KONSTYTUCJA 23 kwietnia 1935 r.

Konstytucja z 1935 r. była podstawą prawną państwa polskiego funkcjonującego w latach II wojny światowej, a po niej następnie na uchodźstwie i nigdy nie została odwołana – prawnie ciągle obowiązuje.
Jeżeli mamy wybierać między Konstytucją z 1997 r. przygotowaną przez środowiska pokomunistyczne Kwaśniewskiego, a Konstytucją z 1935 r.  marsz. Piłsudskiego nie można mieć wątpliwości, którą z nich należy wybrać.
Uzasadnione jest twierdzenie, że miedzy Konstytucją Polski z 1935 r. a Konstytucją V Republiki Francuskiej istnieje podobieństwo. Wynika to z dominującej pozycji politycznej prezydenta, jego uprawnień i ogólnej konsolidacji władzy wykonawczej, co wzięło się m.in. z podobnego modelu przywództwa przyjętego przez marsz. Piłsudskiego i gen. de Gaulle’a. Stwierdzono, że „polska konstytucja była inspiracją dla konstytucyjnej myśli generała de Gaulle’a”.
......................................
Przypomnijmy tekst Konstytucji z 1935 r. i zastanówmy się:

USTAWA KONSTYTUCYJNA
z dnia 23 kwietnia 1935 r.
I. Rzeczpospolita Polska.

Art. 1.
1. Państwo Polskie jest wspólnem dobrem wszystkich obywateli.
2. Wskrzeszone walką i ofiarą najlepszych swoich synów ma być przekazywane
w spadku dziejowym z pokolenia w pokolenie.
3. Każde pokolenie obowiązane jest wysiłkiem własnym wzmóc siłę i powagę
Państwa.
4. Za spełnienie tego obowiązku odpowiada przed potomnością swoim honorem
i swojem imieniem.

Art. 2.
1. Na czele Państwa stoi Prezydent Rzeczypospolitej.
2. Na Nim spoczywa odpowiedzialność wobec Boga i historji za losy Państwa.
3. Jego obowiązkiem naczelnym jest troska o dobro Państwa, gotowość obronną
i stanowisko wśród narodów świata.
4. W Jego osobie skupia się jednolita i niepodzielna władza państwowa.

Art. 3.
1. Organami Państwa, pozostającemi pod zwierzchnictwem Prezydenta
Rzeczypospolitej, są:
Rząd,
Sejm,
Senat,
Siły Zbrojne,
Sądy,
Kontrola Państwowa.
2. Ich zadaniem naczelnem jest służenie Rzeczypospolitej.

Art. 4.
1. W ramach Państwa i w oparciu o nie kształtuje się życie społeczeństwa.
2. Państwo zapewnia mu swobodny rozwój, a gdy tego dobro powszechne wymaga,
nadaje mu kierunek lub normuje jego warunki.
3. Państwo powoła samorząd terytorjalny i gospodarczy do udziału w wykonywaniu
zadań życia zbiorowego.

Art. 5.
1. Twórczość jednostki jest dźwignią życia zbiorowego.
2. Państwo zapewnia obywatelom możność rozwoju ich wartości osobistych oraz
wolność sumienia, słowa i zrzeszeń.
3. Granicą tych wolności jest dobro powszechne.

Art. 6.
Obywatele winni są Państwu wierność oraz rzetelne spełnianie nakładanych przez
nie obowiązków.

Art. 7.
1. Wartością wysiłku i zasług obywatela na rzecz dobra powszechnego mierzone
będą jego uprawnienia na sprawy publiczne.
2. Ani pochodzenie, ani wyznanie, ani płeć, ani narodowość nie mogą być powodem
ograniczenia tych uprawnień.

Art. 8.
1. Praca jest podstawą rozwoju i potęgi Rzeczypospolitej.
2. Państwo roztacza opiekę nad pracą i sprawuje nadzór nad jej warunkami.

Art. 9.
Państwo dąży do zespolenia wszystkich obywateli w harmonijnem współdziałaniu
na rzecz dobra powszechnego.

Art. 10.
1. Żadne działanie nie może stanąć w sprzeczności z celami Państwa, wyrażonemi
w jego prawach.
2. W razie oporu Państwo stosuje środki przymusu.

II. Prezydent Rzeczypospolitej.
Art. 11.
Prezydent Rzeczypospolitej, jako czynnik nadrzędny w Państwie, harmonizuje
działania naczelnych organów państwowych.

Art. 12.
Prezydent Rzeczypospolitej:
a) mianuje według swego uznania Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek
mianuje Ministrów;
b) zwołuje i rozwiązuje Sejm i Senat;
c) zarządza otwarcie, odroczenie i zamknięcie sesji Sejmu i Senatu;
d) jest Zwierzchnikiem Sił Zbrojnych;
e) reprezentuje Państwo nazewnątrz, przyjmuje przedstawicieli państw obcych
i wysyła przedstawicieli Państwa Polskiego;
f) stanowi o wojnie i pokoju;
g) zawiera i ratyfikuje umowy z innemi państwami;
h) obsadza urzędy państwowe, Jemu zastrzeżone.

Art. 13.
1. Prezydent Rzeczypospolitej korzysta z uprawnień osobistych, stanowiących Jego
prerogatywy.
2. Do prerogatyw tych należy:
a) wskazywanie jednego z kandydatów na Prezydenta Rzeczypospolitej
i zarządzanie głosowanie powszechnego;
b) wyznaczenie na czas wojny następcy Prezydenta Rzeczypospolitej;
c) mianowanie i odwoływanie Prezesa Rady Ministrów, Pierwszego Prezesa Sądu
Najwyższego i Prezesa Najwyższej Izby Kontroli;
d) mianowanie i zwalnianie Naczelnego Wodza i Generalnego Inspektora
Sił Zbrojnych;
e) powoływanie sędziów Trybunału Stanu;
f) powoływanie senatorów piastujących mandat z wyboru Prezydenta
Rzeczpospolitej;
g) mianowanie i zwalnianie Szefa i urzędników Kancelarji Cywilnej;
h) rozwiązywanie Sejmu i Senatu przed upływem kadencji;
i) oddawanie członków Rządu pod sąd Trybunału Stanu;
j) stosowanie prawa łaski.

