Geneza Policji Państwowej (2)

W lipcu 1919 roku utworzono w Polsce Policję Państwową.
 
      Funkcjonowanie kilku formacji bezpieczeństwa publicznego: Milicji Ludowej, Policji Komunalnej, Straży Kolejowej i Żandarmerii Krajowej, prowadziło do  konfliktów kompetencyjnych pomiędzy tymi formacjami, czego następstwem była nie tylko wzajemna rywalizacja, ale niekiedy rozbrajanie oraz walki zbrojne.
 
       Nic więc dziwnego, iż w powszechnym odczuciu policja nie zapewniała bezpieczeństwa publicznego, a jej kadry „pozostawiają wiele do życzenia, - jak podkreślał poseł Polskiego Zjednoczenia Ludowego Józef Ostachowski  - bo biorą pieniądze i śpią po domach zamiast pilnować i wcale nie troszczą się o to, by swe obowiązki sumiennie spełnić”.
 
        Pomimo coraz częstszej formowanej potrzeby utworzenia jednolitej, ogólnopaństwowej organizacji policyjnej, sprawa pozostawała nadal nierozwiązana, a zatargi i nieporozumienia pomiędzy formacjami policyjnymi zdarzały się nadal. W marcu 1919 roku w czasie strajku w Zagłębiu Dąbrowskim funkcjonariusze Milicji Ludowej stanęli po stronie strajkujących robotników przeciwko wojsku, natomiast 10 kwietnia 1919 roku w Siedlcach. doszło do walk pomiędzy członkami Policji Komunalnej oraz Milicji Ludowej
 
       O ile posłowie prawicy opowiadali się za likwidacją Milicji Ludowej, to w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych pracowano nad stworzeniem  przyszłej jednolitej służby bezpieczeństwa na bazie Milicji Ludowej. Sam Piłsudski  uważał, iż przyszła policja powinna zostać utworzona na wzór wojskowy z podległością wyłącznie Ministrowi Spraw Wewnętrznych.
 
       W sporze tym szalę zwycięstwa przeważył argument, iż szeregi Milicji Ludowej w coraz większym stopniu opanowywane są przez komunistów oraz ich sympatyków, skutkiem czego rozpoczął się proces sukcesywnego ograniczania wpływów tej formacji. W kwietniu 1919 roku zlikwidowane zostały te komendy okręgowe Milicji Ludowej,  zezwalając na przechodzenie służących tam funkcjonariuszy w szeregi Policji Komunalnej.
 
       Jednocześnie prowadzono przygotowania zmierzające do faktycznego ujednolicenia organizacji odpowiedzialnych za stan porządku i bezpieczeństwa publicznego w kraju. Milicję Ludową i Policję Komunalną podporządkowano jednej wspólnej Komendzie Głównej z siedzibą w Warszawie, a komendant obydwu formacji bezpośrednio miał podlegać Ministrowi Spraw Wewnętrznych oraz miał sprawować władzę nad jednostkami terenowymi Policji i Milicji.
 
       Na stanowisko komendanta głównego w dniu 8 kwietnia 1919 r. powołano kpt. Kazimierza Młodzianowskiego. Nowa formacja policyjna miała nosić nazwę  Straż Bezpieczeństwa, a projekt dotyczący jej organizacji trafił do sejmowej komisji administracyjnej.
 
       Nie czekając na wyniki prac komisji sejmowych, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zainicjowało zasadnicze zmiany w organizacji formacji policyjnych.. W dniu 17 czerwca 1919 roku rozwiązana została Komenda Główna Policji Komunalnej i Milicji Ludowej. Równocześnie rozpoczęto tworzenie tej formacji, opierając się przede wszystkim na istniejących jednostkach Policji Komunalnej, pomijając Milicję Ludową. Naczelna Inspekcja Policji Komunalnej przekształciła się w Komendę Główną Straży Bezpieczeństwa i została organem nadrzędnym dla wszystkich formacji policyjnych działających na terenie Polski. Podobnie rzecz wyglądała z jednostkami terenowymi. Organy Straży Bezpieczeństwa powstawały z przekształcenia jednostek Policji Komunalnej, a jej komendanci automatycznie stawali się przełożonymi tych placówek.
 
