Bohaterowie Rzeczypospolitej. Romuald Traugutt

GEN. ROMUALD TRAUGUTT ,,MICHAŁ CZARNECKI" PRZYWÓDCA POWSTANIA STYCZNIOWEGO. ROCZNICA ŚMIERCI. Był jedną z najpiękniejszych postaci w historii Polski. Rankiem 5 sierpnia 1864 r. w pobliżu warszawskiej Cytadeli postawiono 5 szubienic. Na placu zgromadziło się 30 tys. ludzi. Tłum śpiewał pieśni patriotyczne. Rosjanie bezskutecznie próbowali je zagłuszyć dźwiękami orkiestry. Straceni zostają przywódcy powstania styczniowego: Romuald Traugutt, Rafał Krajewski, Józef Toczyski, Roman Żuliński i Jan Jeziorański. 

Ostatni dyktator powstania był świadomy, jak niezwykle trudna jest sytuacja powstańców, mimo to podjął szereg działań, by ratować upadającą insurekcję. Łączył ogromną religijność z poświęceniem dla ojczyzny

****

Romuald Traugutt urodził się w 16 stycznia 1826 r w Szostakowie, na terenie dzisiejszej Białorusi. Był synem Ludwika i Alojzy z Błockich, ale największy wpływ na jego wychowanie wywarła babka Justyna Błocka, która od najmłodszych lat wpajała chłopcu wartości patriotyczne. Jego matka zmarła, kiedy miał 2 lata.

Gimnazjum ukończył z bardzo dobrymi wynikami. Jego marzeniem były studia w Instytucie Inżynierów Dróg Komunikacyjnych w Petersburgu. Jednak uczelnia została zreorganizowana i swych planów Traugutt nie mógł zrealizować.

W grudniu 1844 r zdał egzamin na junkra do saperów, rozpoczynając swą karierę wojskową. Brał udział w Wiośnie Ludów na Węgrzech, w walkach z Turkami.

25 lipca 1852 r Romuald Traugutt wziął w Warszawie ślub. Jego wybranką była Anna Emilia Pikel, której ojciec był jubilerem z Warszawy. Rok przed ślubem Pikel musiała zmienić wyznanie przedtem była luteranką, pragnąc wziąć ślub z rzymskim katolikiem. 

Zamieszkali w Żelechowie, gdzie spędzili następne 2 lata. W tym czasie Traugutt został doceniony za militarne sukcesy na Węgrzech, za co otrzymał nowe mieszkanie, nagrodę pieniężną 245 rubli srebrnych, a także Order św. Anny II klasy. 28 lipca 1853 roku w Dęblinie urodziła im się córka Anna Innocenta po mężu Korwin Juszkiewicz.
.

WOJNA Z TURCJĄ 

Tymczasem wybuchł nowy konflikt, tym razem z Turcją. 1 grudnia 1853 roku Traugutt został wysłany na południowy wschód. Jego oddział przemaszerował przez Mołdawię, Wołoszczyznę, a 11 kwietnia dotarł na Krym. Tam otrzymał zadanie ufortyfikowania twierdzy Silistra. Później brał udział w działaniach zbrojnych podczas oblężenia Sewastopola. Następnie Traugutt został przeniesiony do Kwatery Głównej w Sewastopolu, a potem w Bakczysaraju. Przebywał tam do 20 marca 1856. 26 czerwca 1857 r został awansowany na sztabskapitana, następnie został adiutantem Sztabu Głównego Armii Drugiej.
.

Dalsza kariera wojskowa

25 lipca 1856 przybył do Odessy, gdzie dołączyła do niego najbliższa rodzina – żona, babka i córka. Zamieszkali razem w Charkowie, gdzie Traugutt został skarbnikiem i egzekutorem komisji ds. likwidacji spraw i rachunków głównego sztabu i intendentury byłej Drugiej Armii. 

28 kwietnia 1857 r to data narodzin drugiej córki oficera, Alojzy która otrzymała imię na cześć matki Romualda. W 1858 został skierowany do sztabu cesarskiego w dziale inżynierii. Wiązało się to z koniecznością zamieszkania w Petersburgu.

Tam też podjął się prowadzenia wykładów w wyższej szkole wojskowej. 1 stycznia 1859 r za wcześniejsze sukcesy i sumienną pracę otrzymał kolejne wyróżnienie został odznaczony Orderem św. Anny III klasy. 

