Podobno rakieta...

...a Nowa Fizyka cybernetyce. Równocześnie ten sam spór toczyły systemy filozoficzne i kierunki w humanistyce pokrewne ściśle naukowym - pozytywizm logiczny i fenomenologia, behawioryzm i psychologia postaci, modernizm i postmodernizm.

Newtonowski świat mechaniki klasycznej to świat, w którym bieg czasu był odwracalny: skoro w systemie Newtona każdej akcji towarzyszy równa jej i skierowana przeciwnie reakcja, to ilość energii przenoszona przez system materii i energii z jednego momentu czasowego w drugi jest stała. Prawo zachowania masy i energii sugeruje, że bieg procesu można odwrócić bez strat energii, a potem odwrócić ponownie z tym samym skutkiem i tak ad infinitum. Ponieważ w czasie nie zachodzi żadna zasadnicza zmiana, to zgodnie z koncepcją Newtona czas jako taki jest odwracalny.

Problem polega na tym, że świat wcale nie działa tak, jak to głosi ten idealny czy też konserwatywny pogląd. Jeżeli jedna kula bilardowa uderza w drugą, przekazuje jej wprawdzie całkiem sporo, ale nie całą swą energię. Pewna jej ilość rozprasza się przy zetknięciu, a także oddawana jest filcowej powierzchni stołu poprzez tarcie. Niezależnie od tego, jaka jest energia wyjściowa, zastaw kulek z czasem przejdzie w stan spoczynku. Chociaż energia wciąż jest zachowywana, pewna jej ilość rozprasza się w przypadkowym, bezużytecznym ruchu molekuł, zwanym entropią. Ponadto, ponieważ nie można odzyskać utraconej w ten sposób energii, wiemy, że czas jest nieodwracalny. W kategoriach energii i czasu nie ma powrotu do punktu wyjścia. Jest tak nawet w skali kosmosu, albowiem planety układu słonecznego "wyhamowują się" wzajemnie, tracąc przy tym energię, która nie może wrócić do systemu, aby je popchnąć. Rudolph Clausius nadał entropii jej nazwę w 1845 roku, on był też pierwszym, który odmalował wszechświat jako zdążający w sposób nieunikniony ku maksymalnej entropii. W latach sześćdziesiątych XIX wieku John Clerk Maxwell przeprowadził dowód tego twierdzenia nadając mu postać bardziej ścisłą, znaną dziś jako druga zasada termodynamiki.

Chociaż twierdzenia Newtona okazały się błędne (przynajmniej lokalnie dla systemów izolowanych), uważano wciąż, że gdyby poddać badaniom statystycznym większą liczbę systemów - w pewnym sensie wyciągnąć średnią - można byłoby dalej stosować mechanikę newtonowską. Widziane w takiej perspektywie, grupy systemów dynamicznych wykazywały statystycznie uśrednioną energię zgodnie z przewidywaniami Newtona, a przynajmniej taką prawdę głosiły modyfikacje prezentowane kolejno przez Maxwella, Boltzmanna i Gibbsa.

Za tą pozornie solidną fasadą termodynamiki czaił się jednak niepokojąco demon Maxwella - nie rozwiązany problem, wyzwanie dla całości wywodu. Demon Maxwella znany jest czytelnikom "49 idzie pod młotek" i "Entropii" Pynchona i został omówiony mniej lub bardziej wyczerpująco w pracach krytycznych o tym autorze. Wypada jednak powtórzyć wywód i tutaj, ze względu na jego zasadnicze znaczenie dla późniejszej dysputy filozoficznej...

jak i dla utworów literatury cybernetycznej takich jak dzieła Pynchona.

Maxwell zaproponował taki oto eksperyment myślowy: załóżmy, że mamy szczelne pudełko podzielone na dwie komory ścianką z małymi drzwiczkami; wyobraźmy sobie, że na tym pudełku siedzi demon. Teraz wyobraźmy sobie, że do każdej z komór wprowadzono gaz w taki sposób, iż średnia liczba cząsteczek ciepłych i zimnych (ciepło cząsteczki jest funkcją jej prędkości) jest w każdej z komór równa. Pudełko znajduje się wówczas w stanie maksymalnej entropii, jako że cząsteczki w każdej z komór są niezróżnicowane i przypadkowe, a między komorami nie ma różnicy energii zdolnej do wykonania pracy. Demon potrafi odróżniać cieplejsze cząsteczki od zimniejszych. Za każdym razem, gdy widzi gorącą cząsteczkę zmierzającą z pierwszej komory do drugiej albo zimną kierującą się z drugiej do pierwszej, otwiera małe drzwiczki w przegrodzie. Za każdym razem, gdy widzi zimną cząsteczkę poruszającą się z pierwszej komory do drugiej lub gorącą zdążającą z drugiej do pierwszej, nie pozwala im przejść. Jeżeli demon jest wystarczająco cierpliwy, to wszystkie szybsze cieplejsze cząsteczki znajdą się w końcu w komorze drugiej, a wszystkie bardziej niemrawe, chłodniejsze - w pierwszej. Po obu stronach przegrody powstanie więc różnica temperatur i różnicę tę można wykorzystać do wykonania pracy. Kiedy cała dostępna energia zostanie zużyta, system powróci do stanu maksymalnej entropii, i demon może powtórzyć cały proces. Powstaje więc perpetuum mobile, które przeczy drugiej zasadzie termodynamiki. Choć wszyscy byli zgodni co do tego, że taki demon nie jest możliwy, matematyka nie mogła go przepędzić przez kilka dziesięcioleci.

