Masakra wiernych w kaplicy w Chrynowie na Wołyniu

Dziś Dzień Męczeństwa Duchowieństwa Polskiego. Kościół w Polsce obchodzi 29 kwietnia ustanowiony przez Episkopat w 2002 r. Dzień Męczeństwa Duchowieństwa Polskiego. Upamiętnia księży ofiary systemów totalitarnych, szczególnie nazizmu, komunizmu i banderyzmu. Oto poniżej wierne świadectwo męczeństwa ks. Jana Kotwickiego i Jego wiernych w katolickiej kaplicy w Chrynowie na Ziemi Włodzimierskiej, Krwawa Niedziela 11 lipca 1943 r. :
........Z tego co zapmiętałam nasza kolonia Bolesławówka, choć była mała, liczyła tylko 11 numerów, była wybitnie polska, nie było u nas, ani jednej rodziny ukraińskiej, czy żydowskiej. Za to już dwa kilometry od nas, znajdowała się duża wieś ukraińska Horyczów. Pomimo sporego wymieszania ludzi w naszej okolicy, nie słyszałam z ust rodziców, aby przed wybuchem II wojny światowej, dochodziło w naszych stronach do takich, czy innych konfliktów polsko – ukraińskich. Po prostu nie przypominam sobie, aby Polacy byli w jakikolwiek sposób prześladowani, lub dręczeni za swoje polskie pochodzenie. Przeciwnie z tego, co widziałam jako b. małe dziecko wynikało, że ludzie żyli w zgodzie i we wzajemnej życzliwości. Dla przykładu jeden z naszych sąsiadów Piotr Woźniak, jeszcze przed II wojną światową ożenił się z Ukrainką o nazwisku Habka i nigdy potem nie słyszałam, aby ktoś robił im młodym, jakiekolwiek z tego powodu przykrości, czy prawił jakieś wymówki.
Pamiętam bardzo dobrze, że to była niedziela, moja babcia Rozalia wybrała się jak zwykle do kościoła w Chrynowie. W tym samym czasie do kościoła [w Chrynowie była duża kaplica, ale ludzie powszechnie nazywali ją kościołem, dod. S. T. Roch] wybrała się także moja kuzynka Janina Winiarz, pochodząca z polskiej kolonii Smołowa. Obie szły przez las. W drodze nieoczekiwanie spotkały grupy uzbrojonych Ukraińców, którzy zdecydowanie nakazywali zawrócić do rodzinnych domów, w przeciwnym razie, grozili kobietom natychmiastową śmiercią. Babcia Rozalia widząc tak rozjuszonych banderowców, wcale się nie opierała i szybko zawróciła do domu, po temu zapewne uszła z tej rzezi z życiem. Tymczasem Janina, coś próbowała kombinować, może chciała tę wartę, jakoś bokiem obejść i została postrzelona przez Ukraińców w głowę. Straciła wtedy oko, ale szczęśliwie zachowała życie i zdołała jakoś uciec, gdyż ktoś pomógł jej wydostać się z tej opresji. I gdy one właśnie szczęśliwie uchodziły z życiem, w katolickim kościele w Chrynowie, banderowscy „bohaterowie” rozpoczynali właśnie rzeź niewinnej polskiej społeczności, która przybyła na niedzielne nabożeństwa.
Oto wierna relacja tych „bohaterskich zapustów”, spisana przez naocznego świadka pana Zygmunta Abramowskiego, ucznia gimnazjum, wówczas 18 lat, b. mieszkańca Chrynowa. Otóż tej pamiętnej „Krwawej Niedzieli”, już z samego ranka banderowcy rozstawili gęsto uzbrojone posterunki, wszystkie w niedalekiej okolicy od polskiego kościoła w Chrynowie. Jeszcze nikt nie wiedział po co to robią i dlaczego, ale już wtedy dobrze to nie wyglądało i ludzie zwyczajnie się bali. Wspomina pan Zygmunt Abramowski: „Dnia 11 lipca 1943 r. służyłem do mszy świętej o godz. 9.00. Ksiądz Jan Kotwicki zaniepokojony również wytworzoną sytuacją, bez kazania odprawił szybko mszę świętą i powrócił na plebanię. Ludność wyszła z kaplicy i niebawem zaczęła powracać strwożona, że posterunki banderowców nie pozwalają jej powrócić do domów, zawracając z powrotem do kaplicy.
