Polityka międzynarodowa po pandemii

Już teraz trzeba myśleć o tym, jak będzie wyglądało globalne boisko polityczne po erze pandemii. Tylko kiedy będzie ten czas? Brytyjscy eksperci twierdzą, że Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej upora się z koronawirusem za rok, a więc wiosną 2021 r. „New York Times” opublikował przeciek z raportu amerykańskiego rządu, który przewiduje, że pandemia w USA potrwa aż półtora roku. Wierzymy, że w Europie kontynentalnej będzie to trwało krócej niż Wielkiej Brytanii, a w Europie jako takiej krócej niż w USA. Trzeba jednak być przygotowanym na różne warianty. 
Wiadomo, że czeka nas poważne tąpnięcie gospodarcze, zapewne znacznie większe niż w czasie olbrzymiego kryzysu finansowego przed dekadą. Jednak kryzys jest jak moneta: rewers to szansa dla niektórych firm, branż, a nawet całych krajów, żeby poszerzyć własną strefę wpływów. Podobnie jest w polityce międzynarodowej. Pytanie, na ile spodziewana kilkunastomiesięczna walka amerykańskich władz z pandemią może ograniczyć ekspansję polityczno-gospodarczą USA, utrzymać ich wpływy w świecie i w jakim stopniu odbić się w relacjach z największym rywalem do bycia światowym mocarstwem numer jeden, czyli Chińską Republiką Ludową. 
Donald Trump, początkowo lekceważący koronawirusa, teraz opowiedział się – słusznie – za restrykcjami, ale już zapowiada, że dla Białego Domu rozwój gospodarczy USA będzie, dyplomatycznie mówiąc, nie mniej ważnym priorytetem niż zdrowie i bezpieczeństwo obywateli. Czyżby dlatego walka z pandemią u naszego strategicznego sojusznika przewidywana była aż na półtora roku? 
Interesująca jest gra Pekinu. Stał się on pierwszą ofiarą Covid-19, aby potem niczym bokser wyjść z tego ciosem i zacząć przekuwać porażkę w zwycięstwo. Dzisiaj Chiny szafują statystykami pokazującymi, że sytuacja w Państwie Środka wraca do normy, ale też na potęgę eksportują maski, urządzenia dezynfekujące, testy i inne materiały okołomedyczne związane z koronawirusem na cały praktycznie świat. 
Ich pomoc dla Włoch, najbardziej dotkniętych w Europie pandemią, zakończyła się oświadczeniem ministra spraw zagranicznych Italii i lidera, skądinąd eurosceptycznego, mimo że lewicowego, Ruchu Pięciu Gwiazd, że „Włochy nie są już same”. Czemu towarzyszyła wprost wyrażana niechęć do instytucji Unii Europejskiej, które z taką pomocą się nie kwapiły i które nie były w stanie wymusić na Niemczech i Francji zdjęcia blokady na eksport materiałów medycznych na Półwysep Apeniński. Jeszcze ostrzej wyraził to stały przedstawiciel Włoch przy UE Maurizio Massari, który wręcz zaatakował Unię za brak solidarności, bezczynność i pozostawienie Włochów samym sobie. 
Piszę o Chinach w kontekście Europy, bo pandemia może być wykorzystana przez Pekin do poszerzenie wpływów na Starym Kontynencie. Dotąd była to bardziej ekspansja natury ekonomicznej niż politycznej; teraz może się to zmienić. 
Pandemia to trudny czas dla Unii, dość powszechnie, nawet przez dotychczas euroentuzjastyczne środowiska zachodniej lewicy i liberałów (szczególnie w Europie Południowej), krytykowanej za chowanie głowy w piasek, bezradność i spóźnione reakcje. Uczciwie trzeba przyznać, że zdrowie nie jest obszarem, który w traktatach europejskich przynależy instytucjom UE – jest to sprawa wewnętrzna poszczególnych krajów członkowskich. Zatem pretensje do Brukseli mogłyby być nie do końca słuszne. Jednak Unia stała się tutaj ofiarą własnego błędu, zaborczego, pozatraktatowego poszerzania swoich realnych – a nie formalnych – kompetencji. Skoro chwilę wcześniej starała się postawić do pionu Polskę (w obszarze wymiaru sprawiedliwości) i Węgry (zmiana ustaw dotyczących chociażby pomocy z zagranicy oraz szkolnictwa wyższego), to nic dziwnego, że europejska opinia publiczna oczekiwała reakcji Brukseli w sprawie pandemii. Teraz należy się spodziewać zmniejszenia autorytetu i powagi różnych instytucji unijnych. 