Rozwiązanie tego paradoksu pojawiło się dopiero wtedy, gdy potraktowano demona jako czynnik, o którym założyć trzeba co najmniej tyle, że potrzebuje informacji, by móc rozstrzygnąć, które cząsteczki mają mniejszą, a które większą prędkość. Aby uzyskać tę informację - i to nie tylko o prędkości, ale i o kierunku poruszania się cząsteczek (w stronę drzwiczek lub nie) - demon musiał cząsteczki "widzieć". Aby zaś je widzieć, musiał mieć jakiś kanał łączący go z cząsteczkami, na przykład światło. Obecność takiego kanału sugeruje, że demon miał dostęp do energii, a zatem system, którego był częścią - system pudełko-gaz-demon - nie znajdował się w równowadze ani też w stanie maksymalnej entropii.

Egzorcyzmowanie jednego demona wywołało drugiego, potężniejszego, w postaci zasady nieoznaczoności, sformułowanej przez Wernera Heisenberga w 1927 roku. Zasada była odpowiedzią na model atomu skonstruowany przez Erwina Schrödingera w kategoriach mechaniki kwantowej. Schrödinger, opierając się na dokonaniach Einsteina, Louisa de Broglie i Wolfganga Pauliego, doszedł do takiego modelu zachowania elektronów na orbitach, który wyjaśniał, jak to się dzieje, że istnieją one w dyskretnych kwantach jak cząstki, a propagują jak fale, dlaczego kwanty są różne i dlaczego każda orbita ma własną...

ustaloną liczbę elektronów. Na to ostatnie pytanie odpowiada reguła zwana "zakazem Pauliego". Heisenberg jednak zaproponował inną interpretację tego samego matematycznego opisu zachowania elektronów w atomie. Zaczął od empirycznego założenia, że wszystko, co da się opisać, da się również poznać i obserwować, i vice versa. (To "vice versa" moglibyśmy nazwać "założeniem pozytywistycznym"). Następnie zadał sobie pytanie, co to jest elektron, i gdzie on jest? Nie może przecież zajmować równocześnie wszystkich możliwych pozycji na orbicie. W jaki sposób obserwować elektron, by dojść do mechaniki atomu? Heisenberg udowodnił, że obserwator nie może być pewien, którą spośród możliwych pozycji zajmuje elektron; może tylko wyznaczać pozycje prawdopodobne.

Zasada nieoznaczoności między innymi stwierdza, że aby wyznaczyć przyszłą pozycję danego ciała znajdującego się w ruchu - na przykład elektronu - trzeba je najpierw oświetlić lub też w jakiś sposób uzyskać o nim informację. Oświetlenie jednak spowoduje zmianę albo pędu, albo pozycji cząstki. Nie da się zatem przewidzieć przyszłej pozycji cząstki, chociaż uzyskalibyśmy tyle informacji, ile powinno wystarczyć do jej wyznaczenia.

Stwierdzenie to wstrząsnęło obrazem przyrody, jaki dała nam fizyka. Po pierwsze, przeczy ono wyraźnie intuicjom wyrosłym z makroskopowego obrazu świata obrazu świata dostarczanego nam przez zmysły. Nie ma ono żadnego "sensu". Obserwując, na przykład, kierunek poruszania się i prędkość samochodu, jestem w stanie przewidzieć, w jakiej pozycji w stosunku do mego ciała znajdzie się on za kilka sekund. Rozwiązuję równanie różniczkowe na podstawie tego, co widzę. (Jeżeli samochód zwalnia lub przyspiesza, obliczenie staje się trudniejsze - jest to równanie różniczkowe drugiego rzędu - najprawdopodobniej poczekam przy krawężniku, aż przejedzie). Od takiej naturalnej oceny sytuacji codziennie zależy moje życie, zwłaszcza gdy po centrum Manhattanu krążą taksówki. Ilość energii świetlnej potrzebnej mi do uzyskania tej informacji jest jednak bez znaczenia w porównaniu z pędem samochodu i nie może zmienić jego kierunku. Ale na poziomie struktury atomu, z którego ekstrapolujemy obraz wszechświata, takie relatywnie małe wielkości mają znaczenie, i jak twierdzi Heisenberg, stwierdzenia pewne przestają być możliwe."

----- To fragment z "Cybernetyka i literatura według Davida Porusha". ------

czas jest odwracalny, możliwe jest, że można go "przewijać", jak film w dowolnym kierunku ?

Wizjonerzy nie są ograniczeni ani przestrzenią, ani czasem w rozumieniu fizycznym. Zdolności nazywane obecnie parapsychicznymi ujawniają się zwykle podczas wielkich życiowych wstrząsów, więc większość ludzi ich nie posiada. Posiadamy zwykłą pamięć. Nie wybiegamy zbyt daleko myślą ni w przeszłość, ni w przyszłość.

W młodości takich wstrząsów doznali m.in. Edgar C. Cayce (długo był niemy) czy Wanga Dimitrowa (straciła wzrok). I oni są znani na arenie międzynarodowej. Ale i w Polsce mamy takich wizjonerów, o których już pisałem. Zbliża się czas wielkiej próby. Klimuszko pisał o 50 lat od roku 1978. Czyli w 2028 można się spodziewać wojenki światowej. Ponoć kiedy zostaną podpisane umowy pokojowe. Przebieg wojenki opisał szczegółowo, przynajmniej dla Polski, Marian Węcławek.
 

@spike...Jeszcze wiele czasu upłynie zanim wiedza która teraz chcemy posiąść stanie się dostępna a zdarzenia których nie rozumiemy proste.Zaciekawia teoria przenikających się wzajemnie światów dotąd nie rozważana naukowo i figurująca jedynie w opowiadaniach s-f..Na razie to niepoważna teoria piszących ale po latach kto wie?