Art.14.
1. Akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagają do swej ważności podpisu
Prezesa Rady Ministrów i właściwego Ministra.
2. Akty urzędowe, wypływające z prerogatyw Prezydenta Rzeczypospolitej,
nie wymagają kontrasygnaty.

Art. 15.
1. Prezydent Rzeczypospolitej za swe akty urzędowe nie jest odpowiedzialny.
2. Za czyny, niezwiązanie ze sprawowaniem urzędu, Prezydent Rzeczypospolitej
nie może być pociągnięty do odpowiedzialności w okresie urzędowania.

Art. 16.
1. Wybór na Prezydenta Rzeczypospolitej odbywa się w sposób następujący:
2. Kandydata na Prezydenta Rzeczypospolitej wybiera Zgromadzenie Elektorów.
3. Ustępującemu Prezydentowi Rzeczypospolitej służy prawo wskazania innego
kandydata.
4. Jeżeli ustępujący Prezydent Rzeczypospolitej z tego uprawnienia skorzysta,
wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej dokonają obywatele w głosowaniu
powszechnem z pomiędzy dwóch kandydatów: Zgromadzenia Elektorów
i ustępującego Prezydenta Rzeczypospolitej.
5. Jeżeli ustępujący Prezydent Rzeczypospolitej oświadczy, że nie zamierza
skorzystać z prawa wskazania kandydata albo w ciągu siedmiu dni od dokonanego
przez Zgromadzenie Elektorów wyboru nie wskaże innego kandydata i nie zarządzi
głosowania powszechnego – kandydat Zgromadzenia Elektorów uznany będzie
za obranego na Prezydenta Rzeczypospolitej.

Art. 17.
1. Zgromadzenie Elektorów składa się z Marszałka Senatu, jako przewodniczącego,
Marszałka Sejmu, jako jego zastępcy, z Prezesa Rady Ministrów, Pierwszego Prezesa
Sądu Najwyższego, Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych oraz z 75 elektorów,
wybranych z pośród obywateli najgodniejszych wybranych w 2/3 przez Sejm i w 1/3
przez Senat.
2. Mandaty elektorów wygasną z mocy samego prawa w dniu objęcia urzędu przez
nowoobranego Prezydenta Rzeczypospolitej.

Art. 18.
1. Zgromadzenie Elektorów zwołuje Prezydent Rzeczypospolitej najpóźniej
na piętnasty dzień przed upływem swego urzędowania.
2. Na trzy dni przed terminem Zgromadzenia, Sejm i Senat zbiorą się każdy zosobna,
na zaproszenie swych Marszałków, celem dokonania wyboru elektorów.
3. Jeżeli Sejm i Senat są rozwiązane, a wyniki wyborów do Izb Ustawodawczych
w nowym składzie nie jest jeszcze ogłoszony - wyboru elektorów dokonają posłowie
i senatorowie, wchodzący w skład poprzedniego Sejmu i Senatu.

Art. 19.
1. Prezydent Rzeczypospolitej składa przed objęciem urzędu przysięgę treści
następującej:
Świadom odpowiedzialności wobec Boga i historji za losy Państwa,
przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu, w Trójcy Świętej Jedynemu, na urzędzie
Prezydenta Rzeczypospolitej: praw zwierzchniczych Państwa bronić, jego godności
strzec, ustawę konstytucyjną stosować, względem wszystkich obywateli równą
kierować się sprawiedliwością, zło i niebezpieczeństwo od Państwa odwracać,
a troskę o jego dobro za naczelny poczytywać sobie obowiązek. Tak mi dopomóż Bóg
i Święta Syna Jego Męka. Amen.
4. Akt złożenia przysięgi stwierdzają podpisem: nowoobrany Prezydent
Rzeczypospolitej oraz osoby urzędowe, obecne przy zaprzysiężeniu.

Art. 20.
1. Okres urzędowania Prezydenta Rzeczypospolitej trwa lat siedem, licząc od dnia
objęcia urzędu.
2. Okres ten przedłuża się o czas niezbędny do ukończenia postępowania
wyborczego w przypadku, gdy dla dokonania wyboru nowego Prezydenta
Rzeczypospolitej będzie zarządzone głosowanie powszechne.

Art. 21.
Jeżeli przed upływem siedmioletniego okresu urzędowania nastąpi zgon Prezydenta
Rzeczypospolitej albo Prezydent zrzeknie się urzędu – M arszałek Senatu zwoła
niezwłocznie Zgromadzenie Elektorów celem wskazania przez nie kandydata
na Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie wskazania ze swej strony innego
kandydata zarządzi głosowanie powszechne.

Art. 22.
1. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie może trwale sprawować urzędu, Marszałek
Senatu zwoła połączone Izby Ustawodawcze celem rozstrzygnięcia, czy urząd
Prezydenta należy uznać za opróżniony.
2. Uchwała, uznająca urząd za opróżniony, zapada większością 3/5 ustawowej liczby
członków Izb Połączonych.
3. W przypadku powzięcia powyższej uchwały, Marszałek Senatu zwoła niezwłocznie
Zgromadzenie Elektorów.

Art. 23.
W czasie, gdy urząd Prezydenta Rzeczypospolitej jest opróżniony, funkcje
Prezydenta sprawuje zastępczo Marszałek Senatu, a gdyby Senat był rozwiązany -
Marszałek rozwiązanego Senatu; korzysta on wówczas ze wszystkich uprawnień
z urzędem Prezydenta Rzeczypospolitej związanych.

