O 17 września jeszcze raz

Przeoczyłam napisany już tekst o siedemnastych września, naprawiam pomyłkę.

17 września lat pamiętnych                         
No to ja dzisiaj nie o powodzi, bo już ogarnięta. Ledwie tydzień mija od chwili, gdy DT głosił o niewielkich lokalnych podtopieniach i o braku zagrożenia, bo tamy wytrzymają, a już wszystko zwalone na PiS, już pieniążki przełożone z kieszeni do kieszeni. Miliardy! Dają miliardy! – i  wszyscy daliśmy sobie radę. No, nie wszyscy.
Więc dziś o czym innym. W PRL był taki dowcip, że niedługo w Polsce zabraknie miesięcy w roku, bo w partii popularne były hasła „Nigdy więcej września (1939)!”, „Do sierpnia (roku 1944, ale i 1980, zależy, kto krzyczał) nie dopuścimy!”, a „Grudnia (1970 i 1981) więcej nie chcemy!”
Najbardziej to nasi rodzice i dziadowie nie chcieli więcej września, szczególnie pierwszego. 17 września też nie był u nich w modzie, ale mocno siedział w pamięci; w PRL o nim i o sowieckim nożu w plecy tylko się szeptało, pokazywało jakieś wyschnięte fotografie z Wilna i Lwowa, gdzie rodzili się, mieszkali, brali śluby, i skąd ich wywożono, potem wyganiano na Syberię lub cudem udało się im uciec. Podział mentalno-polityczny w Polsce doskonale i dziś uwidacznia się w stosunku, jaki kto ma do daty 17 września; co było ważne, z której strony który z przodków stał i co tam robił.
Cokolwiek powiedzieć o Andrzeju Wajdzie, o niechlubnym utrwaleniu przez niego w filmie „Lotna” czarnej legendy kawalerii polskiej co to podobno we wrześniu rzucała się szablami na czołgi; o usunięciu z filmu „Pan Tadeusz” okrzyku Jankiela „To Targowica!”, i wielu jeszcze jego potknięciach tego typu - to scena z wysokiego mostu bodajże na Sanie w filmie „Katyń” to jedna z największych, najbardziej wstrząsających scen polskiego kina. Dwie wielkie grupy przerażonych Polaków uciekają przed nawałą wojenną – z jednej strony przed  niemiecką, z drugiej przed sowiecką. Biegnące tłumy spotykają się na środku mostu – znikąd pomocy, donikąd ucieczki. I ludzie z tobołkami i małymi dziećmi tłumnie skaczą z mostu w dół, do rwącego nurtu, gdzie wielu utonie.
Być może, żeby zatrzeć traumę tej daty, rząd Tadeusza Mazowieckiego, oczekiwany z tak ogromną nadzieją, też powołano 17 września (1989). Co prawda nadzieja dostała kolejny raz nożem w plecy, gdy w expose premier zapowiedział "odkreślenie przeszłości grubą linią", co zostało jednoznacznie zrozumiane jako darowanie win odchodzącym komunistom, choć premier miał zupełnie co innego na myśli.
Inny 17 września, tym razem 2009 roku, to znowu symboliczna data, kiedy wskutek intryg ówcześnie rządzących Polską reseciarzy, prezydent USA Obama zrezygnował z opracowanego za czasów George'a W. Busha planu rozmieszczenia systemu obrony przeciwrakietowej w Europie Środkowej, a więc i nad Polską. Dla Polski data ta była przejmująco symboliczna – znowu ktoś nas opuścił. Ktoś kto doradził Obamie tę datę, dobrze wiedział, że musiała w Polskę uderzyć strasznym skojarzeniem.
Ale był w naszej najnowszej historii i inny, radosny 17 września. W 1980 roku właśnie 17 września w Gdańsku Polacy zdecydowali, że powstaje jeden wielki terytorialny Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”. Autorami tego pomysłu i samej nazwy „Solidarność” były dwie osoby z różnych stron sceny politycznej, połączonych jedną ideą walki z komunizmem. Był to adwokat Jan Olszewski, późniejszy premier III RP i Karol Modzelewski z rodziny komunistycznej, ale popierający walkę o niepodległość. Terytorialny układ osłaniał Związek przed zakusami rządzącej szajki komunistycznej, chcącej rozbić wszystko, co powstaje z woli obywateli; łatwiej byłoby rozbić układ branżowy, skłócić robotników i urzędników, rolników i artystów czy nauczycieli.
Długo trzymaliśmy się tej jedności.
A dlaczego jedność pękła – to już całkiem inna historia.