        Ostatecznie w dniu  24 lipca 1919 roku Sejm Ustawodawczy uchwalił ustawę o Policji Państwowej, a nie o Straży Bezpieczeństwa, jak było w pierwotnym projekcie, określając ją jako organizację służby bezpieczeństwa władz państwowych i samorządowych. Był to pierwszy formalny krok zmierzający w kierunku stworzenia jednolitego korpusu policyjnego w II Rzeczypospolitej.
 
       Z chwilą wprowadzenia w życie ustawy z dnia 24 lipca 1919 roku o Policji Państwowej  straciły moc obowiązujące dekrety o organizacji Milicji Ludowej  oraz dekret o organizacji Policji Komunalnej. Zgodnie z ww. ustawą Policja Państwowa była państwową organizacją służby bezpieczeństwa, której główne i podstawowe zadanie stanowiła ochrona bezpieczeństwa, ładu, spokoju i porządku publicznego. Policja miała więc odgrywać rolę organów wykonawczych władz państwowych i samorządowych, a ponadto w myśl art. 13 tej ustawy urzędy prokuratorskie oraz władze sądowe mogły wydawać bezpośrednie zlecenia policji zgodnie z przepisami o postępowaniu karnym. Komendant Główny Policji Państwowej posiadał uprawnienia władcze w zakresie organizacji, administracji, zaopatrzenia, uzbrojenia oraz uzupełniania i wyszkolenia Policji, nie mając jednak  wpływu na charakter zadań wykonywanych przez podległych mu funkcjonariuszy, co – jak przyszłość pokazała - prowadziło do nieporozumień kompetencyjnych oraz miało duży wpływ na ogólne osłabienie korpusu policyjnego.
 
       Władzę naczelną w formacji pełnił Komendant Główny Policji Państwowej, podległy bezpośrednio Ministrowi Spraw Wewnętrznych. Na szczeblu województw znajdowały się komendy okręgowe, a na terenie powiatów komendy powiatowe, przy czym w pewnych sytuacjach jedna komenda powiatowa mogła obsługiwać terytorialnie nawet kilka powiatów. Najmniejszymi komórkami organizacyjnymi były komisariaty Policji, które swoim terenem działania w zależności od warunków mogły obejmować całe miasta bądź dzielnice oraz posterunki policji działające na terenie gminy, jej części lub też kilku gmin. Na czele wymienionych jednostek organizacyjnych stali komendanci, a jedynie komisariatami kierowali komisarze policji.
 
       Ustawa zapowiadała, że korpus policji będzie uzupełniany na zasadzie dobrowolnego zgłaszania się kandydatów spełniających określone warunki, tj. obywatelstwo polskie, nieskazitelna przeszłość, wiek od 23 do 45 lat, zdrowie oraz odpowiedni wzrost (nie mniej niż 169 cm), znajomość języka polskiego w mowie i piśmie oraz umiejętność liczenia. Ponadto kandydaci na wyższych funkcjonariuszy policji poza określonymi warunkami zdrowotnymi i moralnymi powinni posiadać odpowiednie wykształcenie. W przypadku zastępców komendantów okręgowych – co najmniej wykształcenie średnie, natomiast w przypadku komendantów okręgowych, zastępcy komendanta głównego i komendanta głównego – wykształcenie wyższe.
 
       Komendant Główny rozkazem z 20 sierpnia 1919 roku powołał początkowo sześć komend okręgowych: Miasta Warszawy, województwa warszawskiego, województwa łódzkiego, województwa białostockiego, województwa kieleckiego oraz  województwa lubelskiego. Za funkcjonowanie komend okręgowych odpowiedzialni byli poszczególni wojewodowie, natomiast za powiatowe organy policyjne odpowiedzialni byli starostowie. Ponadto starosta miał prawo decydować o rozmieszczeniu komisariatów i posterunków na terenie podległego mu powiatu.
 
        Początkowo ustawa z dnia 24 lipca 1919 roku obowiązywała jedynie na terenie b. Królestwa Polskiego. W Wielkopolsce oraz  Galicji rozwinięto własne formacje policyjne. Z kolei na wschodzie kraju nadal prowadzone były działania wojenne.
 
 
CDN.