Art. 24.
1. W razie wojny okres urzędowania Prezydenta Rzeczypospolitej przedłuża się
do upływu trzech miesięcy od zawarcia pokoju; Prezydent Rzeczypospolitej osobnym
aktem, ogłoszonym w gazecie rządowej, wyznaczy wówczas swego następcę
na wypadek opróżnienia się urzędu przed zawarciem pokoju.
2. W razie objęcia przez następcę urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej, okres jego
urzędowania trwa do upływu trzech miesięcy od zawarcia pokoju.

III. Rząd.
Art. 25.
1. Rząd kieruje sprawami Państwa niezastrzeżonemi innym organom władzy.
2. Rząd składa się z Prezesa Rady Ministrów i Ministrów.
3. Prezes Rady Ministrów reprezentuje Rząd, kieruje jego pracami oraz ustala ogólne
zasady polityki państwowej.
4. Ministrowie kierują poszczególnemi działami administracji
 państwowej albo
spełniają poruczone im zadania szczególne.
5. Organizację Rządu, a w szczególności zakres działania Prezesa Rady Ministrów -
określi dekret Prezydenta Rzeczypospolitej.

Art. 26.
Ministrowie dla rozstrzygania spraw, wymagających uchwały wszystkich członków
Rządu, tworzą Radę Ministrów pod przewodnictwem Prezesa Rady Ministrów.

Art. 27.
1. Prezes Rady Ministrów, Rada Ministrów i Ministrowie mają prawo wydawać
rozporządzenia celem wykonania aktów ustawodawczych i z powołaniem się na nie.
2. Rozporządzenia te nie mogą stać w sprzeczności z aktami ustawodawczemi i będą
ogłaszane w Dzienniku Ustaw.

Art. 28.
Prezes Rady Ministrów i Ministrowie są odpowiedzialni politycznie przed
Prezydentem Rzeczypospolitej i mogą być przez Niego w każdym czasie odwołani.

Art. 29.
1. Sejm w wykonaniu prawa kontroli parlamentarnej nad działalnością Rządu, może
zażądać ustąpienia Rządu lub Ministra.
2. Wniosek taki może być zgłoszony tylko podczas sesji zwyczajnej, a głosowanie
nad nim nie może się odbyć na posiedzeniu, podczas którego został zgłoszony.
3. Jeżeli za wnioskiem wypowie się Sejm zwykłą większością głosów, a Prezydent
Rzeczypospolitej w ciągu trzech dni nie odwoła Rządu lub Ministra, ani też Izb
Ustawodawczych nie rozwiąże - wniosek będzie rozpatrzony przez Senat
na najbliższym posiedzeniu.
4. Jeżeli Senat wypowie się za wnioskiem, uchwalonym przez Sejm, Prezydent
Rzeczypospolitej odwoła Rząd lub Ministra , chyba że rozwiąże Sejm i Senat.

Art. 30.
1. Niezależnie od odpowiedzialności politycznej przed Prezydentem
Rzeczypospolitej i parlamentarnej przed Sejmem, Prezes Rady Ministrów
i Ministrowie ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu
za umyślne naruszenie Konstytucji lub innego aktu ustawodawczego, dokonane
w związku z urzędowaniem.
2. Prawo pociągnięcia Prezesa Rady Ministrów lub Ministra do odpowiedzialności
konstytucyjnej służy Prezydentowi Rzeczypospolitej, a także Sejmowi i Senatowi
w Izbach Połączonych.
3. Uchwała Izb Połączonych, oddająca Prezesa Rady Ministrów lub Ministra pod sąd
Trybunału Stanu, zapada większością 3/5 głosów przy obecności co najmniej połowy
ustawowej liczby członków Izb Połączonych.

IV. Sejm.
Art. 31.
1. Sejm sprawuje funkcje ustawodawcze i kontrolę nad działalnością Rządu; nadto
do Sejmu należy ustalanie budżetu i nakładanie ciężarów na obywateli.
2. Kontrola nad działalnością Rządu wyraża się w prawie Sejmu:
a) żądania ustąpienia Rządu lub Ministra;
b) pociąganie wespół z Senatem Prezesa Rady Ministrów lub Ministra
do odpowiedzialności konstytucyjnej;
c) interpelowania Rządu;
d) zatwierdzania corocznie zamknięcia rachunków państwowych i udzielania
Rządowi absolutorium;
e) udziału w wykonywaniu kontroli nad długami Państwa;
3. Funkcje rządzenia Państwem nie należą do Sejmu.

Art. 32.
1. Sejm składa się z posłów, wybranych w głosowaniu powszechnem, tajnem,
równem i bezpośredniem.
2. Kadencja Sejmu trwa lat pięć, licząc od dnia zwołania.
3. Rozwiązanie Sejmu przed upływem kadencji wymaga wskazania powodu.
4. Nowe wybory zarządza Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu trzydziestu dni
od rozwiązania Sejmu.
5. Głosowanie odbędzie się nie później, niż sześćdziesiątego dnia po zarządzeniu
wyborów.
6. W głosowaniu nie biorą udziału wojskowi, należący do zmobilizowanej części
wojska lub marynarki wojennej.

Art. 33.
1. Prawo wybierania ma każdy obywatel bez różnicy płci, który przed dniem
zarządzenia wyborów ukończył lat 24 oraz korzysta w pełni z praw cywilnych
i obywatelskich.
2. Prawo wybieralności ma każdy obywatel, mający prawo wybierania, jeżeli
ukończył lat 30.
3. Ordynacja wyborcza do Sejmu ustali podział Państwa na okręgi wyborcze, określi
liczbę posłów, unormuje postępowanie wyborcze tudzież oznaczy kategorje osób,
pozbawionych prawa wybierania i wybieralności z braku dostatecznych
przymiotników moralnych lub umysłowych.

Art. 34.
1. Sejm wybiera ze swego grona Marszałka na okres kadencji.
2. Do czasu ukonstytuowania się następnego Sejmu, Marszałek zachowuje
uprawnienia, służące mu przy wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej.

