Eugeniusz Bodo zamordowany przez Rosjan

Urodził się 28 grudnia 1899 w Genewie, właśc. Bohdan Eugène Junod (zm. 7 października 1943 w Kotłasie) – polski aktor filmowy, rewiowy i teatralny. Syn Polki i Szwajcara, reżyser, scenarzysta, tancerz, piosenkarz i producent filmowy. Jeden z najwybitniejszych i najpopularniejszych aktorów międzywojennego polskiego kina i teatru.

Pseudonim sceniczny – „Bodo” – pochodzi od pierwszych sylab imion: jego pierwszego imienia (Bohdan) i matki (Jadwiga Anna Dorota). 

Aktor przez całe życie zachował obywatelstwo Szwajcarii (co przyczyniło się do jego śmierci), jednak fakt ten nie był powszechnie znany w okresie międzywojennym.

Zadebiutował na deskach ojcowskiej „Uranii”, prawdopodobnie w numerze opisywanym we wspomnieniach Ludwika Starskiego jako „10-letni kowboj Bodo – cudowne dziecko XX wieku”. Imię kowboja stało się artystycznym pseudonimem artysty.

W 1917 zaczął występować jako piosenkarz i tancerz na scenach rewiowych, początkowo w Poznaniu i Lublinie, a od 1919 w Warszawie m.in. w kabaretach: „Qui Pro Quo”, „Morskie Oko”, „Cyganeria” i „Cyrulik Warszawski”. W 1925 zadebiutował w filmie Rywale i od tego momentu rozpoczęła się jego ogromna popularność. Ogółem zagrał w ponad 30 filmach. Grał zarówno role amantów, tragiczne, komediowe i w filmach muzycznych. Śpiewane przez niego w filmach piosenki stawały się w Polsce szlagierami. 
W latach 30. zaczął pisać scenariusze, a tuż przed wybuchem II wojny światowej zaczął reżyserować filmy, w których grał główne role. Był producentem i jednym ze współwłaścicieli (od 1931) wytwórni filmowej B.W.B. (skrót od nazwisk właścicieli Bodo, Waszyński i Brodzisz), która zrealizowała m.in. Bezimiennych bohaterów (1932) i Głos pustyni (1932) oraz właścicielem od 1933 wytwórni „Urania-Film” (nazwał ją na cześć firmy nieżyjącego już ojca), w której powstały jego największe przeboje. W 1939 podpisał bardzo korzystny kontrakt z amerykańską wytwórnią filmową.

W 1935 występował w Palestynie, a w 1938 z programem estradowym z Mirą Zimińską. W 1939 zamieszkiwał w Warszawie przy ul. Marszałkowskiej 132, a w kwietniu tego roku otworzył w Warszawie przy ul. Foksal 17 kawiarnię Café-Bodo. Na piętrze kupił czteropokojowy apartament. Rozpoczął przygotowania do reżyserii nowego filmu "Uwaga – szpieg!". Pod koniec sierpnia 1939 anonsowano realizację w prasie tego filmu (Bodo miał był być jego reżyserem i zagrać w nim) oraz innej produkcji, w której miał wystąpić aktor ("Moja mama to ja"). W tym miesiącu podpisał kontrakt z nowym teatrem „Tip-Top”.

Po wybuchu II wojny światowej, we wrześniu 1939 oddał kawiarnię w dzierżawę i, uciekając przed wojną, przeniósł się do Lwowa, gdzie zamieszkał w podlwowskich Brzuchowicach. Tam, znając biegle rosyjski, został konferansjerem i występował w teatrze Tea-Jazz Henryka Warsa. Dokonywał nagrań swoich piosenek w wersji rosyjskiej. Wtedy też, po powrocie z jednego z tournée po ZSRR, postanowił wyemigrować do USA i złożył w tej sprawie dokumenty, ujawniając obywatelstwo szwajcarskie.

Nie zdążył wyjechać. Po ataku III Rzeszy na ZSRR NKWD aresztowało go 26 czerwca 1941 w mieszkaniu (lub według innej relacji w Parku Jezuickim) i wywiozło do Moskwy, a 9 lipca 1941 został osadzony w więzieniu w Ufie. Przyczyną aresztowania było ujawnienie paszportu szwajcarskiego, wskutek czego był podejrzany o działalność szpiegowską. 

Na początku 1942 został poddany pierwszym przesłuchaniom, a w maju 1942 został przeniesiony do więzienia Butyrki w Moskwie, gdzie został poddany kolejnym przesłuchaniom. Decyzją specjalnej narady przy NKWD ZSRR na wniosek z 30 października 1942 podpisany przez Piotra Fiodotowa został skazany na 5 lat ciężkiego obozu wychowawczego jako element społecznie niebezpieczny. Wyrok został zatwierdzony 13 stycznia 1943. 

W czasie pobytu w Moskwie o jego uwolnienie starali się w imieniu ambasady polskiej Stanisław Kot i Tadeusz Romer, jednak władze sowieckie nie wyraziły na to zgody ze względu na szwajcarskie obywatelstwo Bodo. Z tych samych przyczyn nie objęła go amnestia dla obywateli polskich. Dodatkowo władze sowieckie uznały interwencję polskiej ambasady jako kolejny dowód na jego domniemane szpiegostwo. Pomiędzy styczniem a kwietniem 1943 jego współwięźniem na Butyrkach był 21-letni wówczas Alfred Mirek, późniejszy rosyjski muzykolog, który opisał swoje wspomnienia w wydanej w 1989 autobiografii „Dziennik więźnia”.

14 maja 1943 odtransportowano go z Moskwy do łagru w Kotłasie, w którym 19 czerwca został zdiagnozowany przez komisję lekarską jako niezdolny do pracy z powodu pelagry wskutek głodu i wyniszczenia. Został umieszczony w obozowym szpitalu (wedle dokumentów szpitala obozowego przebywał w szpitalu już od 14 maja). 

22 czerwca zapadła decyzja, aby „inwalidę cierpiącego na nieuleczalną chorobę” zwolnić z więzienia. Zmarł 7 października 1943, po czym został pochowany w zbiorowym grobie. Jako przyczynę śmierci podano gruźlicę płuc przy towarzyszącej pelagrze. Jednak w czasach PRL-u, ze względów politycznych, głoszono fałszywą wersję, zgodnie z którą Bodo miał zostać rozstrzelany przez Niemców po ich wkroczeniu do Lwowa.

18 października 1991 został zrehabilitowany przez rosyjskie władze na podstawie artykułu 3 Ustawy Federacji Rosyjskiej „O Rehabilitacji Ofiar Politycznych Represji”. 2 października 2011 w Kotłasie na cmentarzu Makaricha odsłonięty został pomnik, będący także symboliczną mogiłą artysty. Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 74-3-7).


Żródło:
https://pl.wikipedia.org…
https://www.rp.pl/histor…
https://culture.pl/pl/tw…
https://naszahistoria.pl…