Malarz nieznany: „Orchidea”

                                                                                                                            


Znam dobrze osobę, która  posiada nieprzeciętny talent plastyczny. Gdy patrzy się na jej rysunki, to łatwo wtedy zgodzić się z  uogólniającym stwierdzeniem, iż dzieła malarskie uwieczniają pewien tunel  świadomości autora, poprzez jaki przedziera się on przez świat powstały z pomieszania zjawisk rodzących się w podświadomości i „realnych”. Czasem będzie to zrozumiała dla większości odbiorców anegdota, a kiedy indziej indywidualna tajemnica.
W niedzielne południe snułem się po targu starociami  na Starym Mieście w Lublinie. Było ciepło, ale kłębiące się na niebie chmury zwiastowały możliwość sporego deszczu. Nie miałem zamiaru kupować. Cieszyła mnie różnorodność towaru oferowanego przez specyficzny rodzaj handlarzy. Mają oni na ogół nieobojętny stosunek do sprzedawanych przedmiotów i zwykle są gotowi do rozmowy na ich temat. Wiadomo, że zwykle taki dialog to zachęta  dla klienta, staranie się  o to, by przykuć jego uwagę i przekonać do kupna. Ramy tej konwencji niekiedy zostają przekroczone i można wtedy powiedzieć, że prozaiczność  naszego życia po cichu przeistacza się w fajniejszą , ale i bardziej niebezpieczną, poezję. Jakoś tak właśnie zostało docenione moje zainteresowanie pewnym obrazem. Przedstawiał kwiaty. Prezentowany był między jakimiś pejzażami i portretami. Zaintrygował mnie swoją dziwnością. W pierwszym momencie złożyłem to na karb nieudolności i naiwności dziewiętnastowiecznego  malarza. Nie wnikałem bardzo  w szczegóły obrazu, po prostu podobał mi się. Sympatyczna sprzedawczyni odczytała to z łatwością. Stwierdziła, niewątpliwie szczerze, że ten obraz też jest dla niej wyjątkowym na tle innych. Tłumaczyła się, że wycenia  go zdecydowanie niżej od pozostałych, bo sprzedaje go już długo i ludzie nie są nim zainteresowani. Chyba z tego powodu, że  zobaczyła we mnie jakiegoś odmieńca,  z miejsca opuściła cenę o jedną trzecią. Nie wypadało mi tego lekceważyć, lecz dalej wcale nie widziałem siebie w roli nabywcy. Podziękowałem za miłą rozmowę i tłumacząc się groźbą zmoknięcia – ciemna chmura stała już nad Zamkiem – zamierzałem odejść. Wtedy,  w zaskakującej determinacji, pani obniżyła pierwotną niewygórowaną cenę do połowy i w świetle naszej rozmowy, miało to poniekąd charakter prezentu. Sięgnąłem po portfel – inaczej nie wypadało. Wiedziałem, że w tej transakcji pieniądze przestały być ważne.
Dopiero po paru miesiącach przyjrzałem się obrazowi wnikliwiej. Nie stworzył go zły malarz, poniekąd te orchidee niczym dwa szalone motyle pojawiły się na tle zwykłości nie poprzez plan i zamierzenie autora. Ma się wrażenie, iż namalował je po prostu na wcześniej powstałym obrazie. Tak jakby bukiet  polnych kwiatów w zielonym wazoniku, ugrzeczniona akademicka konwencja, została przykryta przez cudo natury z egzotycznej, drapieżnej dżungli. Jakby wcześniejszy zachwyt dla  rodzimej, europejskiej  łąki został zdruzgotany przez wymyślne piękno, któremu nie można było nie złożyć pośpiesznego, gwałtownego hołdu. Odnajduje się w tym osobiste, silne przeżycia malarza, czuje się siłę i napięcie jego palców ściskających pędzel. Patrzymy na jego frustrację, na jego odkochanie i zakochanie. I chyba tylko tyle z niego pozostało dla nas na ziemi z całego jego życia, tylko ta uwieczniona na płótnie emocja.
 Zacząłem szukać tych kwiatów we florystycznych zbiorach. Jakoś nie mogłem na nie natrafić, na ten dokładnie gatunek, choć przekonany byłem, że zostały one namalowane z natury. Wreszcie je wypatrzyłem - w nie byle jakim miejscu.  Zdobiły okładkę folderu  wystawy storczyków w Sao Paulo – 1200 odmian! Ich fotografia pełniła rolę głównej ilustracji. Nie zauważyłem obok ich nazwy. Nie chciałem już jej znalezienia. Tak to dla mnie zostanie: anonimowy autor i anonimowy kwiat opisujący nasz  wciąż ten sam świat: swojski, jednoznaczny, zdumiewający.