Art. 35.
1. Sejm będzie zwołany na pierwsze posiedzenie w nowej kadencji nie później
niż trzydziestego dnia po ogłoszeniu wyników wyborów do Izb Ustawodawczych.
2. Sesja zwyczajna Sejmu będzie otwarta corocznie najpóźniej w listopadzie i nie
może być zamknięta przed upływem czterech miesięcy, chyba że budżet będzie
uchwalony w terminie wcześniejszym.
3. Sesja zwyczajna może być odroczona na dni trzydzieści.
4. Odroczenie na okres dłuższy lub ponowienie odroczenia wymaga zgody Sejmu.
5. Okresu przerwy, spowodowanej odroczeniem sesji, nie wlicza się do biegu
terminów, przepisanych Konstytucją dla czynności Sejmu.

Art. 36.
1. Prezydent Rzeczypospolitej według swego uznania może w każdym czasie
zarządzić otwarcie sesji nadzwyczajnej Sejmu, a uczyni to w ciągu dni trzydziestu
na wniosek co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
2. Podczas sesji nadzwyczajnej przedmiotem obrad Sejmu mogą być wyłącznie
sprawy, wymienione w zarządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej albo we wniosku
o otwarcie takiej sesji, zgłoszonym przez posłów, oraz sprawy, których załatwienia
na najbliższej sesji wymagają ustawy lub regulamin, albo które Prezydent
Rzeczypospolitej na wniosek Prezesa Rady Ministrów lub Marszałka Sejmu uzna
za nagłe.

Art. 37.
Uchwały Sejmu zapadają zwykłą większością głosów przy obecności co najmniej 1/3
ustawowej liczby posłów, jeżeli Konstytucja inaczej nie stanowi.

Art. 38.
1. Posiedzenia Sejmu są jawne.
2. Sejm może uchwalić tajność obrad.
3. Protokół i stenogram, wydawany z polecenia Marszałka, są wyłącznie
stwierdzeniem przebiegu obrad Sejmu.
4. Nikogo nie można pociągać do odpowiedzialności za ogłaszanie
i rozpowszechnianie sprawozdań z jawnych obrad Sejmu, jeżeli odtwarzają one
w pełni i ściśle przebieg tych obrad.

Art. 39.
1. Posłowie składają przed objęciem mandatu ślubowanie treści następującej:
Świadom obowiązku wierności wobec Państwa Polskiego, ślubuję uroczyście
i zaręczam honorem, jako poseł na Sejm Rzeczypospolitej, w pracy na rzecz dobra
Państwa nie ustawać, a troskę o jego godność, zwartość i moc za pierwsze mieć
sobie przykazanie.
2. Odmowa ślubowanie lub ślubowanie z zastrzeżeniem równoznaczne jest
z nieprzyjęciem mandatu.

Art. 40.
Posłowie otrzymują diety i mają prawo do bezpłatnego korzystania z państwowych
środków komunikacji w granicach Państwa.

Art. 41.
1. Posłowie korzystają tylko z takich rękojm nietykalności, jakich wymaga
ich uczestnictwo w pracach Sejmu.
2. Za treść wygłoszonych w Sejmie przemówień lub zgłoszonych wniosków
i interpelacyj oraz za niewłaściwe zachowanie się podczas obrad - posłowie
odpowiadają tylko przed Sejmem.
3. Jednakże za wystąpienia sprzeczne z obowiązkiem wierności wobec Państwa
Polskiego albo zawierające znamiona przestępstwa, ściganego z urzędu, - poseł
może być uchwałą Sejmu lub Ministra Sprawiedliwości oddany pod sąd Trybunału
Stanu i orzeczeniem tego Trybunału pozbawiony mandatu poselskiego.
4. Za naruszenie praw osoby trzeciej podczas obrad Sejmu poseł może być
pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zezwoleniem Sejmu.

Art. 42.
1. Posłowie odpowiadają za działalność, nie związaną z uczestnictwem w pracach
Sejmu, narówni z innymi obywatelami.
2. Jednakże karne postępowanie sądowe lub administracyjne a także postępowanie
dyscyplinarne, wszczęte przeciw posłowi przed lub po uzyskaniu mandatu, należy na
żądanie Sejmu zawiesić do wygaśnięcia mandatu.
3. Przedawnienie nie biegnie w czasie zawieszenia postępowania karnego
lub dyscyplinarnego.
4. Poseł, zatrzymany w czasie trwania sesji nie z nakazu sądu, - będzie na żądanie
Marszałka Sejmu niezwłocznie wypuszczony na wolność.

Art. 43.
1. Poseł nie może sprawować mandatu senatorskiego.
2. Ustawa oznaczy urzędy i stanowiska, których przyjęcie pociągnie za sobą utratę
mandatu poselskiego.
3. Posłowi nie wolno wykonywać czynności nie dających się pogodzić
ze sprawowaniem mandatu, pod skutkami określonemi w ustawie.

Art. 44.
1. Posłowi nie wolno na swoje, ani na obce imię, ani też w imieniu przedsiębiorstw,
spółek lub towarzystw na zysk obliczonych, nabywać dóbr państwowych
ani uzyskiwać ich dzierżaw, podejmować się dostaw i robót rządowych,
ani otrzymywać od Rządu koncesyj lub innych korzyści osobistych.
2. Za naruszenie powyższych zakazów poseł będzie na żądanie Marszałka Sejmu
lub Prezesa Najwyższej Izby Kontroli oddany pod sąd Trybunału Stanu i orzeczeniem
tego Trybunału pozbawiony mandatu poselskiego i korzyści osobistych, od Rządu
otrzymanych.
3. Marszałek Sejmu może na podstawie uchwały Komisji Regulaminowej, powziętej
większością 3/5 głosów, udzielić posłowi w poszczególnym przypadku zezwolenia
na wejście z Rządem w stosunek prawny, jeżeli stosunek ten nie jest sprzeczny
z dobremi obyczajami.