W tym samym roku jego żona powiła bliźnięta, chłopca i dziewczynkę. Radość zakłóciła śmierć babki, Justyny, która zmarła w listopadzie 1859. 

Kolejny rok to seria ciosów dla Traugutta kolejno zmarli jego najbliżsi: najmłodsza córka Justyna październik 1859, żona Anna 1 stycznia 1860 i syn Konrad maj 1860.

Po tych wydarzeniach przeżył załamanie nerwowe, pragnąc dojść do siebie wyjechał do majątku w Białej obok wsi Dziahelec, pozostającego w rękach siostry, Alojzy Juszkiewiczowej. Później przejął majątek pozostawiony mu przez zmarłego ojca chrzestnego w Ostrowiu i Zabawie.

W tym samym roku poznał Antoninę Kościuszkównę, blisko spokrewnioną z Tadeuszem Kościuszką była wnuczką jego brata. Wkrótce poprosił ją o rękę i 13 czerwca 1860 wzięli ślub w Kłopcinie. 

W tym czasie Traugutt nosił się już z decyzją o konieczności zakończenia służby w wojsku carskim. Był w ogólnie złej kondycji fizycznej. Pojawiły się też pogłoski o zbliżającym się wybuchu powstania narodowowyzwoleńczego. 

14 czerwca 1862 Romuald Traugutt został zwolniony z armii rosyjskiej. Dosłużył się stopnia podpułkownika. Zachował prawo do noszenia munduru i otrzymywał roczną pensję w wysokości 230 rubli srebrnych. W tym samym czasie w Kobryniu zmarł 2 letni syn Traugutta, Roman.

Służbę w wojsku carskim zakończył 14 czerwca 1862. Dosłużył się stopnia podpułkownika. Początkowo Traugutt w ogóle nie zamierzał brać udziału w powstaniu, bo nie widział szans na zwycięstwo.

Ale objął dowództwo nad oddziałem kobryńskim, z którym m.in. urządził 17 maja 1863 udaną zasadzkę na oddział rosyjski pod Horkami. Szukał pomocy dla powstańców w Paryżu.
.

OSTATNIA DESKA RATUNKU

W lipcu 1863 przebywał w majątku Elizy Orzeszkowej w Ludwinowie pod Kobryniem. Później Traugutt postanowił udać się do Warszawy. Wyjeżdżając od rodziny oświadczył, że udaje się do siostry, nie wyznając bliskim o niebezpieczeństwie mu grożącym.

15 sierpnia otrzymał awans na generała. Następnie został wysłany do Paryża, gdzie miał szukać możliwości pozyskania pomocy dla powstańców ze strony Francji. Misja nie przyniosła jednak sukcesu.

W październiku 1863 r Romuald Traugutt został mianowany dyktatorem Powstania Styczniowego. Wydawał się być ostatnią deską ratunku dla upadającego zrywu. Jego przywództwo miało charakter tajny.

Siedzibą dyktatora było mieszkanie przy ul. Smolnej 3 w ówczesnym jej dolnym ciągu, obecnie jest to okolica ulicy Czerwonego Krzyża, a sam Traugutt przybrał pseudonim Michał Czarnecki. 

Przyjął również wymyśloną tożsamość konspiracyjną, podając się za kupca pochodzącego z Galicji. Traugutt podjął się próby reorganizacji sił powstańczych i przekształcenia słabo uzbrojonych i luźno zorganizowanych oddziałów partyzanckich w regularną armię. 

27 grudnia 1863 wydał dekret powołujący delegatów terenowych w celu uwłaszczenia chłopów. Jako jeden z głównych celów wskazywał także konieczność poprawy sytuacji finansowej oddziałów powstańczych. 

Jego zabiegi o udzielenie pożyczki w kraju i za granicą skończyły się jednak niepowodzeniem. Prowadził także szeroko zakrojoną politykę zagraniczną. 

Najpierw próbował uzyskać pomoc militarną od krajów Europy Zachodniej. Kiedy okazało się, iż nadzieje na to były zupełnie bezpodstawne, nawiązał kontakty z innymi europejskimi rewolucjonistami. 

Korespondował m.in. z Giuseppe Garibaldim. Mimo swej głębokiej religijności i słania listów do papieża Piusa IX z prośbą o apostolskie błogosławieństwo, sprzeciwiał się wysyłaniu do Rzymu funduszów, które miały przyspieszyć kanonizację błogosławionego Jozafata Kuncewicza.

