Ankieta KAI

Katolicka Agencja Informacyjna przepytała mnie o "Brexit", jego skutki dla Polski i UE oraz o przyszłość Unii. Oto pytania i moje odpowiedzi

1.Co oznacza „Brexit” dla UE?

 

To na pewno znaczące osłabienie pozycji geopolitycznej Unii i w relacjach z USA i z Chinami i ‒ co mnie jako polskiego polityka najbardziej martwi ‒ z Rosją. Nie znamy jeszcze skutków ekonomicznych: prawdę mówiąc jest to wciąż „randka w ciemno”.  Z obu stron – „Brexiterów” i zwolenników „remain” (pozostać) słyszeliśmy demagogiczne spekulacje ‒ albo że Brexit nie będzie miał żadnego wpływu (sic!), albo że będzie to istny gospodarczy Armageddon. Należy sądzić, że skutki „Brexitu” ocenimy dopiero w przeciągu dwóch lat, może wcześniej, gdy będziemy wiedzieli jakie porozumienie o współpracy handlowej (i nie tylko) wynegocjował Londyn z Brukselą. W interesie obu stron jest, to, aby „rozwód” był „aksamitny” ‒ czyli żeby nie doszło do wojny celnej. Niemieccy i francuscy politycy, którzy bojąc się eurosceptycznej epidemii chcą wyrzucić Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej jak najszybciej z UE, zapominają, że Wielka Brytania jest głównym importerem francuskich szampanów i niemieckich samochodów. Zapewne zatem na dłuższą metę zwycięży rozsądek, a nie emocje.

 

2. Jaka będzie, a właściwie jaka powinna być UE po Brexicie?

 

Nie wiem, jaka będzie Unia. Na razie większość polityków europejskiego establishmentu wyciąga bardzo mylne wnioski z brytyjskiego głosowania. Dokładnie w ten wtorek w PE w czasie debaty na temat konkluzji pierwszej po „Brexicie” Rady Europejskiej szef liberałów Guy Verhofstadt  mówił, że Unia albo się zmieni, albo umrze. Pełna zgoda, tyle że recepta, którą on proponuje: federalizacja, superpaństwo, więcej kompetencji dla Brukseli – tylko tę śmierć Unii przyśpieszy. Ale z drugiej strony, też liberał, premier Holandii Mark Rutte wyraźnie dowodził, że Unia nie może udawać, że nic się nie stało i  że wszystko było dotąd OK. Podkreślał, że nie powinniśmy biec w kierunku pogłębionej integracji. Jak widać, nawet w obozie międzynarodówki liberalnej są rożne głosy i tam też są eurorealiści. To tworzy nadzieję, że współpracując z politykami różnych krajów i różnych, jednak, opcji Polska może skutecznie forsować swój stary projekt „Europy Ojczyzn” czyli w jakiejś mierze  „Unii minimum” ‒struktury, która organizuje współpracę prawie 30 państw członkowskich, ale nie ma poczucia omnipotencji i nie jest zazdrosna o kompetencje państw narodowych.

 

3. Co „Brexit” oznacza dla Polski w UE? Zagrożenie, katastrofa jak chcą niektórzy, czy może szansa?

 

Formalnie „Brexitu” jeszcze nie ma. Decyzje muszą podjąć władze w Londynie, ale jak widać z tym się nie śpieszą. Proces opuszczania UE przez Zjednoczone Królestwo potrwa około dwóch lat i czy zakończy się rzeczywiście „Brexitem”, też nie wiadomo. Zakładając jednak, że on będzie, musimy pilnować warunków nowej umowy Londyn – Bruksela, aby zagwarantować Polsce utrzymanie bardzo wysokiego eksportu na Wyspy Brytyjskie – rzędu 11 miliardów złotych rocznie (Londyn wyszedł na drugą pozycję po Berlinie na liście naszych największych importerów). Główne jednak obawy mam nie w kontekście ekonomii, ale geopolityki. Wielka Brytania to 16% PKB UE i nie chce mi się wierzyć, że Unia nie będzie chciała być w bliskim związku z krajem, który nie tylko dawał 1/6 unijnego GDP, ale też stanowi 1/8 unijnej populacji.

 

Zakładając jednak, że „Brexit” będzie (choć nie jestem o tym przekonany), zagrożenia dostrzegam w wymiarze: 1. geopolitycznym, 2. potencjalnie gospodarczym, 3. w kwestii problemów Polaków na Wyspach. Geopolitycznie wyjście Londynu oznacza z jednej strony osłabienie UE względem Rosji, bo Wielka Brytania to spośród 4 największych państw Unii kraj najbardziej realistyczny w ocenie tego, co robi Kreml (znacznie bardziej niż Niemcy, Francja i Włochy). Zaś z drugiej strony przyniesie wzmocnienie roli tandemu Niemcy ‒ Francja, co przy słabości prezydenta Francoisa Hollande'a w praktyce oznacza zwiększenie dominacji Berlina. Ekonomicznie: potencjalne utrudnienia w handlu (bariery celne) mogą ograniczyć tam zbyt polskich towarów, a  przez to osłabić polskie firmy, które eksportują do Wielkiej Brytanii. Wreszcie na wskutek kampanii referendalnej demony antypolonizmu zostały w społeczeństwie brytyjskim uwolnione i Polacy coraz częściej są atakowani: wulgarne napisy, wyzwiska, pobicia, ostracyzm w pracy czy w szkole – to rzeczy, które mogą nasilić się po formalnym rozwodzie Londynu z Brukselą. Jest też jednak druga strona tego medalu. Powrót do ojczyzny dziesiątków bądź setek tysięcy Polaków stamtąd może znacząco zaktywizować polską gospodarkę, nie mówiąc już o istotnym wzmocnieniu demograficznym. 

 

Wszystko to jednak są na razie spekulacje. Jaki scenariusz będzie realizowany, zależy od decyzji brytyjskich elit, które muszą zdecydować czy w ogóle, a jeśli tak, to kiedy ich kraj powinien opuścić UE, a także od elit Unii, które muszą podjąć strategiczną decyzję czy będą emocjonalnie, w ramach rewanżu za „Brexit”, upokarzać Brytyjczyków i wypychać ich z UE, czy też elity te kierowane wspólnym interesem będą starać się Wielką Brytanię zatrzymać „inside” czyli wewnątrz Wspólnot Europejskich