Dodatkowo zaczęła jeszcze przybywać następna ludność na sumę na godz. 11.00.
W międzyczasie przybyła na plebanię pani Płońska ze Stasina, której gospodarstwo położone było niedaleko, prosząc księdza o wyspowiadanie jej bardzo chorego męża. Ksiądz wziął wiatyk i we trójkę: ja, ksiądz i pani Płońska, wyszliśmy do chorego. Niedaleko kaplicy naprzeciw nam ze zboża wyszli banderowcy i początkowo nie chcieli nas przepuścić. Jednakże na prośbę pani Płońskiej i moje wytłumaczenie, że zaraz wracamy na nabożeństwo, bo ludzie czekają, przepuścili nas, obserwując bez przerwy. Po udzieleniu choremu komunii świętej, powróciliśmy z księdzem do plebanii nie zatrzymywani już przez liczne ukraińskie posterunki.
            Ksiądz rozpoczął sumę. Ja z moim kolegą Jankiem Żebrowskim, stanęliśmy za drzwiami kaplicy, które otwierały się do wewnątrz. W kaplicy, razem z ludnością zawróconą z poprzedniej mszy świętej, było około 200 osób, przeważnie kobiet i dzieci. Po podniesieniu zauważyłem, stojąc obok drzwi, podejrzany ruch. Zobaczyłem, że kilku banderowców ustawiło ręczny karabin maszynowy typu Diechtiarewa i poczęli strzelać do ludzi seriami i z pojedyńczych karabinów; rzucono również dwa granaty, które jednak nie wybuchły. Schowałem się z kolegą za grube drzwi kapliczne. W świątyni zaś zaczął się popłoch i wrzask rannych. Ludzie zaczęli uciekać drzwiami bocznymi obok zakrystii i chóru. Kaplica jednak była otoczona szczelnie i bez przerwy rozlegały się strzały. W świątyni, bez przerwy ostrzeliwanej z rkm-u i broni pojedyńczej, trwał krzyk, jęki i rodzierający uszy wrzask dzieci. Ksiądz od ołtarza, w szatach liturgicznych, wraz z innymi kobietami uciekał przez zakrystię, ale na zewnątrz wszyscy zostali zabici. Ojciec mój, który był organistą, uciekał z ludźmi przez drzwi przy chórze. Banderowski bandyta podbiegł i czterokrotnie strzelał do ojca, na szczęście był to niewypał i ojciec zdołał uciec.
            Po jakimś czasie w kaplicy pozostali już tylko zabici i ranni. Banderowcy, widocznie czymś spłoszeni, wycofali się do lasu w pobliżu kaplicy. Skradając się ostrożnie, wyjrzeliśmy zza drzwi i nie widząc już uzbrojonych banderowców, uciekliśmy do położonej obok kaplicy organistówki. Wokół kaplicy i na ścieżce do organistówki leżało wiele trupów kobiet i dzieci, ranni czołgali się w zboża. W organistówce początkowo schowałem się z kolegą Żebrowskim w piwnicy, jednakże po jakimś czasie doszliśmy do przekonania, że Ukraińcy mogą przyjść i odnaleźć nas. Na zewnątrz trwała już martwa cisza. Stwierdziwszy, że w pobliżu nie ma już rezunów, uciekliśmy w zboża, skąd pełzając i biegnąc dotarliśmy do odległego ok. 2 km Oktawina. Mieszkańcy tej polskiej wioski, zaniepokojeni strzałami w Chrynowie, nie wiedzieli jeszcze, co tam się stało. Opowiedzieliśmy z kolegą o masakrze kobiet i dzieci, o trupach widzianych na zewnątrz kościoła i zabiciu księdza..... .