Jesienią 1863 r powstanie zdawało się dogorywać. Rządy Narodowe zmieniały się raz po razie. Spory między białymi i czerwonymi oraz akcje wojsk rosyjskich doprowadziły do niemal całkowitego zaniechania walk na znacznej połaci Królestwa Polskiego. 
.
 
ARESZTOWANIE.

W kwietniu 1864 r Romuald Traugutt mieszkał na Powiślu, na Smolnej. Wynajmował pokój u byłej aktorki Heleny Kirkorowej. Legitymował się austriackim paszportem jako Michał Czarnecki, agent handlowy. Kiedy przyszła po niego policja, był już w łóżku. Ze stoickim spokojem powiedział: ,,To już".

Początkowo przetrzymywany był na Pawiaku, a później więziono go w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Próbowano wydobyć z niego informacje dotyczące dowództwa powstania, jednak Traugutt nie wydał nikogo. 

,,Trudno uważać go za nieugiętego bojownika straconej sprawy. Pragnął przedłużyć walkę co najmniej do wiosny 1864 r, trwając w nadziei na zmianę sytuacji międzynarodowej i pomoc ze strony Francji" mówi historyk prof. Andrzej Szwarc.
.

WYROK ŚMIERCI.

Rankiem 5 sierpnia 1864 r w pobliżu warszawskiej Cytadeli ustawiono 5 szubienic. Zostali straceni przywódcy powstania styczniowego: Romuald Traugutt, Rafał Krajewski, Józef Toczyski, Roman Żuliński i Jan Jeziorański. Egzekucję obserwował 30 tysięczny tłum. Ludzie śpiewali pieśń ,,Święty Boże", kozacy nie interweniowali.

Po straceniu Romualda Traugutta jego majątek w Ostrowiu przejęli Rosjanie. Las wycięto, ziemię rozparcelowano.

Po śmierci Romuald Traugutt był otoczony kultem jako wzór patriotyzmu i męstwa. Podjęto starania o jego beatyfikację jako symbolu męczeństwa dla Ojczyzny. 

Po II wojnie światowej starania te popierał prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński. Podkreślano, że Traugutt poświęcił życie dla podtrzymania upadającego powstania i nie dał się złamać po aresztowaniu przez Rosjan.

5 sierpnia 1916 w miejscu stracenia Traugutta i innych przywódców powstania styczniowego odbyła się pierwsza uroczystość upamiętniająca to tragiczne wydarzenie. Wtedy też stanął w tym miejscu krzyż i nazwany został TRAUGUTT.
.

UPAMIETNIENIE.

Imię Romualda Traugutta nosi wiele ulic w polskich miejscowościach, jest patronem drużyn harcerskich oraz szkół, m.in.:

Szkoły Podstawowej nr 6 w Lublinie,

Szkoły Podstawowej nr 5 w Toruniu,

Szkoła Podstawowa nr 5 w Poznaniu,

II Liceum Ogólnokształcącego w Częstochowie,

V Liceum Ogólnokształcącego w Radomiu,

Liceum Ogólnokształcącego w Siedliszczu,
XLV Liceum Ogólnokształcącego w Warszawie.

W miejscu, w którym mieszkał i został aresztowany w Warszawie, w 1963 odsłonięto głaz pamiątkowy.

W X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej znajduje się zrekonstruowana cela, w której był osadzony.

Wizerunek Traugutta widniał na okolicznościowej monecie dziesięciozłotowej wprowadzonej do obiegu w 1933 r. i będącej w obiegu do 1939 r. oraz na banknocie o nominale 20 zł, będącym w obiegu w latach 1982–1994.

11 listopada 1938 r Poczta Polska z okazji 20. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości wydała serię składającą się z 13 znaczków. Znaczek o wartości 2 zł (numer katalogowy 321) poświęcony został Romualdowi Trauguttowi.

28 listopada 1981 r odznaczony został Gwiazdą Wytrwałości.

Krzewieniem pamięci o nim i o powstaniu styczniowym zajmował się jego prawnuk, pułkownik Andrzej Juszkiewicz (1923-2009).

Jedyne Muzeum R. Traugutta na Białorusi znajduje się w Bożym Darze około Kobrynia.

https://www.facebook.com/share...