Art. 45.
1. Prezes Rady Ministrów, Ministrowie i delegowani przez nich urzędnicy mają
prawo brać udział w posiedzeniach Sejmu oraz przemawiać poza kolejnością
mówców.
2. Posłowie mogą zwracać się do Prezesa Rady Ministrów i Ministrów
z interpelacjami w sprawach, dotyczących ich zakresu działania, w sposób określony
regulaminem.
3. Prezes Rady Ministrów lub interpelowany Minister obowiązany jest udzielić
odpowiedzi w ciągu czterdziestu pięciu dni albo podać powody, uzasadniające
odmowę
 udzielenia wyjaśnień.

V. Senat.
Art. 46.
1. Senat, jako druga Izba Ustawodawcza rozpatruje budżet i projekty ustaw,
uchwalone przez Sejm, oraz uczestniczy w wykonywaniu kontroli nad długami
Państwa.
2. Nadto Senat narówni z Sejmem, choć bez prawa początkowania, bierze udział
w rozstrzyganiu następujących spraw:
a) o wniosku, żądającym ustąpienia Rządu lub Ministra;
b) o ustawach, zwróconych Izbom Ustawodawczym przez Prezydenta
Rzeczypospolitej do ponownego rozpatrzenia;
c) o zmianie Konstytucji;
d) o chyleniu zarządzeń, wprowadzających stan wyjątkowy.

Art. 47.
1. Senat składa się z senatorów, powołanych w 1/3 przez Prezydent Rzeczypospolitej,
a w 2/3 w drodze wyborów.
2. Kadencja Senatu rozpoczyna się i kończy jednocześnie z kadencją Sejmu.
3. Ordynacja wyborcza do Senatu określi liczbę senatorów oraz sposób
ich powoływania tudzież oznaczy kategorje osób, którym służyć będzie prawo
wybierania i wybieralności.

Art. 48.
Art. 34-45, dotyczące Sejmu, stosuje się odpowiednio do Senatu.

VI. Ustawodawstwo.
Art. 49.
1. Aktami ustawodawczymi są:
a) ustawy,
b) dekrety Prezydenta Rzeczypospolitej.
2. Żaden akt ustawodawczy nie może stać w sprzeczności z Konstytucją.

Art. 50.
1. Prawo inicjatywy ustawodawczej służy Rządowi i Sejmowi.
2. Inicjatywa ustawodawcza w sprawach budżetu, kontyngentu rekruta i ratyfikacji
umów międzynarodowych należy wyłącznie do Rządu.
3. Sejm nie może bez zgody Rządu uchwalić ustawy, pociągającej za sobą wydatki
ze Skarbu Państwa, dla których niema pokrycia w budżecie.

Art. 51.
Zaciągnięcie pożyczki państwowej, zbycie lub obciążenie nieruchomego majątku
państwowego oszacowanego na kwotę ponad 100.000 złotych, nałożenie podatków
lub opłat publicznych, ustanowienie ceł lub monopoli, ustalenie systemu
monetarnego, jak również przyjęcie gwarancji finansowej przez Skarb Państwa –
może nastąpić tylko na mocy aktu ustawodawczego.

Art. 52.
1. Umowy z innemi państwami: handlowe, celne, obciążające stale Skarb Państwa,
zawierające zobowiązanie nałożenia nowych ciężarów na obywateli albo powodujące
zmianę granic Państwa - wymagają przed ratyfikacją zgody Izb Ustawodawczych,
wyrażonej w ustawie.
2. Prezydent Rzeczypospolitej w przypadkach niecierpiących zwłoki może przed
ratyfikacją, na wniosek Rady Ministrów, wprowadzić tymczasowo w życie wszystkie
lub niektóre postanowienia, zawarte w umowach handlowych lub celnych.

Art. 53
1. Każdy projekt ustawy, przez Sejm uchwalony, będzie przekazany Senatowi
do rozpatrzenia.
2. Uchwałę Senatu, odrzucającą projekt lub wprowadzającą w nim zmiany, uważa się
za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej większością 3/5 głosów.

Art. 54.
1. Prezydent Rzeczypospolitej stwierdzi podpisem moc ustawy konstytucyjnie
uchwalonej oraz zarządzi jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw.
2. Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu trzydziestu dni od otrzymania projektu
ustawy zwrócić go Sejmowi z żądaniem ponownego rozpatrzenia, które może
nastąpić nie wcześniej niż na najbliższej sesji zwyczajnej.
3. Jeżeli Izby Ustawodawcze większością ustawowej liczby posłów i senatorów
uchwalą ponownie projekt bez zmian, Prezydent Rzeczypospolitej, stwierdziwszy
podpisem moc ustawy, zarządzi jej ogłoszenie.

Art. 55.
1. Ustawa może upoważnić Prezydenta Rzeczypospolitej do wydawania dekretów
w czasie i zakresie, przez nią oznaczonym; upoważnieniem tem nie może być objęta
zmiana Konstytucji.
2. Prezydent Rzeczypospolitej ma prawo w czasie, gdy Sejm jest rozwiązany,
wydawać w razie konieczności państwowej dekrety w zakresie ustawodawstwa
państwowego z wyjątkiem:
a) zmiany Konstytucji,
b) ordynacji wyborczej do Sejmu i Senatu,
c) budżetu,
d) nakładania podatków i ustanawiania monopoli,
e) systemu monetarnego,
f) zaciągania pożyczek państwowych,
g) zbywania i obciążania nieruchomego majątku państwowego, oszacowanego
na kwotę ponad 100.000 złotych.
3. Dekrety, oparte na przepisach artykułu niniejszego, będą wydawane na wniosek
Rady Ministrów i mogą być zmieniane lub uchylane tylko aktem ustawodawczym.

Art. 56.
Dekrety, dotyczące organizacji Rządu, zwierzchnictwa Sił Zbrojnych oraz organizacji
administracji rządowej, mogą być wydawane w każdym czasie, a zmieniane
lub uchylane tylko przez takież dekrety Prezydenta Rzeczypospolitej.