            Przypuszczalnie podczas napadu na kaplicę w Chrynowie, zarówno w jej wnętrzu, jak i wokół świątyni oraz z organistówki i plebanii zginęło 150 osób, przeważnie kobiet i dzieci. W tę samą krwawą niedzielę 11 lipca 1943 r. wymordowano Polaków w Grzybowicy, Czerniakowie, Niskieniczach, Stasinie, Kałusowie i na kolonii Franopol. Po wymordowaniu ludności polskiej w wymienionych miejscowościach, co nastąpiło w godzinach wczesnorannych, zaatakowana została właśnie kaplica w Chrynowie, probostwo, organistówka, a także położona obok gajówka i okoliczne domy polskie.
            Tej samej niedzieli wymordowana została ludność polska przybyła na nabożeństwa w następujących polskich kościołach w okolicach Włodzimierza Wołyńskiego: w Zabłoćcach (Zabłotcach) około 200 osób, w Porycku około 500 osób i w Kiesielinie około 100 osób. Po południu w tymże Stasinie banderowcy zamordowali chorego Płońskiego i jego żonę. Zabity został, również w kaplicy w Chrynowie, dzierżawca majątku Chrynów: pan Salwa. Dlaczego banderowcy nie zaatakowali położonych niedaleko Oktawina i Smołowej? Prawdopodobnie obawiali się, że napotkają tam zbrojny opór i być może zorganizowaną obronę i dlatego zadanie to, odnoszące się i do innych okolicznych kolonii polskich, pozostawili sobie jako cel do zrealizowania w następnym etapie.”.
[relacja ninistranta Zygmunta Abramowskiego została zacytowana z książki Leona Karłowicza i Leona Popka, „Śladami ludobójstwa na Wołyniu”, Lublin 1998 r., str. 314-315]
Zacytowana powyżej relacja pana Zygmunta Abramowskiego nie została opowiedziana przez panią Wiesławę Nowacką, ale zamieściłam ją w tych wspomnieniach, by ukazać tragiczny przebieg masakry wiernych w kaplicy w Chrynowie. A właśnie na to nabożeństwo szły i na szczęście, jak się okazuje nie doszły, tej pamiętnej „krwawej niedzieli”, wspomniane przez autorkę, jej babcia Rozalia Palczyńska oraz kuzynka Janina Winiarz. Zatem relacja pana Zygmunta, bezpośrednio wiąże się ze wspomnieniami pani Wiesławy i dlatego, stało się wielce pożytecznym, zamieszczenie jej i w tym opracowaniu.
Babcia Rozalia Palczyńska powróciła spiesznie do domu i zaraz opowiedziała wszystkim, co się stało tego dnia w lesie. Dzięki jej informacjom oraz innym tragicznym świadectwom, które wciąż napływały, mieszkańcy naszej małej kolonii Bolesławówka, błyskawicznie zorientowali się o grożącym nam niebezpieczeństwie. Ktoś inny potwierdzał jeszcze, że Ukraińcy rzeczywiście napadli zbrojnie na modlących się w kościele w Chrynowie. Opowiadał dla przykładu o trzech granatach wrzuconych do świątyni, które jednak na szczęście nie wybuchły. Nic dziwnego, że w naszej społeczności wybuchła niemal panika, wszyscy na łeb na szyję ładowali swoje rzeczy na furmanki i uciekali, co prędzej do miasta Włodzimierz Wołyński. W tym pośpiechu nie było czasu na żadne rzeczy osobiste, nie mówiąc o pozostałym mieniu, częstokroć dorobku całego życia.
