Słów odkrywanie: Komunizm

Wszelkie przedmarksistowskie koncepcje równości społecznej klasycy tej postę­powej filozofii załadowali do jednej szuflady z etykietą „komunizm utopijny”. Według nich dopiero marksizm stworzył mocne naukowe podstawy urealnie­nia tych marzeń. Dziś nikogo - zwłaszcza w krajach, które zakosztowały tzw.  realnego socjalizmu, nie trzeba przekonywać czy i w jakim stopniu marksistowski eksperyment zbliżył świat do ideału ustroju sprawiedliwości i równości społecznej.
 
Jan Józef Szczepański pisał niegdyś w Tygodniku Solidarność (nr 4/89): „Skodyfikowana przez George'a Orwella nowomowa jest narzeczem tota­litarnej władzy. Naczelną regułę nowomowy stanowi zamiana znaczeń.”
Właśnie. Wypracowana przez marksizm-leninizm totalitarna maszynka prze­ni­cowała również znaczenie słowa „komunizm”, którego miała być nośnikiem. A przecież mogło być inaczej. Popatrzmy:
 
W 1610 r dwaj włoscy jezuici: Szymon Maceta i Józef Cataldino rozpoczęli misję wśród Indian Guaranów w Ameryce Płd., wprowadzając w podległych so­bie okręgach misyjnych jeden z najciekawszych katolickich eksperymentów społecznych. Oto w kraju Guaranów zorganizowano konsumpcję i produkcję na sposób komunistyczny. Ekspery­ment, którym objęto ponad 100 tys. ludzi, trwał ponad 150 lat a zakończył się tylko wsku­tek interwencji zbrojnej i roz­wiązania Zakonu. Zainteresowanych szczegółami odsyłam do publikacji „Repu­blika Guaranów” (PAX, 1971) oraz gorąco namawiam do obejrzenia filmu „Mi­sja”. Tu dopowiem jedynie, że ów system realizował ideę równości i wspól­noty całkiem dobrowolnie, zaś swą ekspansję zawdzięczał nie lufom karabinów (czy choćby ostrzom dzid), lecz niezwykłej atrakcyjności w sferze stosunków międzyludzkich i skuteczności w sferze gospodarczej.
Republika Guaranów - ów nieprawdopodobny fenomen (uprzytomnijmy so­bie: szło o zaszczepienie chrześcijańskiej myśli społecznej w zupełnie obcym kul­turowo, etnicznie i religijnie kraju) - mógł się powieść jedynie dlatego, że w centrum wartości normujących życie społeczne ustawił miłość, solidarność i braterstwo: jak się okazuje, niezbywalne warunki wcielenia komunizmu.
Przez półtora wieku istnienia jezuickiego państwa Guaranów słowo „komunizm” nie uległo erozji. Dlaczego? Bo było to państwo wolne. Tą wolnością od­por­ne na działanie wirusa totalitaryzmu.
A jednak upadło. Nie towarzyszyły temu jednak uliczne demonstracje gua­rańskich młodzieńców. Nikt nie skandował: „Precz z komuną”, „Jezuici do do­mu”. Przeciwnie: po wypędzeniu zakonników Guaranowie wielokrotnie, acz bez­skutecznie słali do króla prośby o zezwolenie na ich powrót.
Republika upadła, bo była solą w oku hiszpańskich i portugalskich koloni­zatorów. Bo wy­przedzała o całe epoki otaczającą ją rzeczywistość. Siła, jaką mo­gła przeciwstawić - miłość i solidarność - była nie z tego świata. Jeszcze nie.
 
Słowo „komunizm” w ustach apologetów walki klas budzi grozę, niechęć, często agresję. Odpycha. Demonstranci skandujący „Precz z komuną” na pewno nie mają na myśli guarańskiego fenomenu. Mają na myśli ustrój społeczny, w którym zanurzono nasz kraj na dziesiątki lat. Ustrój, który stawiał słowo „komunizm” w ciągle odsuwanej perspektywie. Odsuwanej – bo rzeczywistość coraz bardziej oddalała się od świetlanych wizji, na co podawano tak kuriozalne wytłumaczenia jak to autorstwa Josifa Wissarionowicza Stalina: w miarę rozwoju socjalizmu walka klasowa zaostrza się.
 
To samo słowo „komunizm” w ustach apologetów miłości nabiera blasku. Przyciąga. Na taki prawdziwy komunizm, wskazuje Chrystus, gdy mówi: gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje, tam jestem pośród nich (Mt 16,20). Komunizm chrześcijański powinien realizować się w Kościele, który jest wspólnotą ludzi wolnych, równych, połączonych więzami braterskiej miłości. W przeciwieństwie do marksistowskiego, komunizm chrześcijański budowany jest właśnie na fundamencie miłości, nie walki.
Słowa „komunia” i „komunizm” wywodzą się z łacińskiego communio – wspólnota. Moim zdaniem system, w którym mieliśmy to nieszczęście egzystować, z komunizmem niewiele miał wspólnego. Nasze doświadczenie historyczne skłania do traktowania komunizmu jako ideologii polityczno-społecznej. Owszem, jest on nią lecz nie tylko. Jest przede wszystkim sposobem organizacji społeczeństwa. Organizacja taka miała miejsce w czasach pierwotnych, gdzie pracą zajmowali się wszyscy zdolni do niej członkowie wspólnoty, a jej owoce (głównie była to żywność) służyły całej społeczności. Miała też miejsce w pierwszych gminach chrześcijańskich, a później – w przytaczanym przeze mnie fenomenie republiki Guaranów, który przywołałem tu, by udokumentować wyższość chrześcijaństwa nad ateizmem, miłości nad walką klas. W naszych czasach spotykamy także komunizm chrześcijański, w którym idei wspólnoty dóbr towarzyszy wiara chrześcijańska (anabaptyści, huteryci i inne wyznania protestanckie w USA).
Traktowanie komunizmu jako wyłącznie ideologii jest efektem negatywnego obciążenia tego słowa przez reżim marksistowsko-leninowski, który ostatecznie zbankrutował. Marksizm od chrześcijaństwa różni się diametralnie: marksiści twierdzą, że postęp realizuje się przez walkę klas, chrześcijanie – że przez miłość. Nic dziwnego, że pożenienie tych nurtów (teologia wyzwolenia) jest nie do pomyślenia – szczęściem JP2 wykazał się tu refleksem i stanowczością.
Jeśli więc ktoś czuje się zgorszony tym połączeniem Chrystusa z komunizmem, to oznacza, że pozwolił sobie ukraść to słowo.
 
Czy jednak jako chrześcijanie spełniamy oczekiwania Chrystusa względem budowania wspólnoty opartej na sprawiedliwości i równości społecznej? Mam poważne wątpliwości. Zapewne, gdyby zstąpił On dziś na ziemię, oceniając co zrobiono z Jego przesłaniem, sparafrazowałby słowa klasyka: nie o take komune mi chodziło.