Art. 57.
1. Dekrety Prezydenta Rzeczypospolitej mają moc ustawy i będą z powołaniem się
na podstawę konstytucyjną ogłaszane w Dzienniku Ustaw.
2. Ilekroć Konstytucja lub ustawy dla unormowania poszczególnej dziedziny
z zakresu ustawodawstwa wymagają ustawy, dziedzina ta może być unormowana
również dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej, wydanym w warunkach, Konstytucją
oznaczonych.

VII. Budżet.
Art. 58.
1. Ustawa ustala corocznie budżet Państwa.
2. Rząd składa Sejmowi na sesji projekt budżetu nie później niż na cztery miesiące
przed rozpoczęciem roku budżetowego.
3. Na rozpatrzenie budżetu pozostawia się Sejmowi dziewięćdziesiąt dni od złożenia
projektu przez Rząd, Senatowi - dwadzieścia dni od upływu terminu, przepisanego
dla Sejmu.
4. Na rozpatrzenie zmian, zaproponowanych przez Senat, pozostawia się Sejmowi
dziesięć dni od upływu terminu, przepisanego dla Senatu.
5. Prezydent Rzeczypospolitej zarządzi ogłoszenie budżetu:
a) w brzmieniu, nadanem mu przez Izby Ustawodawcze, jeżeli Sejm i Senat
w przepisanych terminach budżet rozpatrzyły,
b) w brzmieniu, nadanem mu przez Sejm, jeżeli Senat w przepisanym terminie
budżetu nie rozpatrzył,
c) w brzmieniu, nadanem mu przez Senat, jeżeli Sejm w przepisanym terminie
budżetu lub zmian Senatu nie rozpatrzył,
d) w brzmieniu projektu rządowego, jeżeli ani Sejm ani Senat w przepisanych
terminach budżetu nie rozpatrzył.

Art. 59.
1. Wydatki, niezaprojektowane w budżecie, nie mogą być uchwalone,
a zaprojektowane nie mogą być podwyższone bez zgody Rządu.
2. Rząd nie może czynić wydatków bez upoważnienia ustawowego, chyba,
że zachodzi konieczność państwowa; w tym przypadku Rząd, na podstawie uchwały
Rady Ministrów, dokona niezbędnego wydatku, przesyłając do Sejmu w terminie
siedmiodniowym od powzięcia uchwały projekt ustawy o przyznaniu kredytów
dodatkowych. Uchwała Rady Ministrów będzie jednocześnie ogłoszona w gazecie
rządowej i podana do wiadomości Najwyższej Izby Kontroli.

Art. 60.
1. Państwo nie może pozostawać bez budżetu.
2. Jeżeli z powodu rozwiązania Izb Ustawodawczych budżet lub przynajmniej
prowizorium budżetowe do dnia, w którym rozpoczyna się nowy okres budżetowy,
nie jest uchwalony, - Rząd ma prawo pobierać dochody i czynić wydatki w granicach
zeszłorocznego budżetu aż do czasu uchwalenia prowizorium budżetowego
lub budżetu, który Rząd złoży nowoobranemu Sejmowi na pierwszem posiedzeniu.
3. Zasadę powyższą stosuje się odpowiednio w przypadku, gdy Sejm złożony
mu projekt budżetowy w całości odrzuci, z tem, że Rząd w ciągu siedmiu dni
od odrzucenia prześle do Sejmu nowy projekt budżetu lub prowizorium budżetowego
i że wydatki, czynione przez Rząd według zeszłorocznego budżetu, nie mogą być
wyższe w poszczególnych pozycjach od zaprojektowanych w budżecie odrzuconym.

VIII. Siły Zbrojne.
Art. 61.
1. Siły Zbrojne stoją na straży bezpieczeństwa i praw zwierzchniczych
Rzeczypospolitej.
2. Wszyscy obywatele są obowiązani do służby wojskowej i świadczeń na rzecz
obrony Państwa.

Art. 62.
1. Prezydent Rzeczypospolitej zarządza corocznie pobór rekruta w granicach
ustalonego kontyngentu.
2. Zmiana kontyngentu wymaga aktu ustawodawczego.

Art. 63.
1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje dekrety w zakresie zwierzchnictwa
Sił Zbrojnych, a w szczególności określi dekretem organizację naczelnych władz
wojskowych, oznaczając w nim sposób kontrasygnowania aktów, wydawanych przez
siebie, jako Zwierzchnika Sił Zbrojnych.
2. Prezydent Rzeczypospolitej postanawia o użyciu sił zbrojnych do obrony Państwa.
3. W razie mianowania Naczelnego Wodza prawo dysponowania siłami zbrojnemi
przechodzi na niego.
4. Za akty, związane z dowództwem, Naczelny Wódz odpowiada przed Prezydentem
Rzeczypospolitej, jako Zwierzchnikiem Sił Zbrojnych.

IX. Wymiar Sprawiedliwości.
Art. 64.
1. Sądy wymierzają sprawiedliwość w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Przez wymiar sprawiedliwości sądy strzegą ładu prawnego w Państwie i kształtują
poczucie prawne społeczeństwa.
3. Sędziowie są w sprawowaniu swego urzędu sędziowskiego niezawiśli.
4. Orzeczenia sądowe nie mogą być zmieniane ani uchylane przez inne ograny
władzy.
5. Sądy nie mają prawa badać ważności aktów ustawodawczych, należycie
ogłoszonych.

Art. 65.
1. Sędziów mianuje Prezydent Rzeczypospolitej, jeżeli ustawy inaczej nie stanowią.
2. Organizację sądów tudzież odrębne stanowisko sędziów, ich prawa i obowiązki
oraz uposażenie – określają ustawy.

Art. 66.
1. Sędzia może być złożony z urzędu, zawieszony w urzędowaniu, przeniesiony
na inne miejsce lub w stan spoczynku wbrew swojej woli jedynie mocą orzeczenia
sądowego i tylko w przypadkach, ustawą przewidzianych.
2. Zasada ta nie dotyczy przypadku, gdy przeniesienie sędziego na inne miejsce
urzędowania lub w stan spoczynku jest wywołane zmianą w organizacji sądów,
postawioną przez akt ustawodawczy.