Dokładnie pamiętam, jak moi rodzice, moje dwie siostry: Henryka i Kazimiera oraz rodziny najbliższych sąsiadów, w największym pośpiechu, załadowaliśmy się na furmankę naszego sąsiada, a następnie polnymi drogami dotarliśmy do miasta. Choć byłam dzieckiem zaledwie 6-letnim, to niesamowite, ale naprawdę pamiętam, jak bardzo to wszystko przeżywałam i jak bardzo się wtedy bałam. Dookoła ludzie płakali i w głos rozpaczali, to były naprawdę koszmarne chwile i godziny. Na domiar złego na wozie, byliśmy poukładani, jak śledzie i było mi bardzo gorąco. Kiedy wyruszaliśmy z domu, na dworze robiło się już ciemno, a kiedy znaleźliśmy się na łąkach, przylegających już do miasta, była już pełna noc. Zeszliśmy z wozu i dalej uciekaliśmy tymi łąkami, natychmiast poczułam dużą wilgotność podłoża. Właśnie tam na Zarzeczu, poważnie zaziębiłam swoją lewą nogę, tak że już po kilku zaledwie dniach pobytu w mieście, rodzice oddali mnie do szpitala. Na razie jednak szczęśliwie brnęliśmy, pośród ciemności dalej, aż dotarliśmy do pierwszych zabudowań miasta. Zatrzymaliśmy się, u znajomych moich rodziców w domu pani Czubińskiej, a która na ten czas, była już wdową.
Zdaję sobie sprawę, że słowa te są straszne, po prostu makabryczne, ale właśnie taki los na tamtem czas, zgotował człowiek drugiemu człowiekowi. Było to tak, że ponieważ moja noga bardzo spuchła i nic nie pomagało, trafiłam w mieście do szpitala. Dyrektorem tej ważnej placówki, był Ukrainiec człowiek wrogo nastawiony do nas Polaków. Moja mamusia Adela Sadło razu pewnego przyszła do mnie, aby mnie raz jeszcze pozdrowić i w mojej chorobie utulić. W tym samym czasie w szpitalu, było już bardzo dużo ludzi z licznymi obrażeniami i najróżniejszymi chorobami. Jako jeszcze małe dziecko, czułam się tam, pośród nieustannych jęków, tak bardzo zbolałych ludzi, wprost strasznie i nikomu czegoś podobnego nie życzę. Na domiar złego mój stan zapalny okostnej, był dość poważny, a ponieważ nie było wtedy antybiotyków, wyniszczał mój organizm.
Szczególnie cierpiałam po przebytym zabiegu, dlatego mamusia przychodziła do mnie często i z wielką miłością podtrzymywała mnie na duchu. Chciała i tak czyniła, abym w tym tak trudnym dla małego dziecka doświadczeniu bólu i cierpienia, nie czuła się sama. I właśnie podczas jednej z takich wizyt, gdy mamusia była właśnie przy mnie, przechodził się po tym oddziale, ów Ukrainiec nie byle kto, bo przecież dyrektor całego szpitala. Widząc tak bardzo sponiewieranych przez los ludzi, a było tam w tych dniach, rzeczywiście dużo ofiar ukraińskich rzezi, wielu z głębokimi obrażeniami ciała i kończyn, powiedział dość głośno, wyraźnie i bez ogródek: „Dobrze wam tak Polacy! Jeszcze was za mało mordują!”. I choć sama nie słyszałam tych słów, albo już dziś sobie nie przypominam, to jednak wiem o tym bardzo dobrze bowiem osobiście słyszała to moja mama Adela. Mama niekiedy do tego wracała i zawsze zaznaczała, że słowa te padły na korytarzu szpitalnym, który również obłożony był gęsto, cierpiącymi ludźmi. [fragment wspomnień Wiesławy Nowackiej z d. Sadło z kolonii Bolesławówka na Wołyniu, wysłuchał, spisał i opracował Sławomir Tomasz Roch]
 

