicieli za ludobójstwo Osmanów (akcja Nemezis) jawnie i buńczucznie wykonało wyroki na przywódcach młodotureckich zabijając ich w różnych miejscach Europy, nie ponosząc za to kar? Komu na tym zależało: Niemcom czy Brytyjczykom?

Obrazek użytkownika Godziemba

10-07-2019 [09:04] - Godziemba | Link:

To nie jest tematem mojego eseju.

Is fecit, cui prodest.