Zaparcie się św. Piotra

Czas diabła? Czy istnieje diabelska godzina? Wszystko należy do Boga, a chwila kiedy Zło podnosi łeb, jest nauką o ludzkiej nędzy, odartej z Bożej łaski.



Michelangelo Merisi da Caravaggio: „Zaparcie się świętego Piotra”. Rok 1610.
94 x125 cm
 
 
 
Dziwna to chwila, wybrana z czwartkowego wieczoru, pomiędzy ustanowieniem najważniejszych sakramentów, czyli ustanowieniem w wieczerniku samego Kościoła a zasadniczym aktem odkupieńczej śmierci Jezusa Chrystusa na krzyżu. Kościół jeszcze nie zaczął na dobre istnieć a już upadł spektakularnie w przepowiedzianej sekwencji trzykrotnego wyrzeczenia się Jezusa przez pierwszego, najważniejszego ucznia namaszczonego na naczelnika, dyrektora kościelnego, prezesa, papieża.
Nie jest to ewangeliczny epizod, wymagający dla słuchaczy dodatkowego wyjaśnienia. Łatwo to każdemu ogarnąć, wydarzeniem zajmują się wszyscy czterej ewangeliści. Różnią  się w pewnym stopniu w określeniach przed kim to trzykrotnie zapierał się Nauczyciela św. Piotr, ale u każdego z nich pojawia się oskarżająca kobieta.
Według św. Mateusza:
jedna służąca
inna [służąca]
ci, którzy tam stali
Według św. Marka:
jedna ze służących (…) rzekła: «I tyś był z Nazarejczykiem Jezusem»
służąca, widząc go, znowu zaczęła mówić do tych, którzy tam stali: «To jest jeden z nich» [czyli ta sama]
ci, którzy tam stali
Według św. Łukasza:
jakaś służąca
ktoś inny
 jeszcze ktoś inny
Według św. Jana:
służąca odźwierna
strażnicy i słudzy
jeden ze sług arcykapłana, krewny tego, któremu Piotr odciął ucho
 
Można przyjąć, że i u św. Jana słudzy to ogólnie służba, wśród której znajdowały się też kobiety albo przynajmniej  jedna kobieta. Oczywista, że Caravaggio opierał się łącznie na wszystkich Ewangeliach. Wynikiem tej syntezy jest grupka trzech osób stanowiących minimalną obsadę malarskiego spektaklu.
Przyglądamy się pasji oskarżania. Pamiętać należy, że  pierwszym oskarżycielem jest szatan. Służąca wyciąga oskarżycielsko nie jeden, a dwa palce, przypominające szpony drapieżnika – gdyby palców wskazujących miała więcej, użyłaby ich wszystkich. Domaga się uznania swojej racji. Patrzy na strażnika z góry, przekonana, że mówi prawdę, że rozpoznaje w tym łysawym człowieku ucznia Jezusa. Jako służąca w świątyni, miała okazję dobrze się im przyjrzeć - tej galilejskiej bandzie. Nienawidzi Jezusa i jutro będzie w tłumie krzyczała do Piłata: „Ukrzyżuj Go, ukrzyżuj”. Kościół rodzi się skutkiem zdarzeń niezwykłych, nadprzyrodzonych niedostępnych dla tej niewiasty. Ona jest wierną służką arcykapłana i świątyni. Jest najniższej rangi urzędniczką w strukturze nieprzyjmującej nowego. Oburza się na wstrzemięźliwą reakcję strażnika. Nie jest jednak w stanie znaczyć więcej niż przypisuje jej rola społeczna. A ta mówi, że jest kobietą, że jej możliwość postrzegania i osądu jest ograniczona. Nie może tak wiele, jakby chciała.
 
Szymon – Piotr galilejski rybak, któremu w testamencie zapisano gruntowną przebudowę świata, przedstawia sobą żałosny widok, człowieka sponiewieranego przez strach i gotowość do wyjścia ze swojej skóry, by uciekać od jerozolimskiej rzeczywistości jak najdalej. On Kościół, jest brany pod obcas przez niewiele znaczącą kobietę i zostaje zmiażdżony swoim krzywoprzysięstwem, swoją ucieczką jak mysz z kąta w kąt, od pierwszego kłamstwa aż po trzecie. Na obrazie przyszpila się własnymi kciukami do ściany zatracenia: - Nie znam tego Człowieka – mówi o Jezusie. Odziera się w tej chwili z tożsamości, z darowanej mu łaski, pozwalającej widzieć Prawdę. Staje się małym nikim. Idź stąd, wynoś się – obraz Caravaggia podpowiada dalszy ciąg przedstawienia pod tytułem „Męka Pańska”. Piotra już w nim nie było.
 
Nie przypadkiem palec strażnika trafia w gardło kobiety, choć niby to złudzenie perspektywy. Jej słowo przegrywa ze słowem mężczyzny, innego rozwiązania w tamtym żydowskim świecie być nie mogło. – Milcz babo, dosyć – tak reaguje sługa świątyni wobec świadectwa dawanego o sobie przez nieznanego mężczyznę: – Ani prawo, ani natura nie upoważniają do stawiania twojego zdania ponad zdanie męskie.
Tak się to kończy. Choć strażnik z Piotrem mają gamoniowaty wygląd, to męski układ nakazuje puszczenie człowieka wolno. Inteligencja o złych ustach doznaje zawodu. Boskiego planu nie zepsuje żadne piekielne narzędzie.