LIKWIDACJA JOW - PIS PRZECIW SITWOM

Prezes Jarosław Kaczyński podczas Nadzwyczajnego Zjazdu Klubów Gazety Polskiej zapowiedział zmiany w ordynacji wyborczej do samorządu terytorialnego. Zmiany są ograniczone do dwóch kwestii -poszerzenia zakresu ordynacji proporcjonalnej w mniejszych gminach oraz zakazu kandydowania jednocześnie na różnych szczeblach samorządu (np. na radnego sejmiku wojewódzkiego i prezydenta miasta). To skromne zmiany jednak Paweł Kukiz już zapowiedział akcję w obronie sitw w najmniejszych gminach. Toczy się gra o to, czy rady miast i gmin będą tylko dodatkami do prezydentów miast czy realnym organem kontrolnym.
Polakom od lat wbijana jest zbitka pojęciowa „złe partie, dobra obywatelskość”. Początkiem był chyba okres schyłku PRL kiedy zamiast normalnych partii politycznych jak w Europie Zachodniej miały powstać ruchy obywatelskie ze znaczkiem „Solidarności” i pod patronatem światłych autorytetów skupionych wokół „Gazety Wyborczej”. Ten populizm pseudoobywatelski przecięła kampania Lecha Wałęsy na Prezydenta RP w 1990 r. i powstanie Porozumienia Centrum jako pierwszej partii wywodzącej się z „Solidarności”. Podczas reformy samorządowej w 1998 r. usiłowano kontynuować przeciwstawienie „złe państwo, dobry samorząd”absolutyzując przekazywanie wszystkich kompetencji w dół.. PiS nie był zwolennikiem reformy z 2012 tworzącej odrębne wybory wójta, burmistrza i prezydenta od rady samorządu. Pomysłodawcą zmiany było środowisko PO a łyknęło ją w swej naiwności SLD. W rezultacie masowo w terenie powstały komitety typu „Włodarz Miasta i podwładni”. Owe komitety układu rządzącego samorządem realizowały hasło Donalda Tuska, „nie róbmy polityki, budujmy mosty”. W dodatku o zgrozo hasło Tuska realizowano często bez udziału najbardziej zainteresowanych czyli samej PO.
Media liberalne prześcigały się w straszeniu postulowanymi rzekomo przez PiS zmianami. Miał być zakaz startu dla komitatów obywatelskich w wyborach do samorządu (lub przynajmniej do sejmików) i próg 10% uprawniający do udziału w podziale mandatów (teraz jest 5%). Nie podnoszono oficjalnie postulatu powrotu do wyborów wójta, burmistrza czy prezydenta przez radę samorządu. Pytany o to Prezes Kaczyński powiedział, że to byłaby zbyt duża zmiana. Rozważano ograniczenie wyborów wójta, burmistrza i prezydenta do jednej tury wyborów czyli wygrana zwykłą większością głosów. Zaletą tej zmiany byłoby obniżenie kosztów wyborów bo nie byłoby drugiej tury. Jednak te poprawki pozostały w czasem w sferze marzeń lub złośliwości totalnej opozycji.
Przykłady praktycznych skutków funkcjonowania JOW w małych gminach można mnożyć. W kampanii prezydenckiej Pawła Kukiza wspierał Prezydent Lubina Robert Raczyński. W 2010 r. Robert Raczyński wygrał wybory prezydenta miasta w I turze uzyskując 72,40 % głosów. Komitet Wyborczy Wyborców Robert Raczyński 2006 uzyskał 50,29% głosów i obsadził 16 z 23 mandatów w radzie miasta. Ponieważ tamte wybory odbywały się według ordynacji proporcjonalnej opozycja uzyskała PO 4 mandaty (16,56 % głosów) i PiS 3 mandaty (12,06 % głosów). Swoja reprezentację w radzie gminy miało 78,91 % wyborów.