Wydaje się, że ten dramatyczny czas na pewno niemal zamrozi to, co Unia obiecywała od stycznia 2017 r., czyli dyskusję o reformie UE, która miała się zakończyć praktycznymi konkluzjami. 
Unia w pierwszych tygodniach 2020 r. dostała dwa bardzo ciężkie, nawet jeśli nie nokautujące, ciosy. Najpierw brexit, potem koronawirus. Zamiast kontynuowania propagandy sukcesu, jak to wbrew decyzji Brytyjczyków UE może się rozwijać i być atrakcyjnym partnerem dla całego świata, widzimy raczej rozpaczliwą walkę o utrzymanie stanu posiadania. Brak przy tym jakichkolwiek alternatywnych, awaryjnych scenariuszy na wypadek takiego dramatycznego zamrożenia gospodarki, polityki międzynarodowej, jakie generuje Covid-19. 
Z kolei Azja niejedno ma imię. Gdy czytać oficjalne komunikaty, Chiny, a także Korea Południowa, Tajwan czy Singapur radzą sobie czy poradziły już sobie z koronawirusem, ale dopiero teraz staje się on wielkim wzywaniem dla jednego z dwóch najliczniejszych państw świata, czyli Indii, oraz największego islamskiego kraju, jakim jest licząca ponad ćwierć miliarda mieszkańców Indonezja. Koronawirus może znacząco zmienić układ sił w samej Azji i będzie to zależało także od konsekwencji w zwalczaniu pandemii. Wydaje się, że przynajmniej w wymiarze medialnym Pekin i Seul są bardziej zaawansowane w tym obszarze niż chociażby Tokio. Charakterystyczne, że pandemia zamroziła niejako zarówno konflikty na szeroko rozumianym Bliskim Wschodzie, jak i związaną z tym sytuację na granicy Turcji i Grecji oraz groźbę kolejnej wielkiej ekspansji migrantów spoza Europy, zwłaszcza muzułmanów, na Stary Kontynent. Jakoś zapomniano przy tej okazji o Iraku, Syrii i grze mocarstw w tym regionie. 
Jednym z rozgrywających na tym obszarze jest Rosja, która już odczuwa decyzję OPEC skutkującą obniżeniem cen ropy, a także zmaga się ze wzrostem aspiracji swojej klasy średniej, która dostrzega liczne szklane sufity, gdy chodzi o jej pozycję społeczną i gospodarczą w Federacji Rosyjskiej. Moskwa nie jest na pierwszych stron gazet w kontekście koronawirusa, niezależnie od tego, czy świat wierzy w rosyjskie statystyki na temat liczby zakażonych i zgonów z powodu Covid-19. Pozycja Kremla „dzień po” pandemii jest więc równaniem z wielką niewiadomą. 
Jestem sceptyczny wobec przewidywań, że na koronawirusie zyskają Chiny, a stracą USA i Unia Europejska. Na takie opinie jest jeszcze za wcześnie, ale na pewno mamy do czynienia z dużą dynamiką na globalnym boisku. Wydarzenia sportowe łącznie z igrzyskami olimpijskimi w Japonii zostały odwołane, ale polityczny mecz w polityce międzynarodowej trwa w najlepsze. I nie ma w nim faworyta. 
A Polska? My musimy pilnować własnych interesów i dbać, by pozycja Rzeczypospolitej po pandemii nie była gorsza niż przed rozpoczęciem tej dżumy XXI wieku. Może nawet w efekcie skutecznej walki z koronawirusem stanie się lepsza. 
*tekst ukazał się w dzienniku "Rzeczpospolita" pod redakcyjnym tytułem: "Kto zyska po epidemii? Mecz bez faworyta" (05.04.2020)