Forum jest miejscem wymiany opinii użytkowników, myśli, informacji, komentarzy, nawiązywania kontaktów i rodzenia się inicjatyw. Dlatego eliminowane będą wszelkie wpisy wielokrotne, zawierające wulgarne słowa i wyrażenia, groźby karalne, obrzucanie się obelgami, obrażanie forumowiczów, członków redakcji i innych osób. Bezwzględnie będziemy zwalczali trollowanie, wszczynanie awantur i prowokowanie. Jeśli czyjaś opinia nie została dopuszczona, to znaczy, że zaliczona została do jednej z wymienionych kategorii. Jednocześnie podkreślamy, iż rozumiemy, że nasze środowisko chce mieć miejsce odreagowywania wielu lat poniżania i ciągłej nagonki na nas przez obóz "miłości", ale nie upoważnia to do stosowania wulgarnego języka. Dopuszczalna jest natomiast nawet najostrzejsza krytyka, ale bez wycieczek osobistych.

Komentarze

Obrazek użytkownika u2

29-04-2021 [15:59] - u2 | Link:

Nie prościej byłoby, gdyby pan podawał linki do odpowiedniego wpisu na niepoprawni.pl ?

Obrazek użytkownika Slawomir Tomasz Roch

29-04-2021 [16:22] - Slawomir Tomasz Roch | Link:

Panie szanowny u2-ugi. Nie po tu jestem na naszychblogach, by podawać linki tylko by pisać. Swoją drogą tak się już nieboraczku zmęczyłeś lekturką?! Odpocznij sobie, bo przed Tobą długa i wyboista, wymagająca droga! Do prawdy o ludobójstwie na Wołyniu i Kresach trzeba bowiem iść mocno pod górkę, trzeba mieć siły by płynąć pod prąd. Odwagi zatem u2-ugi dasz radę i może staniesz się przez to lepszym człowiekiem, gdy ogromne rzesze męczenników Wołynia i Kresów zobaczą Twoje czyste serce, oddane szczerze pamięci o Tych wszystkich, którzy tam za graniczną rzeką Bug pozostali już na wieczną wartę. Nie ustawaj u2-ugi. Walcz o prawdę! Tak trzymaj! Pozdrawiam b. serdecznie STRoch

Obrazek użytkownika u2

29-04-2021 [16:42] - u2 | Link:

Bez obrazy panie Roch, ale wygląda na to, że będzie pan tutaj raczył czytelników odgrzewanymi artykułami z niepoprawnych.pl, których napastował tam pan ponad setkę. Rozumiem, że tam już się temat wyczerpał. Jakoś świat nie stał sie lepszy, a i tajemnica Rzezi Wołyńskiej nie została ostatecznie wyjaśniona tak jak Mord Katyński. czy Pogrom w Jedwabnem.

Obrazek użytkownika wilniuk

29-04-2021 [17:53] - wilniuk | Link:

Jakich wyjasnień potrzebujesz, raportu Anodiny ?

Obrazek użytkownika Slawomir Tomasz Roch

29-04-2021 [18:17] - Slawomir Tomasz Roch | Link:

Panie U2-ugi wszak nasi przodkowie przekazują z pokolenia na pokolenie to stare, mądre porzekadło: "Od przybytku głowa nie boli!". Dlatego co się tak pultasz, daj se na wstrzymanie. Nie chcesz to nie czytaj! Przecież to takie proste! Pozdrawiam b. serdecznie STRoch

Obrazek użytkownika u2

29-04-2021 [19:17] - u2 | Link:

Nie chcesz to nie czytaj!

Lubię mieć całościowe kompendium, z którego można wyciągać ogólniejsze wnioski. Tych wniosków mi brakuje w pańskich wklejkach.

PS. Rozumiem, że nie jest pan w  stanie odpowiedzieć na moje pytania odnośnie Rzezi Wołyńskiej.

Obrazek użytkownika paparazzi

29-04-2021 [19:37] - paparazzi | Link:

Panie u2 zna pan powiedzenie Historia est Magistra Vitae. Co pan tu imputuje?