Art. 67.
Sędzia nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zezwolenia
właściwego sądu dyscyplinarnego ani zatrzymany bez nakazu sądu, chyba że został
schwytany na gorącym uczynku.

Art. 68.
1.
 Żadna ustawa nie może zamykać obywatelowi drogi sądowej dla dochodzenia
krzywdy lub szkody.
2. Poręcza się wolność osobistą, nietykalność mieszkania i tajemnicę
korespondencji.
3. Ustawy określą warunki, w jakich może być dokonana rewizja osobista
lub domowa albo naruszona tajemnica korespondencji.
4. Nikt nie może być pozbawiony sądu, któremu z prawa podlega, ani karany za czyn,
niezabroniony przez prawo przed jego popełnieniem, ani też zatrzymany bez nakazu
sądu dłużej niż czterdzieści osiem godzin.
5. Sądy wyjątkowe są dopuszczalne tylko w przypadkach, przewidzianych w ustawie.
6. Ustawy przeprowadza zasadę, że sprawy, w których karę orzekła władza
administracyjna, będą na żądanie strony przekazane na drogę postępowania
sądowego.

Art. 69.
1. Prezydent Rzeczypospolitej władny jest aktem łaski darować lub złagodzić
skazanemu karę, wymierzoną orzeczeniem prawomocnem, tudzież uchylić skutki
skazania.
2. Amnestia wymaga aktu ustawodawczego.

Art. 70.
1. Powołuje się:
a) Sąd Najwyższy do spraw sądowych cywilnych i karnych,
b) Najwyższy Trybunał Administracyjny do orzekania o legalności aktów
administracyjnych, oraz
c) Trybunał Kompetencyjny do rozstrzygania sporów o właściwość między
sądami a innemi organami władzy.
2. Odrębną organizację sądów wojskowych, ich właściwość, tok postępowania oraz
prawa i obowiązki członków tych sądów określą ustawy.

Art. 71.
1. Do orzekania w sprawach ministrów, senatorów i posłów, pociągniętych
do odpowiedzialności konstytucyjnej, powołuje się Trybunał Stanu, złożony
z Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, jako przewodniczącego, oraz sześciu
sędziów.
2. Sędziów Trybunału Stanu i ich zastępców powołuje na okres trzyletni Prezydent
Rzeczypospolitej z pośród sędziów sądów powszechnych, przedstawionych w liczbie
podwójnej w połowie przez Sejm, a w połowie przez Senat z równomiernem
uwzględnieniem kandydatów każdej z Izb Ustawodawczych.

X. Administracja państwowa.
Art. 72.
1. Administracja państwowa jest służbą publiczną.
2. Administrację państwową sprawuje:
a) administracja rządowa,
b) samorząd terytorialny,
c) samorząd gospodarczy.

Art. 73.
1. Dla celów administracji ogólnej Państwo będzie podzielone pod względem
terytorialnym na obszary administracyjne, a mianowicie województwa, powiaty oraz
gminy miejskie i wiejskie.
2. Podział na województwa wymaga aktu ustawodawczego.
3. Gminy miejskie mogą w warunkach oznaczonych ustawą, tworzyć powiat
lub województwo grodzkie.

Art. 74.
Organizacje administracji rządowej, a w szczególności zakres działania jej organów –
określi dekret Prezydenta Rzeczypospolitej.

Art. 75.
1. Stosownie do podziału Państwa na obszary administracyjne powołuje się
do urzeczywistnienia zadań administracji państwowej w zakresie potrzeb
miejscowych samorząd wojewódzki, powiatowy i gminny.
2. Samorządy mają prawo w zakresie, ustawą oznaczonym, wydawać dla swego
obszaru normy obowiązujące pod warunkiem zatwierdzenia tych norm przez
powołaną do tego władzę nadzorczą.
3. Samorządy mogą być łączone w związki dla wykonywania zadań szczególnych.
4. Ustawa może nadać związkom osobowość publiczno - prawną.
5. Nadzór nad działalnością samorządu sprawuje Rząd przez swoje organa lub przez
organa samorządu wyższego stopnia.

Art. 76
1. Dla poszczególnych dziedzin życia gospodarczego powołuje się samorząd
gospodarczy, obejmujący izby rolnicze, przemysłowo-handlowe, rzemieślnicze,
pracy, wolnych zawodów oraz inne zrzeszenia publiczno-prawne.
2. Ustawy mogą łączyć izby w związki i nadawać im osobowość publiczno-prawną.
3. Do rozważania zagadnień, dotyczących całokształtu życia gospodarczego,
opiniowania o projektach ustaw gospodarczych, tudzież harmonizowania poczynań
w poszczególnych gałęziach gospodarstwa narodowego – może być ustawą powołana
Naczelna Izba Gospodarcza.
4. Nadzór nad działalnością samorządu gospodarczego sprawuje Rząd przez
powołane do tego organa.

XI. Kontrola państwowa.
Art. 77.
1. Do kontroli pod względem finansowym gospodarki Państwa oraz związków
publiczno – prawnych, badania zamknięć rachunków Państwa, przedstawiania
Sejmowi corocznie wniosków o absolutorium dla Rządu - powołuje się Najwyższą
Izbę Kontroli, opartą na zasadzie kolegialności i niezawisłości członków jej
kolegium.
2. Najwyższa Izba Kontroli jest niezależna od Rządu.
3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje i odwołuje Prezesa Najwyższej Izby Kontroli,
a na jego wniosek i z jego kontrasygnatą mianuje i odwołuje członków jej kolegium.
4. Prezes Najwyższej Izby Kontroli jest za sprawowanie swego urzędu
odpowiedzialny według zasad, ustalonych dla odpowiedzialności ministrów.

