Zgoda co do tego

Jakiś czas temu pod wpisem Pana Jacka K. Matysiaka ktoś zadał pytanie o zdanie Autora w sprawie ambarasu z Kevinem Spacey. O ile mi wiadomo, Pan Matysiak odpowiedzi wtedy nie udzielił, dlatego pozwalam sobie ja pochylić się nad kilkoma zagadnieniami poruszonymi we  wspomnianym komentarzu. Osoba pytająca wybrała Pana Matysiaka między innymi z powodu miejsca Jego zamieszkiwania, które pozwala zapewne być bliżej hollywoodzkich wydarzeń. Ja, co prawda ze Stanami Zjednoczonymi mam niewiele wspólnego, a Amerykanina znam dokładnie jednego – jest inżynierem w Bostonie, a poznaliśmy się dzięki słabości do pewnego serialu – no, ale po kolei.



Wystarczy przypomnieć sobie scenę w wirtualnym obserwatorium w filmie K PAX, w której to Prot z entuzjazmem rysuje trajektorie planet odległego układu planetarnego, z którego pochodzi; wystarczy przywołać w pamięci te momenty z American Beauty, gdy Lester Burnham z fantazją rzuca pracę, ogromnym nakładem sił odzyskuje radość życia i upragnioną sylwetkę, która stanowić ma bilet wstępu do raju, by, zaraz potem – będąc u tego raju bram, odnaleźć w sobie siłę i nie wstąpić do niego za wszelką cenę… Wystarczy przypomnieć sobie, jak czułym, ojcowskim gestem okrywa wtedy Angelę, by wiedzieć jedno - Kevin Spacey jest wspaniałym aktorem! Ale fakt ten ani na centymetr nie przesuwa granicy tego, co Kevinowi Spacey robić wolno…

Wspaniałym aktorstwem nie nabywa się żadnych ekstra praw, niedostępnych innym. Cudowne kreacje filmowe nie mogą stanowić żadnej okoliczności łagodzącej. A może nawet składają się one na kontekst świadczący o dodatkowym ciężarze moralnym występków artysty..? Czy nie zdarza się bowiem tak, że z powodu wysokiej rangi estetycznych wartości mamy inklinację do uznawania dostarczycieli wzniosłych wzruszeń za autorytety także w zakresie moralności? A jeśli tak, to w przypadku niestosownych czynów takich autorytetów wchodzi w grę już kwestia niebłaha – aspekt zgorszenia, profanacja tabu oraz w efekcie – przesunięcie granic niestosowności.

Możecie się Państwo śmiać, ale kilka tabu, na szczęście ma się jeszcze jako tako - a jednym z nich jest instytucja zgody – której uzyskanie, a przynajmniej jej domniemanie uprzedzać powinno zawsze godowe tańce. Obopólna zgoda jako pewna umowa zakłada wolność decyzji i jakąś świadomość możliwych wydarzeń, które taka decyzja ze sobą niesie. Zgody tak rozumianej nie można oczekiwać od nieletnich i dlatego nie należy będąc samemu pełnoletnim kłaść się na nich lub próbować czegokolwiek innego, co naruszyć może kruchą konstrukcję ich budzącej się do życia zmysłowości. Podobnie kiepskim pomysłem jest w przypadku, gdy się jest znanym aktorem, domagać się czynności, które przynoszą wiadome rozładowanie napięcia od młodych dorosłych, którzy w ten czy inny sposób manifestują swój brak zgody na taki obrót spraw... O ironio, jednym z leitmotivów American Beauty jest kwestia powtarzana przez postać graną przez Annette Bening: "I refuse to be a victim!"... Trwania w położeniu ofiary odmawiają obecnie aktorowi ci, wobec których zachował się on przynajmniej, według ich oceny niestosownie...

Wymóg domniemania niewinności obowiązuje może w prawie, ale zasadą tą nie jest zobligowane środowisko twórców. Można nawet powiedzieć, że w tym przypadku wdrożone zostało podejście odrotne - domniemania winy... Odcięcie się środowiska od osoby aktora; ewidentne kary, które go spotkały ze strony artystycznych elit, mają za zadanie ochronę czegoś daleko bardziej ważnego niż pojedynczy genialny aktor; mają za zadanie ratować wiarygodność sztuki.

Brytyjski psychoanalityk, Donald Winnicott ukuł swojego czasu termin: „wystarczająco dobra matka” na opisanie istotnego także w społecznym wymiarze zjawiska. Good enough mother to taki obiekt, który dzięki swoim właściwościom (dostarczaniu w odpowiedniej proporcji wolności i słusznych granic) jest w stanie ukształtować jednostkę zdolną przemieniać świat, ale świadomą nieodzownej konieczności zachowania pewnych konstruktów wewnętrznego świata  w nienaruszonym stanie. W sferze kultury taką ochronną rolę pełnić może sztuka i wiele wskazuje na to, że elity trudne to zadanie za cel sobie stawiają.

Język, którym mówi ciągle i nadal jeszcze sztuka jest uniwersalnym narzędziem komunikacji i poczucia wspólnoty – dzielę z moim amerykańskim kolegą zachwyt nad artystyczną wizją przyszłości w Raised by wolves – ustaliliśmy i nabyliśmy pewności, co do tego, co twórcy chcieli nam zakomunikować i przed czym zostaliśmy jako ludzkość, ostrzeżeni. A możemy im wierzyć, gdyż jeszcze ufamy dziesiątej muzie. Zdecydowane „Nie” wobec ryzyka wyczerpania u odbiorcy tego kredytu zaufania wybrzmiało z ust reżysera Raised by wolves – sir Ridley’a Scott’a. Reżyser usunął Kevina Spacey z obsady „Wszystkich pieniędzy świata” i nakręcił od nowa, nie zważając na dodatkowe koszty, wszystkie sceny, z udziałem świeżo wybranej gwiazdy.

Uzasadniona wątpliwość co do przyzwoitej kondycji przedstawiciela aktorskiej branży wystarczyła, by wobec aktora zostały powzięte radykalne kroki, abstrahujące od jego pozycji, talentu, pieniędzy czy modnej orientacji seksualnej. Nie czas żałować róż, gdy płoną lasy. Jestem przekonana, że Ridley Scott odpowiednio wszystko przemyślał i zważył, tak samo, jak zwykł ważyć ingrediencje swoich filmowych kompozycji. W taki oto sposób środowisko, często uważane w powszechnej opinii za kastowe i monolityczne, rozprawiło się z czarną owcą w stadzie… Dyskretnie, ale uparcie narzuca się świadomości parenetyczna (pouczająca) funkcja zastosowanego postępowania… Odpowiedź na pytanie, dla jakiej grupy wzorem być w tym przypadku pragną występujący w roli obrońców sacrum, artyści, pozostawiam Państwu.