Obrazek użytkownika Pers

29-04-2021 [16:47] - Pers | Link:

u2
Coś boli cię upowszechnianie wiedzy o banderowskich zbrodniach. 
Ciekawe dlaczego?...

Obrazek użytkownika u2

29-04-2021 [18:16] - u2 | Link:

Bez przesady Persil aka Rus. Przeczytałem książki p. Ewy Siemaszko i pana Władysława Siemaszko dostępne w necie i mam parę pytań do autora. Niestety, nie widzę chęci zmierzenia się z pytaniami.

Nadal nie jest wyjaśniony ani Mord Katyński, ani Pogrom w Jedwabnem. Rosjanie są na tyle butni, że zdejmują tablice pamiatkowe poświęcone Zbrodni Katyńskiej. Żydzi są na tyle butni, że oskarżają Polaków iż zabili więcej żydów niż Niemców podczas wojny.

Obrazek użytkownika Pers

29-04-2021 [19:05] - Pers | Link:

u2
"Persil aka Rus."

A ty za mądry nie jesteś cieciu?

Obrazek użytkownika Slawomir Tomasz Roch

29-04-2021 [18:19] - Slawomir Tomasz Roch | Link:

Słusznie Persie. Dobra uwaga, dzięki wielkie. Interesujące, co go tak uwiera?! Jakieś konatacje, czy jak może?! Pozdrawiam STRoch

Obrazek użytkownika u2

29-04-2021 [19:14] - u2 | Link:

Warto sprawdzić występowanie nazwiska 'Roch' w Polsce :

http://nlp.actaforte.pl:8080/N...

Okazuje się, że w powiecie węgorzewskim tych nazwisk występuje stosunkowo dużo. A powiat węgorzewski słynie z tego, że tam przesiedlano w ramach akcji "Wisła". Przypadek ? Nie sądzę.

Obrazek użytkownika wilniuk

29-04-2021 [18:16] - wilniuk | Link:

Nie prościej byłoby nie czytać ?

Obrazek użytkownika wilniuk

29-04-2021 [17:45] - wilniuk | Link:

Podziwiam i gorąco popieram Pana zaangażowanie, to głos wołajacy o pamięć polskich męczenników ukraińskiego ludobójstwa na Wołyniu. Bądźmy przynajmniej świadomi, że  głównie starcy, kobiety i dzieci byli  ofiarami tortur i okrutnych zbrodni tylko dlatego, że byli  Polakami. Nikt już nie osądzi sprawców, są dzis "bohaterami" Ukrainy, ale o tym barbarzyństwie nie zapomnimy !
Wielkie uznanie  Panie Sławomirze i serdeczne pozdrowienia.

Obrazek użytkownika J z L

29-04-2021 [19:45] - J z L | Link:

W dniach 27 – 29 kwietnia - 1944 roku:
-We wsi Ostrów pow. Sokal banderowcy zamordowali nad starym korytem rzeki Sołokija 17 Polaków: 13 kobiet i 4 mężczyzn (25-letniego i trzech w wieku 60 – 80 lat).
-We wsi Darowice pow. Przemyśl banderowcy zamordowali 2 Polaków: mieli ręce związane drutem telefonicznym i roztrzaskane głowy tępym narzędziem.
-We wsi Lipsk pow. Lubaczów zamordowali 22 Polaków (J. Węgierski; w: jw.). -We wsi Wielkie Oczy pow. Lubaczów zamordowali 19 Polaków
-We wsi Żmijowiska pow. Lubaczów zamordowali 32 Polaków
- 1944 roku: -W miasteczku Cieszanów pow. Lubaczów upowcy zamordowali 50 Polaków
-We wsi Kowalówka pow. Lubaczów zamordowali 20 Polaków

J. Węgierski; w: „Zeszyty Historyczne WiN-u”, nr 9/1996