XII. Stan zagrożenia Państwa.
Art. 78.
1. W razie zagrożenia Państwa z zewnątrz, jak również w razie rozruchów
wewnętrznych lub rozległych knowań o charakterze zdrady stanu, zagrażających
ustrojowi lub bezpieczeństwu Państwa albo bezpieczeństwu obywateli – Rada
Ministrów za zezwoleniem Prezydenta Rzeczypospolitej zarządzi stan wyjątkowy na
obszarze całego Państwa lub części zagrożonej.
2. Zarządzenie takie będzie przesłane do Sejmu w ciągu siedmiu dni od ogłoszenia.
3. Jeżeli Sejm jest rozwiązany, zarządzenie o ogłoszeniu stanu wyjątkowego będzie
złożone nowoobranemu Sejmowi na pierwszym posiedzeniu.
4. Sejm może zażądać uchylenia zarządzenia.
5. Wniosek taki nie może być głosowany na posiedzeniu, podczas którego został
zgłoszony.
6. Jeżeli Senat wypowie się za uchwałą Sejmu, Rząd niezwłocznie uchyli zarządzenie.
7. Ogłoszenie stanu wyjątkowego daje Rządowi prawo zawieszenia na czas trwania
tego stanu swobód obywatelskich oraz możność korzystania z uprawnień
szczególnych, przewidzianych ustawą o stanie wyjątkowym.

Art. 79.
1. W razie konieczności użycia sił zbrojnych do obrony Państwa Prezydent
Rzeczypospolitej zarządzi stan wojenny na obszarze całego Państwa lub jego części.
2. Podczas stanu wojennego Prezydent Rzeczypospolitej ma prawo bez
upoważnienia Izb Ustawodawczych wydawać dekrety w zakresie ustawodawstwa
państwowego z wyjątkiem zmiany Konstytucji, przedłużyć kadencję Izb
Ustawodawczych do czasu zawarcia pokoju oraz otwierać, odraczać i zamykać sesje
Sejmu i Senatu w terminach, dostosowanych do potrzeb obrony Państwa, jak również
powoływać do rozstrzygania spraw, wchodzących w zakres działania Izb
Ustawodawczych, Sejm i Senat w zmniejszonym składzie, wyłonionym przez te Izby.
3. W czasie trwania stanu wojennego Rząd korzysta z uprawnień, przewidzianych
ustawą o stanie wyjątkowym, a nadto z uprawnień szczególnych, określonych ustawą
o stanie wojennym.

XIII. Zmiana Konstytucji.
Art. 80.
1. Zmiana Konstytucji może być dokonana z inicjatywy Prezydenta Rzeczypospolitej,
Rządu lub ¼ ustawowej liczby posłów.
2. Wniosek, postawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej, może być głosowany
tylko w całości i bez zmian lub ze zmianami, na które Rząd imieniem Prezydenta
Rzeczypospolitej wyrazi zgodę.
3. Ustawa, zmieniająca Konstytucję z inicjatywy Prezydenta Rzeczypospolitej,
wymaga zgodnych uchwał Sejmu i Senatu, powziętych zwykłą większością głosów;
z inicjatywy zaś Rządu lub Sejmu – zgodnych uchwał, powziętych większością
ustawowej liczby posłów i senatorów.
4. Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu trzydziestu dni od otrzymania projektu
ustawy, zmieniającego Konstytucję, zwrócić go Sejmowi z żądaniem ponownego
rozpatrzenia, które może nastąpić nie wcześniej niż na następnej kadencji.
5. Jeżeli Izby Ustawodawcze uchwalą ponownie projekt bez zmian, Prezydent
Rzeczypospolitej, stwierdziwszy podpisem moc ustawy zarządzi jej ogłoszenie, chyba
że rozwiąże Sejm i Senat.

XIV. Przepisy końcowe.
Art. 81.
1. Niniejsza ustawa konstytucyjna wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.
2. Jednocześnie uchyla się ustawę z dnia 17 marca 1921 r. (Dz. U. R. P. Nr. 44,
poz. 267) wraz ze zmianami, wprowadzonemi ustawą z dnia 2 sierpnia 1926 r. (Dz. U.
R. P. Nr. 78, poz. 442) z wyjątkiem art. 99, 109 – 118 oraz 120.
3. Ustawa konstytucyjna z dnia 15 lipca 1920 r., zawierającego statut organiczny
Województwa Śląskiego (Dz. U. R. P. Nr. 73, poz. 497) wraz ze zmianami,
wprowadzonemi ustawami z dnia 8 marca 1921 r. (Dz. U. R. P. Nr. 26, poz. 146),
z dnia 30 lipca 1921 r. (Dz. U. R. P. Nr. 69, poz. 449), z dnia 18 października 1921 r.
(Dz. U. R. P. Nr. 85, poz. 608) oraz z dnia 18 marca 1925 r. (Dz. U. R. P. Nr. 36,
poz. 240) zachowuje swą moc z tem, że art. 44 ustawy z dnia 15 lipca 1920 r. (Dz. U.
R. P. Nr. 73, poz. 497) nadaje się brzmienie:
„Zmiana niniejszej ustawy konstytucyjnej wymaga ustawy państwowej.”
i że uchyla się art. 2 ustawy z dnia 8 marca 1921 r. (Dz. U. R. P. Nr. 26, poz. 146).
Prezydent Rzeczypospolitej: I. Mościcki
Prezes Rady Ministrów: W. Sławek
Minister Spraw Wewnętrznych: Marjan Zyndram - Kościałkowski
Minister Spraw Zagranicznych: Beck
Minister Spraw Wojskowych: J. Piłsudski
Minister Skarbu: Wł. Zawadzki
Minister Sprawiedliwości: Czesław Michałowski
Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego: W. Jędrzejewicz
Minister Rolnictwa i reform Rolnych: J. Poniatowski
Minister Przemysłu i Handlu: H. Floyar – Rajchman
Minister Komunikacji: M. Bułkiewicz
Minister Opieki Społecznej: Jerzy Paciorkowski
Minister Poczt i Telegrafów: E. Kaliński

Autor: Romuald Szeremietiew
Salon24