W wyborach w 2014 r. kandydat Robert Raczyński ponownie wygrał w I turze uzyskując 55,05 % głosów. W wyborach do rady miasta KWW Robert Raczyński 2006 uzyskał 55,05 % głosów, PiS 21,58 % głosów a KWW Razem 11,31 % głosów. Jednak ponieważ tym razem obowiązywały 23 JOW-y w Lubinie, KWW Robert Raczyński obsadził 22 z 23 mandatów a PiS i KWW Razem – zero. Jedyny formalnie opozycyjny radny startował z własnego komitetu i uzyskał 1,32 % głosów (285 głosów). Reprezentację w radzie gminy Lubina w 2014 posiada tylko 56,37 % wyborców czyli o ponad 22 % mniej niż w przypadku wyborów proporcjonalnych.
Sympatie mieszkańców Lubina nie uległy radykalnym zmianom ale układ sił w radzie gminy jest zdecydowanie odmienny. Spróbujmy sobie wyobrazić jak ma wyglądać kontrola prezydenta miasta i podległego mu aparatu przez jednego opozycyjnego radnego. O ile jeszcze jest radnym opozycyjnym.
Na zjeździe Klubów Gazety Polskiej Prezes Jarosław Kaczyński jako przykład patologicznych skutków JOW wymienił rządzony przez PiS pobliski Tomaszów Mazowiecki. W wyborach do rady miasta PiS uzyskał 34,47 % głosów, Lewica Razem 15,94 %, PO 15,10 % KWW Wszyscy Razem 12,85 % a KWW Forum Samorządowe 2014 otrzymało 12,15 % głosów. PiS przy uzyskaniu nieco ponad 1/3 głosów mieszkańców Tomaszowa Mazowieckiego obsadził 20 z 23 mandatów w radzie gminy, a po jednym mają Lewica Razem, PO i komitet lokalny.
Wybory według mechanizmu stworzonego w 2002 r. są faktycznie plebiscytem za lub przeciw prezydentowi czy burmistrzowi. I jeżeli urzędujący wójt czy burmistrz przegrywa wybory to idzie za tym wymiana znacznej części radnych. Jednak zwykle umiejętne wykorzystanie tysięcy okazji do autopromocji urzędującego szefa samorządu czy jego ludzi (otwieranie dowolnej inwestycji, ogłaszanie ważnych decyzji itp.) stwarza gigantyczną przewagę nad każdym potencjalnym konkurentem. W niektórych gminach sprawni burmistrzowie czy prezydenci animują komitety lokalne podszywające się pod ogólnopolskie partie prawicy czy lewicy. Wtedy zabierano parę procent decydujących o uzyskaniu mandatu.
System JOW oznacza poważne osłabienie struktur ogólnopolskich partii politycznych. Bezpartyjni radni opozycji mają trudniejszą sytuację bo radni związani z partią mogą liczyć na współpracę z parlamentarzystami. Wyobraźmy sobie tych ludzi, którzy w małej gminie gdzie samorząd jest największym pracodawcą podejmują walkę polityczną z wójtem. Nie mogą liczyć na wsparcie opozycyjnych radnych bo ich nie ma lub prawie nie ma. Partie polityczne skoro nie mają przełożenia na samorząd to te sprawy ich nie interesują. W gminie jest tylko jedna partia, chociaż formalnie nie jest jako partia zarejestrowana.
Wobec sprzeciwu Prezydenta Andrzeja Dudy PiS zrezygnował z postulatu ograniczenia możliwości pełnienia funkcji wójta, prezydenta i burmistrza do dwóch kadencji. Ta zmiana nie zyskała poparcia umożliwiając trwanie wielu włodarzom samorządu na swoich funkcjach. Niedługo dowiemy się czy Prezydent Andrzej Duda poprze zmiany ograniczające sitwy funkcjonujące w małych gminach. Z kim jest Pan Prezydent.