WYBORY W NATO

Po ostatnim szczycie Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego, który na pewno nie spełnił nadziei Ukrainy, można zająć się sprawą wyboru nowego sekretarza generalnego NATO. Dotychczasowy, były premier Norwegii Jens Stoltenberg, będzie nim do jesieni przyszłego roku. Jeszcze niedawno ogłaszał zakończenie swojej misji, ale rozgrywki wewnątrz Paktu spowodowały, że swoją misję będzie pełnił jeszcze kilkanaście miesięcy.
 
Czas na kobietę w NATO?
 
Stoltenberg dobrze czuje się na tym stanowisku. Do tego stopnia, że wolał być jeszcze przez kilka miesięcy – jak wtedy sądził – sekretarzem generalnym NATO niż pełną kadencję prezesem narodowego banku Norwegii, co mu oferowano, oczywiście z założeniem, że obejmując to stanowisko nie będzie już „gensekiem” w Organizacji Paktu. Kadencja Stoltenberga miała skończyć się już dawno – tym razem przesunięto ją już po raz trzeci (sic!). Przesuwając ją po raz drugi oświadczono, że na pewno jest to czynione po raz ostatni… Potwierdza to zasadność słynnego angielskiego powiedzenia: „Never say never”, czyli „Nigdy nie mów nigdy”. W ten sposób spełniło się marzenie norweskiego ekspremiera, który bardzo chciał przewodzić NATO w czasie uroczystych obchodów 75-lecia „North Atlantic Treaty Organization”. Jednak mało kto przypuszczał, że będzie mu to dane: przecież jesienią tego roku miał zostać wybrany jego następca. Na giełdzie kandydatów na to stanowisko wymieniano polityków z dwóch kontynentów, głównie obecnie sprawujących funkcje, ale także byłych polityków (choć ci byli w mniejszości). Nie tylko media, ale w kuluarach organizacji, której główna siedziba mieści się Mons pod Brukselą spekulowano, że mogą to być dla NATO historyczne wybory, ponieważ poważnie rozważano powierzenie tej funkcji kobiecie, co nigdy jeszcze się nie wydarzyło. Mówiono również o przełamaniu swoistego geograficznego zawężenia przy wyborze sekretarza generalnego NATO – dotychczasowi bowiem pochodzili bądź z Europy Zachodniej bądź Północnej i Południowej, a nigdy jeszcze nie było przedstawiciela naszego regionu Europy. Od pierwszych rozważań na ten temat minęło mniej więcej pół roku i już w tej chwili widać, że są poważne szanse, aby ziścił się scenariusz historycznego wyboru kobiety na tę funkcję. Mniej prawdopodobne natomiast, niestety, wydaje się, że będzie to osoba z Europy Środkowo-Wschodniej, czyli tzw. nowej Unii.
 
Długa lista kandydatów - i dwoje faworytów...
 
Dlaczego wyboru nowego sekretarza generalnego NATO nie dokonano teraz? Swój sprzeciw wobec dwojga głównych kandydatów wyraziła Francja. Jednak decydującym powodem było dość pragmatyczne uznanie przez Amerykanów, że wybory dokonywane w momencie decydujących być może miesięcy wojny w Europie Wschodniej nie są dobrym pomysłem, bo mogą dodatkowo podzielić i tak już zróżnicowaną w wielu sprawach „rodzinę” państw NATO. Waszyngton uznał słusznie, że skoro istotne różnice objawiają się wśród państw członkowskich w kwestiach przeznaczania 2% PKB na obronność, ale też w kontekście stosunku do agresji Rosji na Ukrainę, a mówiąc ściślej skali i rodzaju pomocy deklarowanej , a także faktycznie przekazywanej (a to różnica!) dla wschodniego sąsiada Polski - to tych podziałów na razie wystarczy.
 
