W krainie złudzeń i złudzenia

(Nie tylko) o Muzeum holografii w Paryżu
Hologramy kojarzą się zwykle z błyszczącymi, mieniącymi się nadrukami na pocztówkach. Ale niekoniecznie tak to wygląda.
Po wejściu do przyciemnionego pomieszczenia przeżywa się szok. Pod ścianą muzeum stoi Louis Armstrong i gra na trąbce. Policzki wydymają się, przymruża oczy, a gdy podejść bliżej, wyjmuje trąbkę z ust i uśmiecha się. Nie, nie jest to cały prawdziwy muzyk, choć jak żywy, to jakby część jego tułowia zanurzona w czymś w rodzaju świetlistego akwarium. Ale twarz, ruch, blask metalowej trąbki – wszystko daje totalne złudzenie rzeczywistości.
Paryskie muzeum holografii, w Forum des Halles, to kilka niewielkich, pozbawionych okien salek. W wąskich strumieniach białego światła wiszą tam jakby w powietrzu niezwykłe produkty nauki i sztuki XX wieku – hologramy. Z fotografią hologram ma tyle wspólnego że chodzi o obraz przedmiotu, do którego zarejestrowania potrzebna jest światło lasera i płyta światłoczuła. Hologram niekiedy nazywają fotografią trójwymiarową, jednakże przewyższa ją wielokrotnie jakością. Zrobić hologram to nałożyć na pamięć płyty wrażliwej na światło wszystkie sygnały świetlne wysyłane przez obiekt.  Zasadę tę w 1947 r. wymyślił amerykański uczony pochodzenia węgierskiego, Denis Gabor, ale zrealizować jego pomysł udało się dopiero w 1960 roku, po wynalezieniu lasera. Efekt jest niewiarygodny – w wielu wypadkach widz ulega złudzeniu prawdziwości przedmiotów, które można obejrzeć z boków i od spodu, a niekiedy nawet w ruchu.
Przedmiot przedstawiony na hologramie pozornie nie jest ograniczony płytką, na której został zapisany jego obraz – niektóre elementy wystają najwyraźniej na zewnątrz. Oto hologram pingpongisty uderzającego piłkę. Piłeczka leci i 99% osób uchyla odruchowo głowę…
Na prawdziwym z szklanym stoliku stoi zholografowany kieliszek i talerzyk z kostkami lodu a nad nim zwisa w powietrzu przechylona butelka koniaku. Widać wylewającą się strużkę alkoholu, kieliszek napełnia się złotym płynem. Wrażenie jest tak nieodparte, że szklany blat stolika jest pokryty śladami palców – zwiedzający muzeum sprawdzali dotykiem, czy to wszystko może być tylko złudzeniem.  Na stole, pod szkłem, leży „jak żywa”  głowa starego Indianina z przymkniętymi oczami. Kiedy widz zbliża się, Indianin pociąga nosem, otwiera oczy i z niesmakiem wodzi wzrokiem za intruzem. Tancerka w rogu pokoju obraca się, gdy ktoś wchodzi do sali i wyrzutem nogi niemal uderza go w nos. Mało kto zapanuje jak odruchem cofnięcia się przed jej stopą w baletce. 
Hologramy dają całkowite złudzenie autentyczności przedstawionych przedmiotów. Stanowić to może w przyszłości o ich niezwykłej przydatności, zwłaszcza dla muzeów. W każdym miejscu naszego globu może przecież znaleźć się dowolny przedmiot w postaci hologramu. Naturalne w barwie, trójwymiarowe, idealnie oddające wygląd faktury eksponaty, dostępne dotychczas tylko w niektórych muzeach, mogą znaleźć się wszędzie. Znikają problemy z wilgotnością i temperaturą salach muzealnych, z ceną eksponatów i ich unikatowością. Można by też wszędzie oglądać dzieła sztuki zamknięte dotychczas w sejfach kolekcjonerów. Na razie nie jest to możliwe z powodu ceny jednego hologramu sięgającej paru tysięcy dolarów.

Reportaż z Paryża 1992. Tekst ukazał się w piśmie „Spotkania” z 23 lipca 1992
===========================================================================
20 lat temu Muzeum Holografii w centrum Paryża już nie istniało. Wejście tutaj było bardzo drogie, ale mimo to muzeum cieszyło się powodzeniem. Zachwycające swoim wyglądem i naturalnym ruchem eksponaty również były bardzo drogie, może za drogie, by tworzyć i utrzymywać taką wystawę.
Nie słyszy się już o holografii. Wielu jednak pamięta te postaci, niemal żywe, jakby za przejrzystą zasłoną wody czy przydymionego szkła, prawdziwe, doskonałe, rzeczywiste. Gdyby tak podłożyć jeszcze dobry dźwięk…
Kto wie, kto się tymi zjawiskami jeszcze zainteresował, kto i dlaczego zlikwidował paryskie Muzeum, dla kogo to się okazały idealne wynalazki. Kiedy słyszę wyznanie Lecha Wałęsy, że rozmawiał z kosmitami, wyznanie tak żywe, tak autentyczne, tak pełne szczerości… Przychodzi mi wtedy na myśl grający na trąbce Louis Armstrong jak prawdziwy, nóżka baletnicy przed samym nosem, piłeczka, przed którą też się uchyliłam i wisząca w powietrzu butelka z lejącym się koniakiem z Muzeum Holografii. One przychodzą mi wtedy na myśl.