Warto przypomnieć długą listę kandydatów, o których spekulowano, że mają większe lub mniejsze szanse na zostanie następcą Jensa Stoltenberga. Jedynym kandydatem z drugiej strony Atlantyku, o którym mówiono była wicepremier i minister finansów Kanady Christia Freeland. Prawdziwy wysyp kandydatów zanotowano na Starym Kontynencie. Były wśród nich również damy, jak obecna premier Estonii Kaja Kallas, aktualna premier Litwy Ingrida Simonyte, była prezydent Litwy Dalia Grybauskaite, obecna premier Danii Mette Frederiksen oraz była komisarz w Komisji Europejskiej reprezentująca Bułgarię, a obecnie prezes Międzynarodowego Funduszu Walutowego Kristalina Georgiewa. Byli też panowie. Z byłych polityków pojawiało się nazwisko  ekspremiera Jej Królewskiej Mości Borysa Johnsona. Poza Brytyjczykiem wymieniano nazwiska między innymi premiera Królestwa Niderlandów Marka Rutte (ale, uwaga,  wtedy, gdy był szefem holenderskiego gabinetu, a nie gdy został zmuszony do podania się do dymisji), prezydenta Rumunii Klausa Iohannisa (który wszak jest etnicznym Niemcem) oraz obecnego ministra obrony Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej Roberta Wallace’a.
 
Z tej drugiej listy w praktyce zostały tylko dwie kandydatury – mowa oczywiście o ostatnich tygodniach przed szczytem NATO w Wilnie. Piszę to z zastrzeżeniem, że sytuacja ta może - choć nie musi - ulec zmianie w najbliższych kilkunastu miesiącach.
 
Ta dwójka to: premier Królestwa Danii, socjalistka, już tu wspomniana Frederiksen oraz szef brytyjskiego resortu obrony Wallace. Gdyby wybory przeprowadzono teraz, nawet jesienią, zapewne większe szanse miałaby Dunka. Nie tylko i nie głównie dlatego, że powszechnie, jak się wydaje, przyjęto, że „Jedynką” NATO nie może być przedstawiciel jednego z największych państw członkowskich, a więc także Wielkiej Brytanii.
 
Na czele NATO przedstawiciel kraju ,który nie przeznacza 2% na obronność ?
 
W kuluarach NATO mówi się, że Waszyngtonowi nie spodobało się nadmierne, ich zdaniem, zaangażowanie Brytyjczyka, niedoszłego kandydata na lidera Partii Konserwatywnej i szefa gabinetu przy 10, Downing Street w wojnę w Europie Wschodniej. Uznano, że jest „jastrzębiem”, a mogą przecież wkrótce, na przykład w przyszłym roku, nadejść czasy, które bardziej będą sprzyjały „gołębiom”. Kandydaturę Brytyjczyka oprotestowała też Francja, która uznała, że nie może zaakceptować historycznego konkurenta z drugiej strony Kanału La Manche (według terminologii brytyjskiej:  Kanału Angielskiego).
 
Dunkę Francja też oprotestowała z racji faktu, że kandydatura ta jest forsowana przez… Niemcy. Ma ona jednak kilka silnych „plusów”. Nie tylko jest kobietą, ale dla Amerykanów daje większą rękojmię zaangażowania w wojnę w Europie Wschodniej na takim poziomie, który będzie adekwatny do zaangażowania Białego Domu. A to się może zmieniać w związku z prezydencką kampanią wyborczą Anno Domini 2024, ale też z innych, bardziej strategicznych powodów, choćby obawy o rozwój wydarzeń w Rosji po ewentualnym odejściu, w sposób naturalny czy gwałtowny, Putina.
Szefowa duńskiego socjalistycznego rządu ma jednak jedną poważną wadę, pomijając to, że jest popierana przez Berlin, a to nie wszędzie musi się podobać. Otóż 45-latka urodzona w Aalborgu, ale absolwentka także uniwersytetu w Kopenhadze i matka dwojga dzieci (w trakcie sprawowania funkcji szefa rządu, ponownie wyszła za mąż, co wśród premierów jest jednak rzadkością…) reprezentuje kraj, który nie tylko nie płaci przyrzeczonych solennie 2% PKB na obronność, ale również w ostatnich tygodniach, podobnie zresztą jak Niemcy i Belgia zadeklarował, że w najbliższych latach na pewno tego dwuprocentowego pułapu nie zamierza osiągnąć !
 
A od czasu szczytu w brytyjskim Davenport (Walia) w 2014 roku jest to wymóg - choć z drugiej strony niespełniany, trzeba to przyznać , przez wiele krajów NATO.
 
Główna kandydatka z lata 2023 nie musi być jednak - choć może - głównym kandydatem na szefa Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego jesienią 2024...
 
*tekst ukazał się w „Gazecie Polskiej Codziennie” (25.07.2023)